موعود پایگاه اینترنتی موعود
کودک امروز، میهمانی، دورهمی، دیدارهای دوستانه و خانوادگی برایش فرقی نمی‌کند؛ چشم از گوشی برنمی‌دارد و شش دانگ تمرکز و حواسش را معطوف به بازی در فضای گسترده اینترنت کرده است.
بازی و سرگرمی‌که در سال‌های نه چندان دور در جمع کودکان فامیل و دوستان مشترک بود و صدای همهمه و جیغ کودکان آن قدر بلند بود که گاه صدای بزرگان فامیل درمی‌آمد اما با ورود میهمان ناخوانده اینترنت و فضای گسترده دیجیتالی، تغییر کرده و حال صدای بزرگان از سکوت مداوم کودک به صدا درآمده است.
درواقع به لطف این اقیانوس ارتباطات، روزانه انبوهی از پیام‌های خبری، تبلیغی، فرهنگی و انواع بازی و فیلم‌های جدید بر سر کودک امروزی می‌بارد و تمرکز و توجه او را می‌رباید. حال آنکه زندگی انسان در سایه پیشرفت معنا پیدا می‌کند و لازمه پیشرفت تمرکز است و این مهارت ارزشمند به انسان کمک می‌کند تا نیروی خود را بهطور خودآگاه و هدفمند به یک کار معطوف کند تا به نتیجه مطلوب برسد.
مهارتی که به باور کارشناس فضای مجازی، مهم‌ترین مهارتی است که می‌توانیم در قرن بیست و یک در فرزندانمان پرورش بدهیم و اگر کودکان نتوانند توجه خود را مدیریت و هدایت کنند ناگزیر در برابر تمام زرق و برق وسوسه‌انگیز دنیای دیجیتال تسلیم شده و در سیاه چاله‌های این فضا سرگردان می‌مانند.
ابوالفضل محمودی ضمن تأکید بر اینکه فضای دیجیتال امروزی، روزانه ۳۴ گیگابایت اطلاعات به مغز ما می‌رساند، گفت: در این شرایط لازم است به فرزندان خود بیاموزیم که چگونه تمرکز خود را مدیریت کنند.
محمودی افزود: تحقیقات نشان می‌دهد که تمرکزنداشتن، موجب از بین رفتن تدریجی عملکرد اجرایی می‌شود؛ یک فرآیند مغزی که طرح‌ریزی کردن، تمرکز کردن و به یاد آوردن ساختارها را دربر می‌گیرد و کمک می‌کند تا بتوانیم چند وظیفه را همزمان با موفقیت انجام بدهیم.
فناوری‌های نوین، صیاد تمرکز کودکان هستند
محمودی با یادآوری این موضوع که علاوه بر صداها، نوتیفیکیشن‌ها و… که می‌تواند حواس دانش‌آموز را از انجام یک کار به کار دیگر منحرف کند فکرکردن به بازی‌های رایانه‌ای و ویدئوها هم تمرکز او را به هم می‌زند، اظهار داشت: از دید علمی، اگر کودک پیوسته دچار تغییر وظیفه در هیپوکامپ (بخشی از مغز مسئول حافظه) شود، فرآیند یادگیری او با آشفتگی همراه می‌شود، به‌ویژه وقتی میان حافظه درازمدت و حافظه کوتاه‌مدت در هم آمیزی پیش بیاید.
وی ادامه داد: بنابراین حتی فکرکردن در مورد یک بازی مثل «کلش آف کلنز» هنگام نشستن سر کلاس درس هم می‌تواند یک حواس‌پرتی و هم پیامد شناختی داشته باشد. به همین علت است که حتی ممنوعیت استفاده از موبایل و تبلت در کلاس درس یا در خانه، هنوز هم راه‌حل کامل و موثری نیست. حواس‌پرتی‌های ناشی از فناوری هنوز هم ادامه دارد.
این کارشناس فضای مجازی توضیح داد: فناوری اطلاعات و ارتباطات، ما را به وظایف چند گانه وا می‌دارد. ما می‌توانیم چندین صفحه مرورگر را باز کنیم و همزمان تلویزیون تماشا کنیم. همچنین می‌توانیم، همزمان بسیاری از کارها را با همین گوشی موبایل، انجام بدهیم. در حالی که ما و البته کودکان، وقتی که در یک بازه زمان طولانی، تنها روی یک موضوع تمرکز می‌کنیم، عملکرد خیلی بهتری داریم. بنابراین ما به معنای واقعی کلمه در حال غرق کردن کودکان در یک جریان دیجیتال هستیم، در حالی که آنها قادر نیستند میزان توجه خود را مدیریت کنند و مغز آنها هنوز نمی‌تواند محرک‌های محیطی برهم زننده تمرکز را کنترل کند.
نبود مدیریت تمرکز، باعث از بین رفتن۳۰ درصد کارایی مغز می‌شود
بر اساس مطالعات صورت گرفته، درنگ‌ها و توقف‌های ناخواسته در انجام یک کار، فرآیند به‌یاد سپردن و سپس به یادآوردن را بر هم می‌زند. این وقفه‌ها، حافظه کاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد و توجه را تقسیم می‌کند؛ بنابراین به فرآیند یادگیری آسیب می‌زند و باعث خستگی و کاهش سطح گلوکز می‌شود.
محمودی با تأکید بر این مطلب، خاطرنشان کرد: انجام چندین کار در یک بازه زمانی، موجب می‌شود که برای هر کدام از کارها زمان بیشتری صرف کنیم. چون در هر تغییر کار، زمانی برای هماهنگی ذهنی و از سرگیری کار تلف می‌شود. چندکاره بودن تفکر را سخت‌تر می‌کند، چون با افزایش کورتیزول و آدرنالین، مغز بیشتر تحریک می‌شود و باعث خستگی آن می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد انجام چند کار همزمان باعث از بین رفتن ۳۰ درصد کارایی مغز می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین انجام‌دادن همزمان چند کار، درهم آمیختگی وظایف در مغز را در پی دارد. اگر یک دانش‌آموز در هنگام انجام تکلیف مدرسه، تلویزیون هم تماشا کند و پیام کوتاه ارسال کند، اطلاعات تکالیف به قسمت استراتیوم می‌رود، یعنی بخشی از مغز که وظیفه انجام مراحل و مهارت‌ها را دارد نه واقعیت‌ها و ایده‌ها، در حالی‌که اگر کاری را بدون حواس‌پرتی به وسیله تلویزیون و پیام کوتاه انجام دهد، اطلاعات به سمت هیپوکامپ مغز می‌رود، بخشی از مغز که بهطور استراتژیک اطلاعات را سازماندهی و طبقه‌بندی می‌کند و این باعث می‌شود در آینده، راحت‌تر بازیابی شوند.
راهکارهای حفظ تمرکز کودکان و نوجوانان
این کارشناس فضای مجازی در ادامه به وظایف اولیای خانه و مدرسه در ایجاد انگیزه حفظ تمرکز در کودکان و نوجوانان اشاره کرد و گفت: آموزش راهبردهای فراشناختی نخستین راهکار است به این معنا که حتی زمانی که کودکان کم سن و سال هستند، در یک زمان مشخص، تنها یک کار را از آنها بخواهید و از سپردن چند وظیفه همزمان پرهیز کنید. لازم است بهطور منظم میان کارها استراحت کنند. به آنها کمک کنید تا تشخیص بدهند چه کار دیگری را می‌توانند هنگام انجام یک کار انجام بدهند؛ مانند پخش موسیقی آرام در هنگام انجام کارهای خانه.
وی ادامه داد: باید عوامل حواس‌پرتی را به کمترین میزان ممکن رساند و کودک را‌ترغیب کرد که در هنگام انجام تکلیف یا انجام وظایف خود، آفلاین باشد. در خانه مکان‌های بدون موبایل و تبلت ایجاد کنید مانند اتاق خواب یا میز غذاخوری. در واقع با استفاده از برنامه‌هایی مثل مدیریت تبلت، برنامه‌ها و تکالیف آموزشی را بهطور منظم و مدیریت شده برای کودک تعیین کنید تا بتواند از هر برنامه، تنها در زمان تعیین شده استفاده کند. با همین ابزارهای کنترل‌گر، وب‌سایت‌ها و هشدارهای غیرضروری را از کار بیاندازید.
این کارشناس فضای مجازی افزود: امروزه برنامک‌ها یا اپلیکیشن‌های کنترل والدین (پرنتال کنترل) به پدر و مادرها کمک می‌کند تا سطح دسترسی و زمان استفاده کودک از دستگاه‌های هوشمند مثل تلفن همراه و تبلت را مدیریت کنند و بر عملکرد او نظارت داشته باشند.
وی به اولیای خانه و مدرسه پیشنهاد داد: برای تمرکز می‌توانید از تکنیک پومودورو استفاده کنید، برای استفاده از تکنولوژی‌های دیجیتال حتماً زمان استراحت تعریف کنید. کارها را به زمان‌های ۲۰ تا ۲۵ دقیقه تنظیم کنید و برای آن، زمان‌های استراحت چند دقیقه‌ای قرار دهید. روزانه گردش و استراحت در طبیعت و پارک باعث بازگشتن عملکردها شناختی به آرامش بخشیدن به سیستم‌های حسی بدن می‌شود. یک نفس عمیق، اندیشه کردن در مورد کاری که می‌خواهیم انجام دهیم ذهن را برای انجام کار آماده می‌کند.
محمودی به والدین توصیه کرد: بگذارید فرزندتان ببیند که در هنگام انجام کار یا زمانی که با خانواده سپری می‌کنید، گوشی خود را کنار می‌گذارید یا در هنگام رانندگی از گوشی استفاده نمی‌کنید. کودک به عمل شما بیشتر توجه می‌کند تا نصیحت‌های شما!
کیهان
