چراغ راه

روح لطیفش تجلّی واقعی عرفان و رفتار و خلق کریمانه‏اش نمادی از حضور عالمان آگاه در سطح جامعه بود، سخن از عارف کامل آیت الله میرزا محمّد علی شاه آبادی است، در این نوشتار برای بهره‌مندی از دریای ژرف معارف از منظر آن حکیم الهی دست ‏به دامان بزرگی شده‏ایم که به تعبیر خودش شاید هیچ کس به اندازه ایشان، آیت الله شاه آبادی را نشناخته است. برخی از نکته‏های نابی که در پی می‏آید، نقل قول‏هایی است که حضرت امام خمینی(ره) در کتاب‌هایشان از مرحوم شاه آبادی بیان نموده‏اند.

 

 

آیت الله محمّد علی شاه آبادی(ره)

روح لطیفش تجلّی واقعی عرفان و رفتار و خلق کریمانه‏اش نمادی از حضور عالمان آگاه در سطح جامعه بود، سخن از عارف کامل آیت الله میرزا محمّد علی شاه آبادی است، در این نوشتار برای بهره‌مندی از دریای ژرف معارف از منظر آن حکیم الهی دست ‏به دامان بزرگی شده‏ایم که به تعبیر خودش شاید هیچ کس به اندازه ایشان، آیت الله شاه آبادی را نشناخته است. برخی از نکته‏های نابی که در پی می‏آید، نقل قول‏هایی است که حضرت امام خمینی(ره) در کتاب‌هایشان از مرحوم شاه آبادی بیان نموده‏اند.

 

سه آیه آخر سوره مبارک حشر را تلاوت کنید تا ملکه شما شود و اوّلین اثری که از آن مترتّب می‏شود، پس از مرگ و شب اوّل قبر است. وقتی که ملکین از طرف پروردگار برای سؤال و جواب می‏آیند، در جواب «من ربّک؟»1 بگویی: «هُوَ اللهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَهِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ ٭ هُوَ اللهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَ اللهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ ٭ هُوَ اللهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ‏»2
وقتی این طور پاسخ بگویی ملائکه الهی مبهوت و متحیّر می‏شوند، چون این معرفی حق است ‏به زبان حق، نه معرفی حق به زبان خلق.۳

 گوش کردن به تغنیّات۴
ای عزیز، بکوش تا صاحب عزم و دارای اراده شوی، ۵ که خدای نخواسته اگر بی‏عزم از این دنیا هجرت کنی، انسان صوری بی‏مغزی هستی که در آن عالم به صورت انسان محشور نشوی؛ زیرا که آن عالم، محلّ کشف باطن و ظهور سریره است و جرئت بر معاصی، کم کم انسان را بی‏عزم می‏کند و این جوهر شریف۶ را از انسان می‏رباید. استاد معظّم ما می‏فرمودند:
بیشتر از هر چه، گوش کردن به تغنیّات، سلب اراده و عزم از انسان می‏کند.۷

سگ درگاه خدا
به قول شیخ بزرگوار ما: شیطان، سگ درگاه خداست. اگر کسی با خدا آشنا باشد، به او عوعو نکند و او را اذیّت نکند.
سگ در خانه، آشنایان صاحب خانه را دنبال نکند. شیطان نمی‏گذارد کسی که آشنایی با صاحب‌خانه ندارد، وارد خانه شود. پس اگر انسانی با صاحب‌خانه در ارتباط است، می‏تواند از او بخواهد که شرّ سگ خانه‏اش را از او کم کند و از صاحب‌خانه بخواهد که صدای آن سگ را بخواباند.۸

راهی برای اصلاح نفس
جناب عارف بزرگوار می‏فرمودند که:
مواظبت‏ به آیات شریف آخر سوره حشر، از آیه شریف: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللهَ إِنَّ اللهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ.»9 تا آخر سوره مبارکه، با تدبّر در معنی آنها در تعقیب نمازها، خصوصاً در اواخر شب که قلب فارغ البال است، خیلی مؤثّر است در اصلاح نفس.۱۰

محبّت دنیا، در وقت مردن
بدان که «نفس‏» در هر حظّی که از این عالم می‏برد، در «قلب‏» اثری از آن واقع می‏شود… و سبب تعلّق آن است ‏به دنیا و التذاذات هر چه بیشتر باشد، قلب از آن بیشتر تأثیر پیدا می‏کند و تعلّق و حُبّش بیشتر می‏گردد تا آنکه تمام وجهه قلب، به دنیا و زخارف آن گردد و این منشأ مفاسد بسیاری است. تمام خطاهای انسان و گرفتاری به معاصی و سیّئات، برای همین محبّت و علاقه است و از مفاسد بزرگ آن، چنانچه حضرت شیخ عارف ما، روحی فداه می‏فرمودند، آن است که:
اگر محبّت دنیا، صورت قلب انسان گردد و انس به او شدید شود، در وقت مردن که برای او کشف شود که حق تعالی او را از محبوبش جدا می‏کند و ما بین او و مطلوباتش افتراق می‏اندازد، با سخطناکی و بغض به او از دنیا برود.
و این فرمایش کمرشکن، باید انسان را خیلی بیدار کند که قلب خود را خیلی نگاه دارد.۱۱

حضور قلب
همه ارباب صنایع و حرف۱۲ و اهل لذّات و معاملات و عادات، اعمال خود را با حضور قلب انجام می‏دهند، به جهت آنکه قلب دارای محبوب است و بنابراین متوجّه به محبوب خواهد بود; فقط اهل عبادت، محروم از قلبند! با آنکه اساس پرستش و ستایش بر حضور است و حقیقتاً تمام عاملان، اخطار می‏کنند به اهل عبادت که ما عملی نکرده‏ایم مگر با حضور قلب، آیا شما در تمام عمر عبادت کرده‏اید با حضور قلب یا نه؟۱۳
 
ماهنامه موعود شماره ۱۱۶

پی‏نوشت‏ها:
۱. یعنی: خدای تو کیست؟
۲. سوره حشر، آیات ۲۲ ـ ۲۴.
۳. آیت الله نصرالله شاه‏آبادی، برنامه رادیویی سیمای فرزانگان، سال ۱۳۶۵.
۴. آوازها و موسیقی‏های مطرب.
۵. امام خمینی (ره) در کتاب آداب نماز می‏فرمایند که شیخ بزرگوار، شاه آبادی روحی فداه، از عزم و اراده به «مغز انسانیّت‏» تعبیر می‏کردند.
۶. عزم و اراده.
۷. چهل حدیث، امام خمینی (ره)، حدیث ۱، ص ۸.
۸. همان، ص ۵۲.
۹. سوره حشر، آیه ۱۸.
۱۰. چهل حدیث، امام خمینی، صص ۲۰۷ و ۲۰۸.
۱۱. همان، صص ۱۲۳ و ۱۲۴.
۱۲. حرفه‏ها .
۱۳. شذرات المعارف، شاه آبادی، شذره چهارم، معرفه ۱۴۶.