بن بستی به نام بن باز
یکی از علمای وهّابیت که نقش مهمّی در احیای تفکٌرات ابنتیمیه و شاگردش، ابنقیّم جوزیه، و محمّدبن عبدالوهّاب داشته، عبدالعزیزبنباز است که نزد وهّابیان به مفتی اعظم مشهور است. وهّابیان از وی به عنوان عالم جلیل القدر شیخ الإسلام و المسلمین مفتی اوّل داخل و خارج کشور، علامّه محدّث فقیه یاد میکنند و میگویند:
بنباز، مرجع علما بود و هرگاه برای آنها مشکلات علمی پیش میآمد، جهت حلّ آن به او رجوع میکردند.
یکی از علمای وهّابیت که نقش مهمّی در احیای تفکٌرات ابنتیمیه و شاگردش، ابنقیّم جوزیه، و محمّدبن عبدالوهّاب داشته، عبدالعزیزبنباز است که نزد وهّابیان به مفتی اعظم مشهور است. وهّابیان از وی به عنوان عالم جلیل القدر شیخ الإسلام و المسلمین مفتی اوّل داخل و خارج کشور، علامّه محدّث فقیه یاد میکنند و میگویند:
بنباز، مرجع علما بود و هرگاه برای آنها مشکلات علمی پیش میآمد، جهت حلّ آن به او رجوع میکردند.
در ۱۴۰۲هـ..ق. ملک فیصل و در سال ۱۴۱۲هـ..ق. ملک فهد از او به خاطر خدماتش به وهّابیت قدردانی کردند.
برای اینکه بیشتر با او آشنا شویم، زندگینامه، فعّالیتها، فتواها و تفکّرات او را مرور میکنیم.
زندگینامه
عبدالعزیزبن عبداللهبن عبدالرّحمنبن محمّدبن عبداللهبنباز در بیست و یکم نوامبر ۱۹۱۰م. برابر با چهاردهم ذیحجّه ۱۳۳۰هـ .ق. در شهر «ریاض عربستان سعودی» به دنیا آمد. در سال ۱۹۱۳م. پدرش بازبن عبدالله و در سال ۱۹۲۱م. مادرش حفصهبنت سمیح درگذشت. در ۱۹۳۶م. عبدالعزیز ابنباز، بینایی خود را از دست داد.
بنباز بعد از مدّتی، «قرآن» را حفظ کرده و نزد سعد وقّاص بخاری، تجوید قرآن را آموخت و علوم شریعت را از مشاهیر «نجد» مانند شیخ محمّدبن عبدالطّیفبن حسن الشیخ، شیخ صالحبن عبدالعزیزبن عبدالرحمنبنحسین آلالشیخ و الشیخ سعدبن حمد آلالشیخ، فرا گرفت که بیشترین استفاده علمی را از محمودبن ابراهیمبن عبدالطّیف الشیخ برده است.
بنباز که صرف شاگردی نزد استادان را یک نوع فریب نفس میدانست، عزم خود را راسخ کرد و تلاش تحقیقی خود را از مهمترین کتب اهل سنّت با جدّیت تمام ادامه داد تا اینکه در علوم شریعت، متن حدیث، سند و بحث توحید، طبق شیوه سلف و فقه حنبلی به چنان نبوغی رسید که از مشهورترین علمای حنفی به شمار رفت.
بنباز، دارای مسئولیّتها و مناصب حکومتی مختلفی بوده است که برخی از آنان عبارتند از:
۱. قضاوت در منطقه «الخرج » به مدت ۱۴ سال و چند ماه بین سالهای ۱۳۵۷تا ۱۳۷۱هـ .ق. که زمان تعیین وی به قضاوت، جمادی الآخر سال ۱۳۵۷هـ .ق. بوده است؛
۲. تدریس در «دانشکده و آکادمی علوم ریاض» از سال ۱۳۷۲هـ .ق. تا سال ۱۳۸۰هـ .ق. در علوم فقه توحید و حدیث؛
۳. نایب رئیس «دانشگاه اسلامی مدینه منوّره» از سال ۱۳۸۱هـ .ق. تا سال ۱۳۹۰هـ .ق.؛
۴. ریاست «دانشگاه اسلامی مدینه» از سال ۱۳۹۰هـ .ق. تا ۱۳۹۵هـ .ق. بعد از وفات رئیس دانشگاه، شیخ محمّدبن ابراهیم آل الشیخ در رمضان ۱۳۸۹ هـ .ق؛
۵. رئیس کلّ ادارات پِژوهشهای علمی و فتوا و تبلیغ و ارشاد توسط حکم پادشاه در تاریخ ۱۴/۱۰/۱۳۹۵هـ .ق. که این منصب تا سال ۱۴۱۴هـ .ق. ادامه داشت. گفتنی است که این منصب، همرتبه وزیر است؛
۶. مفتی اعظم عربستان و رئیس «هیئت بزرگان علمای اسلامی» و رئیس «اداره پِژهشهای علمی و فتوا و تبلیغ و ارشاد»
همچنین صاحب مناصب بسیار دیگری در مجالس علمی و اسلامیبوده است که عبارتند از:
۱. رئیس «هیئت بزرگان علمای اسلامی» (هیئت کبار العلماء)؛
۵. ریاست «مجمع فقهی اسلامی» که زیرمجموعه سازمان «الرابطه للعالم الاسلامی» است؛
۶. عضو هیئت مدیره دانشگاه اسلامی مدینه منوّره؛
۷. عضو هیئت عالی تبلیغ اسلامی در مملکت سعودی.
تألیفات
بیش از شصت کتاب و دهها مقاله از عبد العزیزبنباز در زمینه تفسیر، حدیث، فقه و احکام و غیره به جای مانده است که به چند نمونه اشاره میکنیم:
۱. شصت و هفت کتاب، از سخنرانیهای وی در زمینههای حدیث، تفسیر، فرائض، توحید، فقه و احکام عملی از او باقیماندهاست. از جمله آنها کتاب «برهانهای نقلی و برهانهای تجربی و علمی در اثبات حرکت خورشید و ساکن بودن زمین.»
۱. «الکافی والمترجم الوافی»،
۲. «الأدلّه الکاشفه لأخطاء بعض الکتاب»،
۳. «الأدلّه النّقلیه و الحسّیه علی إمکان الصّعود إلی الکواکب و علی جریان الشّمس وسکون الأرض»،
۴. «إقامه البراهین علی حکم من استغاث بغیر الله أو صدق الکهنه والعرّافین»،
۵. «الإمام محمّدبن عبد الوهّاب: دعوته وسیرته»،
۶. «بیان معنی کلمه لا إله إلا الله»،
۷. «التَّحقیق والإیضاح لکثیر من مسائل الحجّ والعمره والزّیاره علی ضوء الکتاب و السّنه»،
۸. «تنبیهات هامه علی ما کتبه محمّد علی الصابونی فی صفات الله عزّ وجلّ»،
۹. «الولاء و البراء فی المیزان»،
۱۰. «الرسائل والفتاوی النسائیه: اعتنی بجمعها ونشرها أحمدبن عثمان الشمری».
مرگبنباز
در روز پنج شنبه سیزدهم ماه مه سال ۱۹۹۹م. (یازدهم محرّم۱۴۲۰ هـ .ق.) در سنّ نودسالگی، شیخ عبدالعزیزبنباز مُرد. ملک فهد و ولیعهد، عبداللهبن فهد در «مسجدالحرام مکّه» بر جنازه او نماز خواندند.
فتاوای قرون وسطایی
اعتقادات عجیب درباره خدا و ملائکه
بنباز (مفتی وهّابی) بر این اعتقاد است که خداوند پنج انگشت دارد. (مسائل الامام ابنباز، ص۳۷، مسئله۳۶)
وی در پاسخ به پرسشی درباره بوسیدن قرآن میگوید:
هر چند که برخی از اصحاب(رضی الله عنهم) قران را میبوسیدهاند، امّا بوسیدن قرآن دلیل شرعی ندارد و بایستی این کار را ترک کنیم!!!! (مجموع فتاوی و مقالات متنوّعهبنباز، ج۲۴، ص۳۹۹، مسئله ۱۶۲ )
خداوند تعالی میفرماید:
«وَجَعَلُوا الْمَلَائِکَهَ الَّذِینَ هُمْ عِبَادُ الرَّحْمَٰنِ إِنَاثًا أَشَهِدُوا خَلْقَهُمْ سَتُکْتَبُ شَهَادَتُهُمْ وَیُسْأَلُونَ؛ ۱
و فرشتگان را کهبندگان خدایند، زن پنداشتند. آیا به هنگام خلقتشان آنجا حاضر بودهاند؟ زودا که این شهادتشان را مینویسند و از آنها بازخواست میشود!»
وبنباز میگوید که: ملائکه مذکّرند!!!!
همچنین در پاسخ به این پرسش که: بسیاری مواقع در کتابها و اشعار میخوانیم یا میشنویم که پرستاران زن را به عنوان ملائکه رحمت معرفی میکنند، میگوید:
اطلاق این وصف بر زنان پرستار مجاز نیست؛ چرا که ملائکه مذکّر هستند و مؤنّث نیستند! (مجموع فتاوی و مقالات متنوّعهبنباز، ص۴۲۳ )
بیحرمتی به پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع)
در سایت رسمیبنباز، در قسمت «نورٌ علی الدرب» سؤالی تحت عنوان «حکم القباب علی القبور و شبهه قبه التی علی قبر الرّسول» (حکم وجود گنبد بر قبرها و گنبد ساخته شده بر قبر رسول الله(ص)) پرسیده شده که در ادامه میبینید:
بنباز در جواب این سؤال، فتوا داده است که:
امّا در مورد گنبدی که بر روی قبر پیامبر است، باید گفت این گنبد در قرون متأخّر و توسط حاکمان نادان ساخته شده است و اگر از بین برود، اشکالی ندارد؛ بلکه حق، آن است که این گنبد نابود شود.
بنباز در جایی دیگر گفته بود:
چهل سال در «مسجدالنّبی» نماز خواندم؛ ولی هنوز به پیامبر سلام ندادهام …
مرحوم آیتالله العظمی سیّدمحسن حکیم که مرجع شیعیان و زعیم «حوزه علمیه نجف» بود، در سفری که به عربستان داشت، در جلسهای بابنباز، مفتی آن روز آن کشور (که نابینا بود) مواجه شد.
بنباز، ظاهراً به دیدن آقای حکیم رفته بود؛ ولی در واقع قصد داشت با ایشان جدال کند و افکار وهّابیگری خود را مطرح نماید. در این جلسه، بنباز از آیت الله حکیم پرسید: شما شیعیان چرا به ظواهر قرآن عمل نمیکنید؟ آیتالله حکیم در جواب گفتند: این دیدار، جای چنین صحبتهایی نیست، بگذارید به احوالپرسی برگزار شود.
بنباز، سماجت کرده و خواستار دریافت جواب شد. آیتالله حکیم، ناچار بهبنباز گفتند: اگر قرار باشد به ظاهر قرآن تکیه کنیم و همان را معیار عمل به آن قرار دهیم، باید معتقد شویم که شما به جهنّم خواهید رفت!
بنباز با تعجّب پرسید: چرا؟ آیتالله حکیم گفتند:
چون قرآن میفرماید:
«وَ مَنْ کانَ فی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی الْاخِرَهِ أَعْمی وَ أَضَلُّ سَبیلا؛
کسیکه در این جهان (از دیدن چهره حق) نابینا باشد، در جهان آخرت هم نابینا و گمراهتر خواهد بود.»
و شما که از دو چشم نابینا هستید، طبق ظاهر این آیه باید در آخرت هم نابینا باشید و در زمره گمراهان که اهل جهنّمند، قرار بگیرید.بنابراین ظاهر بسیاری از آیات قرآن مقصود نیست!
بنباز گفته بود، اگر قرار است حضرت علی(ع) چشمهایم را شفا دهد، اصلاً نمیخواهم این چشمها بینا شود.
توهین به صحابه
جمله مشهور خلیفه دوم، حَسبُنا کتاب الله رابنباز چنین نقض میکند:
شکّی نیست که سنّت مطهّر پیغمبر، اصل دوم دین اسلام است!! و همانا عظمت و مکانت سنّت پیغمبر در بالاترین رتبه بعد از قرآن کریم قرار دارد. به اجماع اهل علم! و سنّت پیغمبر، حجّت پابرجا و استوار و خودکفایی بر جمیع مسلمانان است!
پس هر کسی که سنّت را پس بزند، آن را انکار کند یا اصلاً فکر کند که میتواند از آن اعراض کرده و فقط به قرآن اکتفا کند، بدون تردید او به یک گمراهی بعید و به بزرگترین کفر مبتلا شده!!! و اصولاً او به خاطر این گفتهاش، مرتدّ از اسلام است؛ زیرا او با این سخن و با این طرز فکر خود، خدا و رسول را دروغگو میداند! و به آن دستوراتی که خدا و رسولش به او دادهاند، دهن کجی میکند! و اساساً یکی از بزرگترین اصول دین را منکر میشود که خدا دستور به التزام به آن اصل را داده! و گفته که به آن اصل اعتماد کنید و دین را از آن بگیرید!!!!
بنباز، مفتی سابق عربستان در تعلیقاتی که بر کتاب «صحیح بخاری» داشته، گفته است:
اگر کسی تمام صحابه را سبّ کرده یا عیبجویی کند، کافر است؛ امّا اگر تنها بعضی از اصحاب را سبّ کند، کافر نمیشود!!!! (الحلل البریزیه من التعلیقات البارزیه علی صحیح البخاری، ج۳، ص۱۷۲)
توهین به همه مسلمانان برای اثبات وهّابیت
در سایت مفتی اعظم وهّابیت عربستان، فتوایبنباز وجود دارد که معنای وهّابیت را از دید ایشان شرح میدهد. خلاصه ترجمه این فتوا را در ادامه میآوریم:
سؤال کننده: جناب شیخ! بعضی از مردم علمای عربستان سعودی را وهّابی مینامند. از این نامگذاری خوشحال هستید؟
جواببنباز: بله. این لقب مشهوری است برای علمای معتقد به توحید که منسوب به امام محمّدبن عبد الوهّاب هستند که در نیمه دوم قرن دوازدهم، مردم را به سوی خدا خواند. ایشان برای مردم، توحید و شرک را بیان کرد و خدا به وسیله او توحید را بیان کرد و مردم داخل به توحید شدند (؛ یعنی مردم عربستان که سنّی بودند تا نیمه دوم قرن دوازدهم مشرک بودند و با آمدن محمّدبن عبد الوهّاب موحّد شدند!) فایده عظیمیبه مسلمانان جزیره العرب رسید. هرکس که طرفدارش باشد، به او میگویند وهّابی. این نسبت به شیخ امام محمّدبن عبد الوهّاب است؛ نه وهّاببن رستم. و این لقب شریف و نجیبی است برای مردم عربستان.
معنای لا الهالا الله را بیان کرد. (؛ یعنی مردم سنّی عربستان قبل از آمدن عبدالوهّاب مشرک بودند). در «عیینه» نزدیک ریاض، مردم را به توحید دعوت کرد (؛ یعنی قبل از آن مردم سنّی مذهب ریاض مشرک بودند) و در «دریه» اسلام را گسترش داد. آنجا اسلام گسترش پیدا کرد (؛ یعنی قبل از آن مردم سنّیمذهب دریه مسلمان نبودند). گنبدهای روی قبرها خراب و توحید بین مردم پخش شد و مردم معنی حقیقی لااله الّالله را فهمیدند (؛ یعنی معنی لااله الّاالله، خراب کردن گنبد مردم سنّی ریاض بوده و معنای لا الهالا الله این نیست که فقط الله را بپرستیم) و لقب وهّابیت، لقب معروف و شریفی است…
حمله به شیعیان
بنباز به خاطر خوشخدمتی، مورد توجّه ملک فهد بود و از جمله خوشخدمتی او هم صدور فتواهای ضدّشیعی وی بود. او از جمله علمای وهّابی است که حکم کافر بودن شیعیان را صادر کرد که به دنبال این حکم، شاهد کشتار زیادی از شیعیان در سراسر جهان توسط پیروانبنباز، یعنی وهّابیت تندرو تا به حال هستیم. «هیئت عالی اِفتای سعودی» پیرامون سؤالی درباره ارتباط و رفت و آمد و ازدواج با شیعیانی که هنگام بلندشدن از زمین «یاعلی، یاحسین» میگویند، چنین فتوا صادر کردند که:
اگر واقعیت چنین است که آنها علی و حسن و حسین(ع) و مانند آنها را میخوانند، در این صورت آنها مشرکند و دچار شرک اکبر شدهاند که از دین اسلام خارجند. پس ازدواج زنان مسلمان ما با آنها و ازدواج زنان آنها با ما حلال نیست و خوردن گوشتی که آنها ذبح کردهاند، نیز بر ما حلال نیست.
این فتوا به امضای چهارتن از اعضای هیئت عالی سعودی رسیده که رئیس هیئت، عبدالعزیزبن عبداللهبنباز بود.
وی در کتابی که با حمایت حاکمان «مکّه» و «مدینه» در همین سالهای اخیر به نام «مسئله التّقریب» منتشر شد، اوّلین پیششرط وحدت و تقریب با شیعه را اثبات مسلمان بودن شیعه دانسته است!!!
مفتی اعظم عربستان، در «نواقض الإسلام»، کفر شیعیان را اثبات میکند و دلایلی را که موجب کفر میشود، با نام «نواقض» مطرح میکند و بیان میکند که دومین ناقض که انسان را از اسلام بیرون میکند، این است که کسی که بین خود و خدا واسطه قرار دهد و از آن واسطه چیزی بخواهد و از آنان شفاعت بطلبد و به آنها توکّل کند، چنین افرادی به اجماع علما و دانشمندان اسلام کافر هستند.
دیگر فتاوا و موضعگیریهای عجیب
یک فتوای قرون وسطایی:
هرکس بگوید خورشید ثابت است و زمین میچرخد، کافر است (و میتوان او را کشت).
بنباز در طول عمر خود فتواهای جنجالی و متناقض زیادی صادر کرده است. او حضور کفّار را در سرزمین عربستان حرام میدانست؛ ولی در جنگ «خلیج فارس» علیه «عراق»، حضور کفّار را برای نجات بلاد لازم شمرد. او با اینکه حنبلی، از پیروان محمّدبن عبدالوهّاب و معتقد به دعوت سلفیّه است، اسامهبنلادن را خارجی و مرتد اعلام کرد. او شیعه را نیز کافر اعلام کرده بود. «مجلّه المصوّر» در شماره ۲۱۶۶ خود و در تاریخ ۱۵آوریل ۱۹۶۶ م. در صفحه ۱۵، مطلبی را به صورت زیر منتشر کرده است:
نایب رئیس دانشگاه اسلامی (علّامهبنباز) در آنجا مقالهای را طیّ دو ماه در تمامی روزنامهها منتشر کرده است که در آن، خون هرکسی را که بگوید زمین کروی است و ساکن نیست و به دور خورشید میچرخد، حلال اعلام کرده است.
او در کتاب «الادله النّقلیه والحسّیه علی جریان الشمس والقمر وسکون الارض وامکان الصعود الی الکواکب» (دلایل نقلی و عقلی بر حرکت خورشید و ثابت بودن زمین) اعلام کرد که قرآن کریم، حدیث و آموزههای پیامبر و اکثریت دانشمندان اسلامی ثابت کردهاند که خورشید در حال چرخش و زمین ثابت است و مخالفان این عقیده را تکفیر کرد.
او در خاتمه کتابش خلاصه مباحث را اینگونه طرح میکند:
اینکه گفته شود خورشید ثابت است و در همان حال به دور خود میچرخد (آنچنان که علما و منجّمان میگویند) قولی باطل و مخالف ادلّه شنیده شده و حس شده میباشد…
بنباز همچنین گفته است:
هنگامیکه جوان بودم و چشمان قدرتمندی داشتم، با چشمان خودم به خورشید نگاه میکردم و حرکت خورشید را میدیدم. پس اگر زمین در حال حرکت باشد، چگونه ما آن را حس نمیکنیم و در آرامش هستیم؟ پس چگونه کشتیهای بزرگ در دریاها حرکت میکنند و چپ نمیشوند؟
خادم و غلام رژیم صهیونیستی
در سال ۱۳۷۲ ش. و مقارن با ایّامیکه تلاش گستردهای در راستای عادیسازی روابط میان برخی کشورهای اسلامی، خاصّه عربی با رژیم اشغالگر قدس صورت میگرفت. شیخبنباز مفتی وقت عربستان، طیّ مصاحبهای با دکتر عبداللّه الرفاعی، سردبیر هفتهنامه عربستانی «المسلمون» به پرسشهای متعدّدی پاسخ داد که مضمون این مطالب در آن ایّام به عنوان «فتوای صلح با اسرائیل»، انعکاس گستردهای در جهان اسلام داشت.
بسیاری معتقد بودند این اقدام، اوّلین گام در راه لغو محاصره اقتصادی رژیم اشغالگر قدس بوده و عربستان، تحت فشار «آمریکا» مجبور به این مسئله شده است. عبدالعزیزبنباز در پاسخ به اوّلین سؤال هفتهنامه المسلمون درباره «جواز صلح با اسرائیل» نوشت:
در صورتی که ولیّ امر مسلمانان! ضرورت و مصلحت بداند، میتواند با دشمن به طور دائم یا موقّت صلح نماید. خداوند متعال میفرماید:
«وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیم؛
اگر دشمنان به صلح روی آوردند، آن را بپذیر و بر خدا توکّل کن. او میشنود و میداند.»
پیامبر خدا، این عمل را انجام داد و با اهل مکّه مصالحه و به مدّت ده سال جنگ را ترک کرد. تا از این طریق، جان مردم را حفظ و از خونریزی جلوگیری کند.
بنباز میافزاید:
پیامبر با بسیاری از قبایل عرب صلح کرد؛ ولی زمانی که خداوند به دست او مکّه را فتح کرد، عهد خود را با اهل مکّه شکست.
بنباز اضافه میکند:
ممکن است نیاز و مصلحت اسلام ایجاب کند که صلح دائم برقرار شود؛ ولی در صورت مرتفع شدن این نیاز، صلح فسخ میگردد؛ همانگونه که پیامبر عمل کرد.
وی در پاسخ به این سؤال هفتهنامه المسلمون که آیا زیارت «مسجدالأقصی» جایز است؟ مینویسد:
زیارت مسجدالأقصی و نمازگزاردن در آن سنّت است و انجام این سنّت به فراهم شدن شرایط بستگی دارد. پیامبر میفرمایند: زیارت سه مسجد واجب است: «مسجدالحرام»، مسجد من (مسجد مدینه) و مسجدالأقصی.
بنباز در پاسخ به پرسش المسلمون درباره مخالفان فلسطینی، سازش عرفات و رژیم صهیونیستی مینویسد:
به همه فلسطینیها نصیحت میکنیم که بر سر صلح با اسرائیل با هم همکاری کنند و برای جلوگیری از خونریزی و تضعیف دشمنان که به تفرقه و اختلاف دعوت میکنند، با هم تعاون و همکاری داشته باشند.
شیمون پرز، نخست وزیر رژیم صهیونیستی از فتوای شیخ عبدالعزیزبنباز مفتی عربستان در مورد جواز صلح با اسرائیل استقبال کرد. وی طیّ اظهاراتی گفت:
من از این اظهارات بسیار مسئولانه که ثابت میکند قرآن، خواهان از خودگذشتگی و صلح است، استقبال میکنم!
پرز اظهار امیدواری کرد که مقامات سعودی، طبق مضمون فتوا عمل کنند و تأکید نمود که بسیاری از مسئولان دینی یهود، مسیحی و مسلمان از صلح حمایت مینمایند. وی گفت:
خوب است که حزبالله «لبنان» از مفتی سعودی تبعیت و پیروی کند!
این فتوا مورد اعتراض علمیشیعه و سنّی جهان اسلام قرار گرفت.
ردّ همه فتاوایبنباز توسط پسرش احمد
احمدبنباز، مدیر «مؤسّسه خیریهبنباز» در خبری که در ۱۴سپتامبر ۲۰۰۸م. و در قالب گفتوگو با روزنامه «وطن سعودی» منتشر شد، فتاوای عبدالعزیزبنباز را مبتنی بر هوای پدر و غیرقابل اجرا برای همه اوقات دانست.
پینوشتها:
سوره زخرف، آیه ١٩.
منابع
– عفیفی، اتحاف النبلاء بسیره العلامه عبدالرزاق، مکه، ص ۱۰۵؛ عمیر مدخلی، شیخ ربیعبن هادی، تذکیر النابهین بسیر أسلافهم حفاظ الحدیث السابقین اللاحقین (بی جا)، (بی تا)، ص ۳۲۰.
– شحود، علیبن نایف، مشاهیر أعلام المسلمین، حقوق الطبع متاحه للهیئات العلمیه والخیریه، ص۱۳۹.
-دویش، أحمدبن عبدالرزاق، فتاوی اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه والإفتاء، ریاض، رئاسه إداره البحوث العلمیه والإفتاء -الإداره العامه للطبع، چاپ اول، ج۳، ص۴۸۶. «إذا کان الواقع کما ذکرت من دعائهم علیا والحسن والحسین ونحوهم فهم مشرکون شرکا أکبر یخرج من مله الإسلام، فلا یحل أن نزوجهم المسلمات، ولا یحل لنا أن نتزوج من نسائهم، ولا یحل لنا أن نأکل من ذبائحهم».
-بنباز، عبدالعزیز، نواقض الإسلام، سعودی، وزاره الشؤون الإسلامیه والأوقاف والدعوه والإرشاد، ۱۴۱۰هـ چاپ اول، ص۲: الثانی «من جعل بینه و بین الله وسائط یدعوهم و یسألهم الشفاعه و یتوکل علیهم فقد کفر إجماعا».
-بنباز، عبدالعزیز، مجموع فتاوی، عربستان، موقع الرئاسه العامه للبحوث العلمیه والإفتاء، ج۵، ص۱۵۶ «التقریب بین الرافضه و بین أهل السنه غیرممکن؛ لأن العقیده مختلفه، فعقیده أهل السنه والجماعه توحید الله وإخلاص العباده لله سبحانه وتعالی، وأنه لایدعی معه أحد لاملک مقرب ولا نبی مرسل، وأن الله سبحانه وتعالی هو الذی یعلم الغیب، ومن عقیده أهل السنه محبه الصحابه رضی الله عنهم جمیعا والترضی عنهم والإیمان بأنهم أفضل خلق الله بعد الأنبیاء وأن أفضلهم أبوبکر الصدیق، ثم عمر، ثم عثمان، ثم علی، رضی الله عن الجمیع، والرافضه خلاف ذلک فلا یمکن الجمع بینهما، کما أنه لایمکن الجمع بین الیهود والنصاری والوثنیین و أهل السنه، فکذلک لایمکن التقریب بین الرافضه وبین أهل السنه لاختلاف العقیده التی أوضحناها».
-بنباز، عبدالعزیز، رساله الأدله النقلیه، والحسیه علی جریان الشمس وسکون الأرض وإمکان الصعود إلی الکواکب، مکه لطباعه والاعلام، ۱۳۹۵ه، ص ۱۷.
-بنباز، عبدالعزیز، مجموع فتاوی: تحقیق و چاپ، محمّدبن سعد الشویعر، موقع الرئاسه العامه للبحوث العلمیه والإفتا، ج۳، ص۶۲.
– Who’s Who in Saudi Arabia 1978. 1979, pg. 53. Part of the Who’s Who series. Edited by M. Samir Sarhan. Jeddah and London: Tihama and Europa Publications
-.Who’s Who in the Arab World 1990. 1991, pg. 123. Part of the Who’s Who series. Edited by Gabriel M. Bustros. Beirut: Publitec Publications, 10th ed.
-Words of Advice Regarding Da’wah by ‘Abdul ‘Azeez ibn ‘Abdullaah ibn Baaz (translated by Bint Feroz Deen and Bint Abd al. Ghafoor), Al. Hidaayah Publishing and Distribution, Birmingham: 1998, Page 9. 10
– Sheikh `Abd al. Wahhâb al. Turayrî, former professor at al. Imâm University in Riyadh-Sheikh Ibn Baz on the roundness of the Earth . Retrieved 9 February 2013.
– http://www.binbaz.org.sa/mat/18030
– Holden, David (1982). The House of Saud. p. 262. ISBN 978. 0030437311.
-http://hajj.ir/14/39946
-http://www.binbazfoundation.org/
-http://www.bin. baz.com/
http://www.vahhabiyat.com/showdata.aspx?dataid=6032&siteid=1
http://ar.islamway.net/scholar/16?scholar_name_slug=%D8%B9%D8%A8%D8%AF. %D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%D9%8A%D8%B2. %D8%A8%D9%86. %D8%A8%D8%A7%D8%B2
http://www.alifta.com/Fatawa/FatawaChapters.aspx?languagename=fa&View=Page&PageID=3&PageNo=1&BookID=4
http://ahramnews.blogfa.com/post/65