موعود پایگاه اینترنتی موعود
ماه شعبان باعظمت و بسیار ارزشمند است. در این ماه، شب نیمه شعبان از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ همان گونه که در شبهای ماه رمضان، شب قدر اهمیّت فوق العاده ای دارد. در این شب با عظمت، عباداتی وارد شده که اکنون به مواردی می پردازیم:
۱. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کنند که شب نیمه شعبان خواب بودم که جبرئیل نازل شد، به من گفت: ای محمد! آیا در چنین شبی می خوابی؟ سؤال کردم: مگر این شب چه شبی است؟ جبرئیل جواب داد: شب نیمه شعبان است ای محمد برخیز. او مرا بلند کرده با خود به بقیع برد، سپس گفت: سر بلند کن، این شبی است که درهای آسمان گشوده می‌شود؛ در نتیجه درهای رحمت، رضوان، مغفرت، فضل، توبه، نعمت، بخشش و احسان باز می‌شود….
۲. سَأَلْتُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ لَیْلَهِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ: هِیَ لَیْلَهٌ یُعْتِقُ اللهُ فِیهِ الرِّقَابَ مِنَ النَّارِ وَ یَغْفِرُ فِیهَا الذُّنُوبَ الْکِبَارَ. قُلْتُ: فَهَلْ فِیهَا صَلَاهٌ زِیَادَهً عَلَى صَلَاهِ سَائِرِ اللَّیَالِی؟ فَقَالَ: لَیْسَ فِیهَا شَیْ ءٌ مُوَظَّفٌ وَ لَکِنْ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَتَطَوَّعَ فِیهَا بِشَیْ ءٍ فَعَلَیْکَ بِصَلَاهِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ أَکْثِرْ فِیهَا مِنْ ذِکْرِ اللهِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ الدُّعَاءِ فَإِنَّ أَبِی (علیه السلام) کَانَ یَقُولُ الدُّعَاءُ فِیهَا مُسْتَجَابٌ؛ از امام رضا (علیه السلام) در مورد شب نیمه شعبان سؤال کردم، آن حضرت فرمودند: شبی است که خداوند افراد را از آتش جهنم آزاد می‌کند و گناهان کبیره را می آمرزد. سؤال کردم: آیا نمازی علاوه بر نمازهای عادی شبهای دیگر در این شب آمده است؟ فرمودند: نماز واجبی وارد نشده؛ لیکن اگر خواستی مستحبی را به جا آوری، پس نماز جعفر ابن ابی طالب (علیه السلام) را بجا آور و زیاد کن یاد خدا و استغفار و دعاء را، به درستیکه پدرم (علیه السلام) زیاد می فرمود: دعاء در شب نیمه شعبان مستجاب است.
نیمه شعبان و شب زنده داری
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «مَنْ أَحْیَا لَیْلَهَ الْعِیدِ وَ لَیْلَهَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ؛ کسی که شبهای عید فطر و نیمه ماه شعبان را احیاء بدارد، در روزی که قلبها می میرند قلب او نمی میرد.»
از علی ابن موسی الرضا (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «کَانَ عَلِیٌّ (علیه السلام) لَا یَنَامُ ثَلَاثَ لَیَالٍ لَیْلَهَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیْلَهَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَهَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ فِیهَا تُقَسَّمُ الْأَرْزَاقُ وَ الْآجَالُ وَ مَا یَکُونُ فِی السَّنَهِ؛ علی (علیه السلام) همواره سه شب را نمی خوابید: شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان و شب عید فطر و شب نیمه شعبان و در این شب روزیها تقسیم و اجلها معلوم می گردد و مانند آن در سال نیست.»
و نیز در روایتی نقل شده: «کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) یَجْمَعُنَا جَمِیعاً لَیْلَهَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ ثُمَّ یُجَزِّئُ اللَّیْلَ أَجْزَاءً ثَلَاثَهً فَیُصَلِّی بِنَا جُزْءاً ثُمَّ یَدْعُو فَنُؤَمِّنُ عَلَى دُعَائِهِ ثُمَّ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ نَسْتَغْفِرُهُ وَ نَسْأَلُهُ الْجَنَّهَ حَتَّى یَنْفَجِرَ الْفَجْرُ؛ امام سجاد (علیه السلام) در شبهای نیمه شعبان همۀ ما را جمع، سپس شب را سه قسمت می‌کرد؛ در یک بخش با ما نماز می خواند بعد از آن در بخش دیگر دعا می فرمود و ما آمین می‌گفتیم و در جزء آخر، استغفار می کرد و ما هم استغفار می‌کردیم و از خدا بهشت را طلب می‌کردیم تا طلوع صبح.»
زیارت امام حسین (علیه السلام)
یکی از اعمالی که در نیمه شعبان خیلی بر آن تأکید شده زیارت امام حسین (علیه السلام) است؛ ابی بصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمودند: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُصَافِحَهُ مِائَهُ أَلْفِ نَبِیٍّ وَ عِشْرُونَ أَلْفَ نَبِیٍّ فَلْیَزُرْ قَبْرَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ (علیه السلام) فِی النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَإِنَّ أَرْوَاحَ النَّبِیِّینَ (علیهم السلام) تَسْتَأْذِنُ اللَّهَ فِی زِیَارَتِهِ فَیُؤْذَنُ لَهُمْ؛ کسی که دوست دارد با صد و بیست هزار پیامبر مصافحه کند، باید در نیمه شعبان قبر امام حسین (علیه السلام) را زیارت کند؛ هر آینه ارواح پیامبران (علیهم السلام) از خداوند اجازه می خواهند که امام حسین (علیه السلام) را زیارت کنند و خداوند به آنان اجازه زیارت عنایت می فرماید.»
نیز از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «إِذَا کَانَ لَیْلَهُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ نَادَى مُنَادٍ مِنَ الْأُفُقِ الْأَعْلَى زَائِرِی الْحُسَیْنِ (علیه السلام) ارْجِعُوا مَغْفُوراً لَکُمْ ثَوَابُکُمْ عَلَى رَبِّکُمْ وَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّکُمْ؛ هنگامی‌که شب نیمه شعبان فرا رسد، منادی از افق اعلی ندا دهد: ای زائرین امام حسین (علیه السلام) بر گردید در حالی که گناهانتان بخشیده و پاداش شما بر خدایتان و پیامبر (صلی الله علیه و آله) است.»
در جای دیگر نیز از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) لَیْلَهَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ مَنْ زَارَهُ یَوْمَ عَرَفَهَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَجَّهٍ مُتَقَبَّلَهٍ وَ أَلْفَ عُمْرَهٍ مَبْرُورَهٍ وَ مَنْ زَارَهُ یَوْمَ عَاشُورَاءَ فَکَأَنَّمَا زَارَ اللَّهَ فَوْقَ عَرْشِهِ؛ کسی که در شب نیمه شعبان امام حسین (علیه السلام) را زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می بخشد و کسی که آن حضرت را در روز عرفه زیارت کند خداوند برای او هزار حج مقبول و هزار عمره مبرور می نویسد و کسی که در روز عاشورا آن بزرگوار را زیارت کند، مانند آن است که خداوند را بالای عرش زیارت کند.»
پیشنهاد:
با توجه به روایاتی که بیان شد و برخی از روایات دیگر و مواردی که در سیره معصومین (علیهم السلام) مطرح شده، می توان مواردی را جهت برنامه های نیمه شبعبان، پیشنهاد کرد:
۱. بیان ویژگیها و فضائل امام زمان (علیه السلام) با بیانی شاد و جذاب؛
۲. زمینه سازی برای تعمیق معرفت امام (علیه السلام)؛
۳. تربیت انسانهای منتظر با ملزومات مناسب آن؛
۴. معرفی رفتارها و فعالیتهای مناسب با انتظار و زمینه سازی جهت اجرای گروهی آن همراه با روحانی؛ از باب نمونه می توان صله ارحام یا رسیدگی به نیازمندان را مطرح کرده و برای هر فعالیت، اشخاص و یا فردی را معین نموده و زمان اجرای آن را مشخص ساخت و با مشارکت مردم به کارهای مورد رضای امام زمان (علیه السلام) پرداخته و لذّت آن فعالیتها را به افراد چشاند.
۵. شب زنده داری به صورتی کاملاً متفاوت، بدون ذکر مصیبت؛ از باب نمونه می توان با الهام از امام سجاد (علیه السلام)، بخشی را به خواندن نماز، بخشی را به دعاء دسته جمعی و بخشی را به استغفار اختصاص داد.
۶. برگزاری جلسات جشن و سرور با ملاکهای دینی؛
۷. تقدیر از نیروهای فرهنگی ـ مذهبی در اقشار مختلف اجتماعی که دارای نخبگی هستند؛
۸. مدّاحی و بیان اشعار دقیق در فضائل اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) با صوت زیبا یا به صورت سرود؛
۹. اجرای نمایشهای زیبا با ملاکهای شرعی با مضامین دینی و یا بر اساس تاریخ اسلام.
پی نوشت:
۱) بحارالأنوار، علامه مجلسی، انتشارات اسلامیه، تهران، ج۵۱، ص۴.
۲) اسراء/۸۱.
۳) «کَانَ لَیْلَهَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ … فَإِذَا أَنَا بِحِسِّ سَیِّدِی وَ بِصَوْتِ أَبِی مُحَمَّدٍ(علیه السلام) وَ هُوَ یَقُولُ یَا عَمَّتِی هَاتِی ابْنِی إِلَیَّ فَکَشَفْتُ عَنْ سَیِّدِی فَإِذَا هُوَ سَاجِدٌ مُتَلَقِّیاً الْأَرْضَ بِمَسَاجِدِهِ وَ عَلَى ذِرَاعِهِ الْأَیْمَنِ مَکْتُوبٌ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً فَضَمَمْتُهُ إِلَیَّ فَوَجَدْتُهُ مَفْرُوغاً مِنْهُ فَلَفَفْتُهُ فِی ثَوْبٍ وَ حَمَلْتُهُ إِلَى أَبِی مُحَمَّدٍ(علیه السلام) وَ ذَکَرُوا الْحَدِیثَ إِلَى قَوْلِهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَّ عَلِیّاً أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ حَقّاً ثُمَّ لَمْ یَزَلْ یَعُدُّ السَّادَهَ الْأَوْصِیَاءَ إِلَى أَنْ بَلَغَ إِلَى نَفْسِهِ وَ دَعَا لِأَوْلِیَائِهِ بِالْفَرَجِ عَلَى یَدَیْهِ ثُمَّ أَحْجَمَ.» بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۹.
۴) مستدرکالوسائل، محدث نوری، مؤسسه آل البیت، قم، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۸۵.
۵) وسائلالشیعه، شیخ حرّ عاملی، مؤسسه آل البیت، قم، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۵۹.
۶) ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، نشر دارالرضی، قم، ۱۴۰۶ق، ص۷۷.
۷) وسائلالشیعه، ج۷، ص۴۷۸.
۸) همان، ج۸، ص۱۱۰.
۹) تهذیبالأحکام، شیخ طوسی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۴۸.
۱۰) وسائلالشیعه، ج۱۴، ص۴۶۸.
۱۱) وسائلالشیعه، ج۱۴، ص ۴۶۹.
محمدحسن نبوی
