آثار گردشگری

«هرجا بروی، آسمان خدا همین رنگی است!» بچه که بودم، هر وقت بزرگترها این ضرب المثل را به کار می‌بردند، سریع با خودم می‌گفتم «ولی زمین خدا، هر جا که بروی فرق می‌کند!» حالا که بزرگتر شده ام، بیشتر به این طرز فکر اعتقاد پیدا کرده ام. درست است که آسمان خدا همه جا یکرنگ است، اما مهم زمین خداست که هرجایش، یک وضعیت خاص دارد؛ خاک متفاوت، طبیعت مختلف، مردم، فرهنگها، تاریخ، ابنیه، همه و همه متفاوت هستند. شاید اگر اینطور نبود، هیچ وقت خداوند به بنده هایش توصیه نمی‌کرد که در زمین سیر کنید…

تفاوت در سرزمینهای مختلف، گاهی ما آدمها را راغب به سفر می‌کند و گاهی هم مجبور! اینکه مجبور باشیم یا مختار، فرقی نمی‌کند، به هر حال، سفر، فایده هایی دارد. گذشته از مزایا و خوبیهایی که روانشناسان و کارشناسان مختلف برای سفر گفته‌اند، ما قصد داریم در این مطلب، به سراغ اصلی ترین کارشناسان برویم و فواید سفر را از دیدگاه دینمان بررسی کنیم. با ما همراه باشید.

· سلامتی با سفر. خیلی وقتها، مشاوران و روانشناسان، به کسی که دچار افسرگی شده است، پیشنهاد سفر می دهند. مسافرت کردن، روحیه افراد را تغییر می دهد و به اصطلاح، آب و هوا را عوض می‌کند و خیلی مواقع، راهکار خوبی است برای رها شدن از دغدغه های زندگی روزمره. حتی در سلامت جسمی هم تأثیر زیادی دارد؛ پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله) صراحتا فرموده‌اند: «سفر کنید تا صحت یابید.» (۱)

· دندانه ی هر قصری پندی دهدت نو نو(۲)… آدمهای زیادی در طول تاریخ، به این کره ی خاکی آمده‌اند و رفته‌اند. شاید امروز دیگر حتی اثری از استخوانهایشان هم نباشد، اما بناها و آثار، همیشه رد تاریخ را با خودشان دارند. یکی از فواید سفر کردن، عبرت آموزی و آشنایی با تاریخ اقوام گذشته است. «آیا آنان در زمین سیر نکردند، تا بنگرند عاقبت و پایان کار پیشینیان را.»(۳) درسی که سفر به آدمها می دهد، شاید به ظاهر سطحی باشد و آن را بارها خوانده و شنیده باشیم، اما همین درس به ظاهر ساده، بزرگترین نکته را دارد: اینکه هرکاری کنیم و هرچقدر قدرت و ثروت و اسم و رسم و … داشته باشیم، باز هم عاقبتمان همان است که پیامبران و پادشاهان و دانشمندان و مردم عادی داشتند: رفتن به زیر خروارها خاک… و اینکه تاریخ را بخوانیم و بدانیم که تاریخ، همیشه تکرار می‌شود و سرنوشت آدمها، برای هر دوره و زمانی که باشند، سرنوشتی است مشابه.

· شنیدن کی بود مانند دیدن؟! هر چقدر هم که برای ما از عظمت و زیبایی دریا بگویند، هزار بار هم از هیبت و شکوه کوهها شنیده باشیم، بارها و بارها اسرارآمیز بودن و سکوت آرام بخش کویر را در کتابها خوانده باشیم، باز هم حقیقت آنها را تا وقتی که با چشم خودمان نبینیم، درک نخواهیم کرد. مطالعه ی نظام آفرینش، از دیگر فواید سفر است. «بگو بگردید روى زمین (و بمناطق آن مسافرت کنید) تا بنگرید چگونه خداوند آفرینش جهان را پدید آورد»(۴)

· تجارت و درآمدزایی. یکی از انواع سفرها، سفر تجاری است. پیامبر اکرم (ص) به امیرالمؤمنین (ع) می فرمایند: «اى على! سزاوار نیست انسان خردمند سفر نماید، مگر در سه مورد: ۱. براى ترمیم معاش (تأمین زندگى خویش)، ۲. توشه‌اندوزى براى آخرت، ۳.براى لذت حلال.»(۵) یکی از فوایدی هم که امیرالمؤمنین (ع) برای سفر می‌گویند، درآمدزایی است. پیامبر اکرم (ص) هم می فرمایند: «سفر کنید تا سالم شوید و غنیمت ببرید.»(۶)

· شناخت آدمها. حتما شنیده اید که می‌گویند اگر می خواهی کسی را بشناسی، یا او را عصبانی کن و یا با او به سفر برو. مسافرت رفتن، راهی است تا آدمهای اطرافمان را بشناسیم. سفر رفتن، یعنی همراه بودن با همسفران در همه ی لحظه ها و حالتها. آدمها هرچقدر هم که اهل فیلم بازی کردن و ادا در آوردن باشند، بالاخره در این شرایط، خود واقعی شان را نشان می دهند. زیرا سفر، سختیهای خاص خودش را دارد و حتما شنیده اید که سختیها، معیار مردی است! امام علی (ع) فرموده‌اند: «سفر، ترازوی اخلاق است.»(۷)

· مواهب طبیعی، حق همه ی مردم زمین. همانطور که در ابتدا گفتیم، زمین خداوند در هر نقطه ای با نقطه ی دیگر متفاوت است. یکی از امکاناتی که سفر در اختیار ما می‌گذارد، بهره مندی از این مواهب است. مثلا کسانی که در مناطق سردسیر زندگی می‌کنند، می توانند با سفر به سرزمینهایی که آفتاب خوبی دارند، از این نعمت استفاده کنند یا افرادی که دریا را ندیده‌اند، با سفر به شهرهای ساحلی می توانند از آن لذت ببرند یا هر چیز دیگر. «اوست [خدایی] که زمین را برایتان رام ساخت، پس در راهها و بلندیهای آن گام برداریدو از روزیش بخورید که بازگشت همه به سوی اوست.»(۸)

· همراهی با شرافتمند. قدیمها مرسوم بود که اگر کسی به دنبال مرشد و معلمی می‌گشت، به دنبال او تا قله ی قاف هم که شده می رفت! سفر برای پیدا کردن آدمهای بزرگ و به قول گفتنی پیر. مثالهای زیادی هم برایش وجود دارد؛ سلمان، سعدی، شمس، ناصرخسرو و … یکی از فایده های سفر همسفر شدن و یا پیدا کردن آدمهایی است که بودنشان در زندگی، گاه می تواند مسیر زندگیمان را تغییر دهد. «مسافرت کنید که در آن پنج فایده است: اندوه زدایی، در آمدزایی، دانش افزایی، ادب آموزی و همراهی با شرافتمند.»(۹)

پی نوشت:
۱. العقد الفرید، ج ۶، ص ۲۷۱؛ بحار الانوار، ج ۷۶، ص ۲۲۱. به نقل از http://www.hawzah.net/Per/F/do.asp?a=FBFA.HTM
۲. شعری از خاقانی.
۳. سوره ی یوسف، آیه ۱۰۹.
۴. سوره عنکبوت، آیه ۲۰.
۵. وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۲۴۸، روایت ۱ و ۲، ص۲۴۹، روایت ۶ و ۷. به نقل از http://www.hadj.ir/books/116/6.htm.
۶. کنز العمال، ج ۶، ص ۷۰۱، حدیث۱۷۴۷۰؛ بحار الانوار، ج ۶۲، ص ۲۶۷. به نقل از http://www.hawzah.net/Per/F/do.asp?a=FBFA.HTM.
۷. شرح ابن ابى الحدید بر نهج البلاغه، ج ۲، ص۲۹۶؛ به نقل از همان.
۸. سوره ملک، آیه ۱۵.
۹. مستدرک الوسایل، ج ۸، ص ۱۱۵، به نقل از مفاتیح الحیات، ص ۱۷۹.