امام صادق علیه السلام رشوه را در حد کفر به خدا می داند و رسول اکرم صلى الله علیه وآله رشوه دهنده و گیرنده و واسطه را لعنت کرد و فرمود: بوى بهشت به صاحب رشوه نمى رسد.
استاد محسن قرائتی در ادامه سلسله مباحث تفسیری خود با موضوع تفسیر قطره ای به بیان آموزه های آیه ۱۸۸ سوره بقره پرداخته است.
* آیه
وَلاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَلَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَطِلِ وَتُدْلُواْ بِهَآ إِلَى الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُواْ فَرِیْقاً مِّنْ أَمْوَلِ الْنَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُون
* ترجمه
و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحقّ) در میان خودتان نخورید و اموال را به (عنوان رشوه، به کیسه) حاکمان و قاضى ها سرازیر نکنید تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخورید، در حالى که خود مىدانید (که خلاف مىکنید).
* نکته ها
«تدلوا» به معناى سرازیر کردن دَلو در چاه است که در این آیه، رشوه به قاضى به آن تشبیه شده است. مراد از «اموال النّاس» هم اموال عمومى است و هم اموال خصوصى. علاوه بر آنکه رشوه براى گرفتن حقوق غیرمالىِ مردم نیز ممنوع است.
رشوه، یکى از گناهان بزرگى است که مفاسد اجتماعى متعدّدى را به دنبال دارد، از جمله: حذف عدالت، یأس و ناامیدى ضعفا، جرأت و جسارت اقویا، فساد و تباهى حاکم و قاضى، از بین رفتن اعتماد عمومى.
با توجّه به این آثار و عوارض منفى، در روایات شدیداً از این عمل انتقاد شده است. رسول اکرم صلى الله علیه وآله خطاب به حضرت على علیه السلام فرمود: «یا على ثمن المیته والکلب والخمر و مهر الزانیه والرشوه فى الحکم» [بحار، ج۷۷، ص۵۴] اى على! درآمد حاصل از فروش مردار، سگ، شراب، زنا و رشوه یکسان و حرام است. همچنین على علیه السلام در ذیل آیه شریفهى «اکّالون للسّحت» [مائده، ۴۲] فرمود: رشوهخواران کسانى هستند که مشکل مردم را حل نموده و در برابر، هدایاى آنان را مىپذیرند. [بحار، ج۱۰۴، ص۲۷۳] امام صادق علیه السلام رشوه را در حد کفر به خدا مىداند و رسول اکرم صلى الله علیه وآله رشوه دهنده و گیرنده و واسطه را لعنت کرد و فرمود: بوى بهشت به صاحب رشوه نمى رسد.
در حدیث دیگر مىخوانیم: هر حاکمى که نسبت به گرفتارى هاى مردم بى تفاوت باشد، خداوند لطفش را نسبت به او مىپوشاند و اگر هدیه قبول کند تا کار مردم را انجام دهد، در زنجیر است و اگر رشوه بگیرد، مشرک مىباشد. [وسائل، ج۱۲، ص۶۳]
حضرت على علیه السلام رشوه گیرنده را از حقّ ولایت محروم مىداند. [نهجالبلاغه، خطبه۱۳۱] و در جاى دیگر آن حضرت فرمودند: هیچ گروهى گرفتار رشوه نشدند، مگر آنکه گرفتار ترس و اضطراب و نگرانى شدند! [نهجالفصاحه، ح ۲۶۹۳]
بعضى براى توجیه خلاف خود، نام هاى مختلف بر رشوه مى گذارند، از جمله: هدیه، تحفه، حقّالزحمه، چشم روشنى و…. شخصى به نام «اشعثبن قیس»، حلوائى به در خانه على علیه السلام به عنوان هدیه آورد تا در محکمه شاید امام به نفع او حکم صادر کند. امام فرمود: به خدا سوگند! اگر هفت اقلیم را بر من ببخشند تا پوست جوى را به ناحقّ از دهان مورچه اى بگیرم این کار را نخواهم کرد. [نهجالبلاغه، خطبه۲۲۴]
شخصى به رسول اکرم صلى الله علیه وآله گفت: من متصدى و مسئول کارى هستم، مردم برایم هدایایى مى آورند، چگونه است؟! حضرت در جواب فرمود: چه شده است که عُمّال ما از هدایا سخن مى گویند! آیا اگر در خانه مى نشستند کسى به آنان هدیه مىداد؟! [نهجالفصاحه، ح ۵۳۹]
* پیام ها
۱- مالکیّت باید از راه صحیح باشد. مانند: حیازت، تجارت، زراعت، صنعت، ارث، هدیه، امثال آن، ولى تصرف از طریق باطل و رشوه ایجاد مالکیّت نمى کند. «لا تاکلوا اموال الناس بالباطل»
۲- جامعه در حکم یک پیکر واحد است. «بینکم، اموالکم»
۳- رشوه، حرام است و انسان حقّ ندارد براى تصاحب اموال مردم رشوه دهد. «تدلوا بها الى الحکام لتاکوا فریقاً من اموال الناس»
۴- اسلام، مردم را مالک اموالشان مى داند. «اموال الناس»
۵ – لغزش هاى آگاهانه خطرناک است. «وانتم تعلمون»
منبع: حوزه نیوز
