زيان هاي نبخشيدن و مزاياي بخشايش/ بخشش اضطراب را از بین می برد

در حدیثی از امام صادق (ع) روایت شده که سه چیز از خصلتهای ارزشمند دنیا و آخرت است: بخشودن کسی که به تو ستم کرده است، پیوستن به کسی که از تو بریده است و بردباری ورزیدن هر گاه نسبت به تو رفتار جاهلانه ای شود.

“بخشش” درجات مختلفی دارد و مشکل می توان معنای مشخصی برای آن تعیین کرد. اگر بخواهیم یک معنای اولیه و عملی برای این واژه ارائه دهیم، خواهیم گفت رسیدن به مرحله بخشایندگی عبارت است از رها کردن احساس آزردگی و خصومت با خطاکار و توجه کمتر به ماجراجویی که موجب رنجش شده و بخش قابل ملاحظه ای از وقت فرد رنجیده را به خود مشغول داشته است.

زمانی می توان گفت عفو و بخشایش حقیقتا صورت گرفته که فرد آسیب دیده، رشته زندگی را از نو به دست گیرد و به شیوه ای سالم و سازنده حرکت به پیش را آغاز کند. آن زمان، قربانی دیگر ساعات طولانی از وقتش را صرف کاویدن خطا نمی‌کند و در موقعیت هایی که به علت تشابه با موقعیت رخداد خطا به نحوی آن را تداعی می‌کنند، پیاپی آن خاطره را در ذهن خود زنده نمی سازد. در اکثر موارد، بخشایش مستلزم صرف نظر کردن از رفتار انتقام جویانه است و این در صورتی میسر می‌شود که قربانی یا واقعا خطاکار را ببخشاید، یا چنین احساس کند که او بالاخره روزی به سزای عملش خواهد رسید.

لازم است نگاهی به زیان هایی که نبخشیدن و کینه توزی هم برای خود فرد و هم برای اطرافیان او در بر دارد بیندازیم. تحقیقات انجام شده درباره بخشایش نشان می دهد که اشخاص با گذشت تر، در مقایسه با آنهایی که گذشت کمتری دارند از سلامت روانی بیشتری برخوردارند.

انسان موجودی اجتماعی است و اکثریت ما هنگامی احساس آرامش و آسایش کامل می‌کنیم که با معاشرین و اطرافیانمان در صلح و آشتی به سر بریم. اختلاف داشتن با دیگران فی نفسه تنش زاست. در این حالت بارها به احساسات جریحه دارشده خود می اندیشیم و احتمالا در خیال می‌بینیم که خطاکار به سزای عمل خود رسیده است، حتی ممکن است برای تحقق یافتن این رویا نقشه بکشیم. طبیعی است که تحت چنین شرایطی پرداختن به جنبه های دیگر زندگی بسیارمشکل است.

استنباطی که فرد از میزان رنجش، خطا دارد، زندگی فعلی او را تحت الشعاع قرار می دهد و این بزرگ نمایی و توجه بی وقفه، همه انرژی عاطفی قربانی را به هدر می دهد. قربانی از لحاظ عاطفی در چرخه بی پایانی از احساس و خشم و دل آزردگی اسیر می‌شود و این وضعیت ممکن است با احساس عجز و ناتوانی در مقابل خطاکار همراه باشد. قربانی اعتقاد راسخ دارد که خطا کار باید به نحوی تنبیه و سرشت پلیدش برای دیگران آشکار شود. از آن طرف نیز نوعی تاوان برای او”قربانی”منظور گردد، اما چگونه؟خودش هم این را نمی داند. بنابراین واضح است که قرار گرفتن در چنین وضعیتی فشار روانی شدیدی را هم بر خود فرد و هم بر اشخاصی که در زندگی او اهمیت دارند، تحمیل می‌کند.

تحقیقات وسیعی که درباره آثار فشار روانی انجام گرفته نشان داده که تحمل این عارضه به مدت طولانی به سلامت جسمی و وانی آسیب می رساند. افرادی که دچار فشار روانی شدید هستند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به سردردهای ناشی از انقباض عضلانی، ناراحتی های معده وروده ای، التهابات پوستی، سر گیجه و خستگی قرار دارند.

فشار روانی ممکن است منجر به بالا رفتن فشارخون شود که آن نیز به نوبه خود موجب بروز عارضه های قلبی، سکته قلبی و نارسایی کلیوی خواهد شد. این نوع تنش طولانی مدت تاثیر نامطلوبی بر سیستم دفاعی بدن می‌گذارد و ما را بیشتر مستعد ابتلا به انواع عفونت ها می‌کند. فشار روانی و تنش می تواند بیماری های مزمنی چون آرتروز، کولیت روده، آسم، کمبود قند خون، زخم معده و دیابت را تشدید کند.

اگر برای حل بحران های تنش زا، مانند آنهایی که “نبخشیدن”ایجاد می‌کند اقدامی نشود، سلامتی جسمی و بهداشت روانی ما صدمه می‌بیند. عدم تلاش برای بخشیدن یا دستکم پشت سر گذاشتن گذشته، ممکن است به بالا رفتن میزان فشار روانی ما بینجامد و سلامتمان را به خطر بیندازد. تردیدی نیست که با این طرز برخورد، فرصت های برخورداری از شادکامی های آینده خود را کاهش خواهیم داد.

بنابراین”بخشش”را می توان شکلی از کاهش تنش و اضطراب تلقی کرد. قربانی می تواند با کنار گذاشتن احساس خشم و آزردگی، آن واقعه را پشت سر بگذارد و دوباره تمام توجهش را به زمان حال معطوف کند. چه بسا که بتواند بخشی از انرژی عاطفی اش را هم آزاد کند و با صرف آن در راه فعالیت های تازه، به زندگی عادی ادامه دهد.

در اینجا به چند حدیث از پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) درباره بخشش و عفو اشاره می‌کنیم که اثبات کننده جایگاه والای بخشش در زندگی است.

– رسول خدا (ص) می فرماید: هر گاه خشمی‌برای شما پیش آمد، با عفو و گذشت آن را از خود دور کنید، زیرا در روز قیامت منادی ای ندا می دهد: هر که به گردن خدا مزدی دارد، برخیزد و کسی جز بخشایندگان برنخیزند، آیا نشنیده اید که خدای متعال فرمود: پس هر که گذشت کند و آشتی ورزد، مزدش با خداست.
– رسول خدا (ص) می فرماید: از گناهان مردم درگذرید، تا خداوند بدین سبب عذاب دوزخ را از شما دور گرداند.
– امام علی (ع) در فرمان حکومت مصر به مالک اشتر می فرماید: نسبت به آنان چونان حیوان درنده ای مباش که خوردنشان را غنیمت شماری، زیرا مردم دو گروهند: یا برادر دینی تو هستند، یا همنوع تو، که از ایشان لغزش سر می زند و در معرض درد و گرفتاریها قرار دارند و دانسته و ندانسته خلاف می‌کنند. بنابر این، همان گونه که خود دوست داری خداوند تو را ببخشاید و از خطاهایت درگذرد، تو نیز آنان را ببخش و از خطاهایشان درگذر، از بخشش و گذشت هرگز پشیمان مباش و از کیفر دادن خوشحالی مکن.
– امام علی (ع) می فرماید: زمانی که قدرت داری با گذشت باش و در زمان تنگدستی بخشنده و در عین نیازمندی ایثارگر، تا فضل تو به کمال رسد.
– امام باقر (ع) می فرماید: پیشمانی از گذشت، برتر و آسانتر از پشیمانی حاصل از کیفر دادن است.
– امام رضا (ع) می فرماید: هرگز دو گروه با هم رویاروی نشدند مگر این که با گذشت ترین آنها پیروز شد.

مهر