میعادگاه منتظران

تهیه و تنظیم: سیدصادق سیدنژاد

اشاره: بیش از هزار سال است که مسجد مقدس جمکران میعادگاه منتظران و سجده گاه مشتاقان کوى مهدى، علیه السلام، است. و هر شب چهارشنبه هزاران عاشق دلسوخته ازگوشه و کنار ایران اسلامى و دیگرکشورها به این مسجد رو مى آورند تاشاید نشانى از آن یار غایب از نظربیایند.

به منظور فراهم آوردن امکان ارتباط گسترده تر خوانندگان موعودبا مسجد شریف جمکران بر آن شدیم که در هر شماره صفحاتى را به این مسجد اختصاص دهیم.

مطالبى که در این صفحات درج مى شود همگى توسط معاونت فرهنگى مسجد مقدس جمکران تهیه وتدوین شده و در اختیار علاقه مندان موعود قرار گرفته است.

کلام نور
فانا یحیط علمنا بانبائکم ولایعزب عنا شئ من اخبارکم…..

علم ما به اخبار شما احاطه دارد وچیزى از آنها بر ما پنهان نمى ماند…. (۱)

این عبارت قسمتى از توقیعى است که در اواخر صفر سال چهارصد و ده هجرى قمرى خطاب به عالم بزرگ شیعه ابوعبدالله محمدبن محمدبن نعمان بغدادى معروف به شیخ مفید از ناحیه مقدس امام زمان، عجل الله تعالى فرجه، صادر شده است. در ضمن این عبارت به نکات ارزشمندى از جمله مساله ماهیت علم امام و کم و کیف آن و اشراف کامل حضرت بقیه الله، عجل الله تعالى فرجه، بر تمام امور مردم دردوره غیبت و … اشاره مى شود.

در مورد علم امام اگر چه شیعه وسنى بالاتفاق معتقدند که یکى ازشرایط امام برخوردارى از علم وآگاهى کافى نسبت به کلیه امورى است که مردم و جامعه به آن نیازدارند، با این همه چون در تبیین منزلت امام و تعریف اصل امامت دیدگاههاى متفاوتى دارند; یعنى دانشمندان اهل تسنن امامت را یک مقام اجتماعى مى دانند، نظیر آنچه که در بین تمام ملل از دیرباز به شیوه هاى مختلف رایج است که درهر یک از آنها فرد خاصى، با شرایطمخصوصى، با توجه به ویژگیهاى فکرى و فرهنگى حاکم بر آن جامعه زمام امور را به دست مى گیرد و درچارچوب اصول و مقررات و قوانین پذیرفته شده اجتماعى به اداره امورجامعه مى پردازد.

اما بر طبق دیدگاه شیعیان، امامت یک منصب الهى است و امام جانشینى پیامبر را برعهده دارد و در نتیجه تمام مسئولیتهاى پیامبر بجز دریافت وحى متوجه اوست بر این اساس اوباید معصوم از خطا و گناه و اعلم به تمام امور دینى و دنیوى باشد تابتواند با توجه به واقعیات نظام هستى و مصالح افراد، کلیه نیازهاى مادى ومعنوى آنها را برآورده نماید. لذاپیروان این دو مکتب در مقدار و نوع وکیفیت علم امام، نظر یکسانى نمى توانند داشته باشند; چون بر طبق تعریفى که علماى اهل سنت از امام ارائه مى دهند برخوردارى از مقدارمتوسط علم و آگاهیهاى رایج که افراد عادى هم از آن برخوردارندبراى انجام این مسئولیت کفایت مى کند. ولى وقتى از این منظر به مجموعه روایات موجود در متون شیعى نگاهى مى اندازیم به چندین دسته از روایات در زمینه توصیف ویژگیهاى والاى علوم ائمه اطهار، علیهم السلام، برمى خوریم. به عنوان مثال در «اصول کافى » در بابى تحت عنوان «ان الائمه یعلمون علم ما کان ومایکون و انه لایخفى علیهم شى ء»روایاتى آورده شده است که در آنهابتصریح بیان مى شود که ائمه، علیهم السلام، به همه امورى که پیش از این اتفاق افتاده است و یا بعد از این به وقوع خواهد پیوست آگاهند وچیزى بر آنان مخفى نمى ماند و یا درجلد بیست و ششم «بحارالانوار» درصفحات صد و نه به بعد در ضمن حدود بیست روایت بیان شده است که امام نسبت به همه آنچه در آسمان و زمین و بهشت و جهنم تا قیامت واقع مى شود; علم دارد و چیزى نیست که ائمه، علیهم السلام، به آن آگاه نبوده باشند و همچنین دربابهاى هشت و نه این جلد ازبحارالانوار در ضمن چند روایت دیگر آمده است که ائمه اطهار، علیهم السلام، به همه احتیاجات واعمال بشر و احوال شیعیان آگاهى کامل دارند و حتى به آنچه که در دل آنها مى گذرد اطلاع پیدا مى کنند.

در این قسمت از توقیع مبارک حضرت امام عصر، علیه السلام، ضمن آنکه به این حقیقت که علم امام از نظر کم و کیف قابل قیاس با علوم عادى رایج نیست; تاکید مى شود. درعین حال به یکى از پرسشهاى وشبهات موجود در زمینه مساله غیبت که براى بعضى از افراد پیش آمده است، پاسخ داده شده است. توضیح آنکه بعضى از افراد به خاطر فاصله گرفتن از معارف اهل بیت، علیهم السلام، بغلط معتقد شده اند که در دوره غیبت مردم به طور کلى ازبرکات وجودى امام، علیه السلام، محروم مى شوند و رابطه آنها بکلى باحجت الهى قطع مى گردد.

لذا حضرت امام زمان، عجل الله تعالى فرجه، با این عبارت مختصر برهمگان اعلام مى نمایند که چنین دیدگاه و اعتقادى باطل و بى اساس است چرا که ما از همه اعمال واخبارآنها با خبر هستیم و بر آن نظارت داریم و حتى در همین توقیع در ادامه مى فرمایند:

فلیعمل کل امر منکم بما یقرب به من محبتنا و یجتنب ما یدنیه من کراهتنا و سخطنا…

بنابراین هر یک از آنها باید به کارى بپردازند که آنان را به دوستى ومحبت ما نزدیک مى سازد و از امورى که موجب ناراحتى و ناخشنودى مامى شود پرهیز نمایند.

در کل این عبارات بخوبى دلالت مى کند که امام عصر، عجل الله تعالى فرجه، بر رفتار و کردار مردم در دوره غیبت هم همانند زمان حضور اشراف کامل دارند.

بر این اساس مفاد بسیارى ازروایات این است که غیبت آن حضرت به معنى معلوم نبودن مکان شریف شان براى بیشتر مردم است و این بى خبرى اکثریت از مکان و کیفیت زندگى آن حضرت هرگز دلیل بر نبودایشان در بین مردم نیست. در ضمن در روایات مختلف از جمله در ذیل روایتى از امام صادق، علیه السلام، وارد شده است که: یشهدالمواسم یرى الناس و لایرونه. (۲)

آن حضرت همه ساله در مراسم حج شرکت در حالى که او همه مردم را مى بیند ولى آنها او را نمى بینندو یا در بعضى از تعابیر هست که:

فیرى الناس و یعرفهم و یرونه ولایعرفونه. (۳)

آن حضرت مردم را مى بیند و آنهارا مى شناسد اما مردم هرچند او رامى بینند ولى قادر به شناخت اونیستند.

نتیجه آنکه هر فرد مسلمان با علم به این واقعیت که اخبار همه رفتارها وعملکردهایش به امام زمان، عجل الله تعالى فرجه، رسانده مى شودو به طور طبیعى آن حضرت ازمشاهده اعمال خوب و شایسته شیعیان خوشحال و از اعمال ناشایست آنها ناراحت مى گردند; لذاهمواره تلاش مى کند که کارهاى او به گونه اى باشد که موجبات رضایت وخوشحالى امام، علیه السلام، را فراهم سازد و به عبارت دیگر آگاهى ازاشراف امام، علیه السلام، بر اعمال یکى از عوامل مهمى است که موجب توجه و دقت بیشتر افراد در رفتارهاو کردارهایشان مى شود تا مجموعه آنها در چارچوب مقررات و احکام الهى انجام گیرد در لحظه اى از مسیرحق دور نشوند.

پى نوشتها:
۱. بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۵، ح ۱۶.
۲. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۶، ح ۴.
۳. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۲.

مجله موعود شماره ۱۷