امام زمان(ع)؛ متعلّق به همه است!

از جمله نعمت‌های باطنی و ارزشمند که خداوند به ما ارزانی داشته و ما آن گونه که شایسته است قدر آن را نمی‌دانیم، نعمت وجود امام زمان(ع) است. ایشان متعلّق به گروه یا فرقه خاصّی نیست؛ او متعلّق به همه است. او واسطه رحمت و فیض الهی است. هر کس هر چه دارد، به برکت وجود اوست، امّا اکثر مردم او را نمی‌شناسند و با وی ارتباط ندارند.

استاد شیخ مرتضی آقا تهرانی

تمامی نعمت‌های خداوند را می‌توان در دو گروه قرار داد؛ برخی از این نعمت‌ها مادّی وظاهری و برخی دیگر غیر مادّی و باطنی هستند.
«وَ اَسبَغَ عَلَیکُم نِعَمَهٌ ظاهِرَهً و باطِنهً؛
نعمت‌های ظاهر و باطن را بر شما سرازیر کرده است.»

نعمت‌های باطن، از نعمت‌های ظاهر ارزشمندترند. نعمت‌های ظاهر، همین چیزهایی هستند که با چشم سر می‌بینیم و متوجّه می‌شویم؛ امّا نعمت‌های باطنی مثل نعمت«هدایت» با چشم ظاهر دیده نمی‌شوند.

خدای متعال در قبال هیچ نعمتی بر بندگان خود منّت ننهاده، امّا در مورد خلقت پیامبر(ص) مسئله به گونه دیگری است. او این نعمت را به رایگان نداده است. او می‌خواهد تمام بندگانش قدر این نعمت را بدانند. خداوند در قبال نعمت هدایت و ولایت رسول اکرم(ص) بر مسلمان‌ها و حتّی غیر مسلمان‌ها منّت می‌نهد و بر ماست که نعمت باطنی«هدایت» و «ولایت» را قدر بدانیم. اگر امیرالمؤمنین(ع) را دوست می‌داریم، باید قدر این نعمت را بدانیم؛ ما نه توان آن را داریم که مانند امیرالمؤمنین(ع) شویم و نه توان آنکه به معنی حقیقی کلمه، شیعه او باشیم، امّا آن حضرت و دیگر امامان را دوست می‌داریم و در این مسیر گام می‌نهیم.

نعمت وجود امام زمان(ع)

یکی از دلایل این معضل بزرگ این است که مردم آن طور که باید امام را نمی‌شناسند، معنای نگه داشتن حرمت حضرت مهدی(عج) را نمی‌دانند و برای ایشان ارج و بهایی قائل نیستند.

اگر ما نسبت به حضرت مهدی(ع) شناخت داشته باشیم و ایشان را حاضر و ناظر بر اعمال خود ببینیم، کاری را که ایشان دوست ندارند و نمی‌پسندند، هرگز انجام نمی‌دهیم، در نقطه مقابل کسانی که از این شناخت محروم هستند، به جاهلیّت درون خود رجوع کرده و مرتکب گناهان بسیاری می‌شوند.

این افراد در حقیقت مصادیق این حدیث مشهورند که:
«مَن ماتَ وَ لا لَمْ یَعرِفُ إمامَ زَمانِهِ ماتَ میتَه جاهِلِیَّه؛
کسی که بمیرد در حالی که امام زمان خود را نمی‌شناسد، به مرگ جاهلیت مرده است.» دلیل دیگر کردار ناپسندانه ما در محضر خدا و امام زمان(ع) غفلت است. ما خدا و امام زمان(ع) را می‌شناسیم و حضور او را حس می‌کنیم. معرفت امام در دل ماست و دوست هم نداریم از او دور باشیم، امّا دست به کارهایی می‌زنیم که موجب می‌شوند، خداوند و اهل بیت(ع) از ما متنفّر گردند. این به غفلت ما باز می‌گردد. باید برای زدودن گرد و غبار غفلت از خانه دل خود چاره‌ای بیندیشیم.

راه‌های ارتباط با امام زمان(ع)

سؤالی که هم اکنون در مقام پاسخ‌گویی به آن هستیم، این است که برای بهره‌مندی از نعمت‌های باطنی، به ویژه نعمت وجود مبارک امام عصر(ع) چه باید بکنیم؟ نکته قابل توجّه، این است که جوان‌ها بهتر می‌توانند این راه را طی نموده و با حضرت ارتباط برقرار کنند؛ چرا که گناهنشان کمتر و دلشان پاک‌تر است. اگر هم یکی دو گناه مرتکب شده باشند، موفّق به استغفار می‌شوند.

در زیارت اهل بیت(ع) یا توجّه و ارتباط قلبی با امام عصر(عج) نباید به کم راضی شویم.خود امام را بخواهیم. اگر او یک لحظه کنار ما بنشیند، همه چیز درست می‌شود.
چه بسیار افرادی که با یک دیدار امام به هر چه می‌خواستند، رسیدند.چرا یک کفّاش باید از صدای کفش آقا، ایشان را بشناسد، امّا ما هیچ نصیبی از آقای خود نبریم.
اگر به‌اندازه ارادتی که به دوستان خود داریم، به امام ارادت داشته باشیم، به وصال او خواهیم رسید. متأسّفانه برخی از ما به‌اندازه سرگرمی دنیوی نیز برای امام خود ارزش قائل نیستیم و توقّع داریم دیدار آن حضرت نصیب ما نیز بشود. توجّه، عبادت، پشتکار و استقامت، اخلاص و تصمیم جدّی برای دیدار امام زمان(عج) به ایجاد رفاقت با ایشان، کمک شایانی می‌کند. باید در دل شب از خواب شیرین بیدار شویم و مناجات کنیم. باید همه کارهای خود را رنگ خدایی بدهیم؛ برای خدا نشست و برخاست کنیم. برای خدا سخن بگوییم و برای خدا درس بخوانیم. برای خدا کار کنیم. هر گاه این گونه شدیم، به وصال امام زمان(عج) نیز خواهیم رسید.

دعا برای سلامتی و فرج آن حضرت نیز در تحقّق این امر بسیار مؤثّر است. همان کاری که همه ائمّه معصومان(ع) به آن مبادرت می‌ورزیدند. در برخی از کتاب‌های روایی، این عبارت از امام حسین(ع) نقل شده است که به هنگام شهادت حضرت علی اصغر(ع) فرمودند: «خدایا! حال که یاری تو از علی اصغر من دریغ شد، یاریت را از فرزندم که روزی ظهور خواهد کرد، دریغ مدار».

امام رضا(ع) نیز سفارش نمودند که این دعا را در قنوت نماز ظهر روز جمعه یا خود نماز جمعه بخوانیم:
«اللّهمَّّ أَصلح عَبدَکَ وَ خَلیفَتَکَ بِما أصلَحتَ بِهِ أنبِیائَکَ وَ رُسُلَکَ وَ حَفَّهُ بِمَلائِکَتِکَ وَ أیِّدهُ بِرُوحِ القُدُسِ مِن عِندِکَ واسلُکهُ مِن بَین یَدیهِ وَ مِن خَلفِهِ رَصَداً یَحفِظُونَهُ مِن کُلِّ سُوءٍ وَ أبدِلهُ مِن بَعدِ خَوفِهِ أَمناً، یَعبُدُکَ لا یُشرِکُ بِکَ شَیئاً وَ أَذِّن لَهُ فِی جَهادِ عَدُوِّکَ و عَدُوِّهِ وَ اجعَلنِی مِن أنصارِهِ؛

خدایا امر ظهور بنده خود را اصلاح کن، همان طور که کار انبیا و رسولانت را اصلاح کردی. با ملائکه خود او را در بر بگیر و با روح‌القدس او را تأیید فرما. از جلو و پشت سر، او را حفاظت فرما و از هر بدی او را حفظ کن و بعد از این خوف، امنیّت را برایش بیاور.او تو را می‌پرستد و ذرّه‌ای به تو شرک ندارد. اجازه جهاد با دشمنانت و دشمنانش را به او عطا فرما و مرا نیز از یاران او قرار بده.»

امام هشتم(ع) می‌فرماید: «مرا از یاران او قرار بده» امام صادق(ع) نیز می‌فرمایند:
«اگر من او را درک کنم، همه عمر خدمتکار او خواهم بود.»
برای ایجاد ارتباط قلبی با آن حضرت چند راه وجود دارد:

۱. به یاد آن حضرت بودن!
ما باید همواره به یاد آن حضرت باشیم و او را فراموش نکنیم تا ایشان هم از ما یاد کنند. در «قرآن» آمده است:
«پس یادم کنید تا یادتان کنم.»

حضرت آیت الله مظاهری ـ دامت برکاته ـ می‌فرمود: روز‌های آخر عمر علّامه طباطبایی(ره) بود. حال مساعدی نداشتند. با عدّه‌ای از شاگردان علّامه، برای عیادت به خدمت ایشان مشرّف شدیم. بحث‌های مختلفی مطرح شد. با خود گفتم خوب است که از آقا بخواهیم مطلبی بگویند تا از این دیدار خود بهره‌ای برده باشیم. عرض کردم: آقا! مطلبی بفرمایید تا استفاده کنیم. علّامه در فکر فرو رفتند و بعد فرمودند: چیزی به خاطرم نمی‌آید؛ جز این آیه:
«فَاذکُرُنِی أَذکُرکَم وَاشکُرُوا لِی وَ لاتَکفُرُنِ؛
یادم کنید تا یادتان کنم وسپاسم را بگویید و ناسپاسی نکنید.»

چه کسی بیش از خدا به گردن ما حق دارد؟چه کسی مانند خدا ستّار‌العیوب است و بدی‌های ما را پوشانده است؟چه کسی مانند او آبروی ما را در جمع حفظ کرده و ما را از رسوا شدن نگه داشته است؟او حتّی به ما می‌گوید غیبت دیگری را نکنید. اگر کار بدی از ما سر بزند، او اجازه نمی دهد دیگران آن را فاش کنند.او حتّی به ما می‌گوید: حق ندارید گناهی که مرتکب شده‌اید، به کس دیگری بگویید. آیا چنین معبودی شایسته شکر و ذکر و پرستش نیست؟

تعالیم دین اسلام به ما یاد داده است که در نماز شب، چهل مؤمن را یاد کنیم. مؤمن چه کسی است؟کسی که مسلمان باشد و امام علی(ع) را نیز دوست بدارد.گنه‌کار بودن و زن یا مرد بودن در این مسئله تأثیری ندارد. وقتی در نماز شب دستمان را بالا می‌بریم و می‌گوییم: «اَلّلهمَّ اغفِر لِفُلان»، اگر توجّه داشته باشیم، درمی‌یابیم که معمولاً اسامی‌کسانی به ذهن ما می‌آید که یا بسیار به ما محبّت کرده‌اند یا خیلی ما را آزار داده‌اند. بیشتر، کسانی را به یاد می‌آوریم که یا بسیار دوستشان داریم یا با آنها خیلی مشکل داریم؛ این حالت، خیلی زیباست. خدا این کار را دوست دارد. می‌خواهد دل‌هایمان را به هم نزدیک کند. اینکه کسی در دل شب بر می‌خیزد، با خدا مناجات می‌کند و در قنوت نماز با اشتیاق، مؤمنان را دعا می‌کند، لطف خداست.

خدا به بنده‌هایش می‌گوید: یادم کنید تا شما را یاد کنم. امام عصر(عج) آینه تمام‌نمای خدای تعالی است. او بزرگ‌ترین آیه خداست. اگر او را یاد کنیم، او نیز ما را یاد می‌کند. هرچه بیشتر او را یاد کنیم، او نیز بیشتر از ما یاد می‌کند. یادی که ما از امام عصر(ع) می‌کنیم با یادی که او از ما می‌کند، تفاوت بسیار دارد. خداوند به پیامبرش می‌فرماید:
«وَصِّل عَلَیهِم إِنَّ صَلوتَکَ سَکَنٌ لَهُم؛
بر این امّت درود فرست، درود تو باعث آرامش آنهاست.»

آیا اگر پیامبر(ص) برای ما از خداوند طلب سلامتی کند، با طلب سلامتی ما برای ایشان یکی است؟دعای پیامبر(ص) همیشه مستجاب است، ولی دعای ما همیشه مستجاب نیست. ما کسی نیستیم که خداوند همواره دوستمان بدارد، ولی پیامبر(ص) را خداوند، همیشه دوست می‌دارد.

از آنچه گفته شد، اهمّیت تعظیم شعائر بیشتر آشکار می‌شود. درچراغانی خیابان‌ها، نصب پرچم‌های سیاه، گریستن، عزاداری کردن، به پا کردن جلسات سرور و… عبادت و ذکر و یاد خدا و اهل بیت(ع) نهفته است.

یک سال در ایّام ولادت حضرت مهدی(ع) در شهر مقّدس «قم»، یکی از خیابان‌ها را به شوق امام عصر(عج) چراغانی کرده بودند؛ یکی از بزرگان که به خدمت حضرت مشرّف شده بودند، گفتند: «امام عصر(ع) فرمودند: ما از این مردم متشکّریم. تشکّر ما را به ایشان برسانید». از این رو نباید گمان کنیم اهل بیت(ع) ما را فراموش می‌کنند و به ما توجّه ندارند؛ آنها کوچک‌ترین کارهای ما را نیز به شمار می‌آورند.

حضرت ولیّ عصر(ع) هرگز ما را فراموش نمی‌کند و اگر اهلیّت و لیاقت پیدا کنیم، بی‌گمان به سراغ ما می‌آید، آن هم در سخت‌ترین مواقع و در زمانی که بسیار محتاج او هستیم؛ به شرط آنکه او را خالصانه یاد کنیم. هر چه این یاد و ذکر، خالص‌تر و زیباتر باشد، مؤثّرتر و کارسازتر خواهد بود.

۲. هدیه دهید!
از دیگر کار‌های مؤثّر در ایجاد ارتباط با حضرت ولیّ عصر(عج) این است که هدیه‌ای برای آن حضرت بفرستیم. انجام کارهای نیک، خدمت به دوستان، لبخند به یتیم، کشیدن دست نوازش بر سر او، درس دادن، درس خواندن، گناه نکردن، طاعت خدا را به جا آوردن از هدیه‌های خوب ما به آن حضرت است.
نکته قابل توجّه در این مسئله این است که باید بسیار مراقب باشیم تا مبادا هدیه‌ای که برای آن حضرت می‌فرستیم، خراب باشد؛ هر چند آن حضرت از روی مهربانی هیچ وقت خراب بودن آن را به روی ما نمی آورد.

خدای تعالی، امام عصر(عج) را بیش از همه دوست می‌دارد. وقتی می‌بیند ما به او توجّه داریم، حتماً به ما نیز عنایتی می‌کند؛ بنابراین از جمله چیزهایی که باعث محبوبیّتمان نزد خداوند می‌شود، هدیه فرستادن برای آن حضرت است.

۳. توسّل
یکی دیگر از راه‌های رسیدن به دیدار حضرت ولیّ عصر(عج)، توسّل به اهل بیت(ع) است. این بسیار شایسته و پسندیده است که توفیق زیارت امام زمان(ع) را از محضر خود اهل بیت(ع) درخواست نماییم. نه تنها در این مورد، بلکه در تمامی امور زندگی خود، نباید توکّل به خدا وتوسّل به ذات مقدّس اهل بیت(ع) رافراموش نماییم. اگر اهل توسّل باشیم، بی‌ایمانی در زندگی ما داخل نمی‌شود و بسیاری از گرفتاری‌هایی که دیگران دارند، نخواهیم داشت. اهل بیت(ع) و توسّل به آنها هم مایه دل‌خوشی ما در زندگانی است.

۴. دوری از گناه
راه دیگر ارتباط معنوی با حضرت، دوری از گناه است. بر ماست که از تمامی‌کارهایی که باعث آزردن آن حضرت می‌شوند، پرهیز کنید. امام عصر(ع) از گناه نفرت دارد و ما نیز باید به گونه‌ای باشیم که حتّی اگر زمینه گناه پیش آمد، به احترام آن حضرت گناه نکنیم.

برخی که خود را به دیدن بعضی عکس‌ها، فیلم‌ها، … عادت می‌دهند، به دست خود از دیدن جمال حضرت محروم می‌شوند. جوانی که به مجلس امام حسین(ع) می‌آید و با اشک چشم، این پلیدی‌ها را می‌شوید، نباید دیگر بار به گناه رو کند.

از مواردی که به دوری از گناه کمک می‌کند، احساس حضور در برابر حضرت ولیّ عصر(عج) است.
ما نیز یتیمان آل محمّد(ص) هستیم. امام زمان(ع) در حکم پدر ماست؛ اگر چه ما او را نمی‌بینیم، امّا او ما را می‌بیند، با ما هم‌دردی می‌کند، غصّه ما را به جام می‌خرد، ولی ما نه او را می‌بینیم، نه غمش را می‌دانیم، نه غصّه‌اش را می‌خوریم و نه با او هم‌دردی می‌کنیم. ما با حضرت فاصله داریم، فاصله‌ای که خود ایجاد کرده‌ایم.

اگر به دنبال رضایت و دیدار امام خویش هستیم، باید برای درمان بیماری غفلت، چاره‌ای بیندیشیم. یکی از راه‌های درمان این بیماری، همین درس‌های اخلاق است. تذکّر وتنبّه، انسان را از غفلت بیرون می‌آورد، راه دیگر، پیدا کردن دوست خوب است.«یَذکُرُکُمُ الله رُؤیَتُهُ؛ با کسی همنشین باش که تو را به یاد خدا بیندازد.» و چه بهتر که این فرد، همسر، فرزند، پدر و مادر انسان باشد. به طور کلّی هر آنچه که تذکّر دهنده باشد و انسان را متوجّه کند، در علاج بیماری غفلت، مؤثّر است. از همین رو در تعالیم دینی ما آمده است که قرآن بخوانید، چون مُذکِّر است.پیامبر اعظم(ص) و ائمّه معصومان(ع) هم مذَکِّر هستند.

هر روز و هر ماه، ذکر مخصوص خود را دارد. وقتی ذکر، به زبان جاری شد، بر اثر استمرار و دوام، به‌اندام وجوارح نیز راه می‌یابد و دل، چشم، زبان و گوش انسان نیز متذکّر می‌شوند. باید مواظب دوستان غیر متذکّر خود باشیم؛ چرا که مراوده زیاد با این افراد می‌تواند ما را از مسیر الهی خارج کند. از امام(ع) در مورد آیه «رَبَّنا آتِنا فی الدُّنیا حَسَنَه و فی الاخِرَهِ حَسَنَه» سؤال کردند، حضرت در جواب فرمودند:

«حسنه دنیا، همسر خوب است که مانع گناه انسان می‌شود و وسایل حرکت را برای او فراهم می‌کند.»

مرحوم آیت الله صافی از علمای اصفهان بودند. حال معنوی خوشی داشتند و در اواخر عمر خود به دیدار حضرت صاحب الامر(ع) نایل شدند. آیت الله صافی درباره این دیدار گفتند: وقتی که مشغول ساخت خانه بودم، به ایشان عرض کردم: «توصیه می‌کنید خانه خود را چگونه بسازم؟» فرمودند: «خانه را به گونه‌ای بساز که اگر روزی امام زمان(عج) در حال عبور از کنار خانه‌ات بودند و تصمیم به استراحت گرفتند، نگویند در این خانه جای من نیست؛

خانه‌ات را طوری بساز که حضرت بگویند درِ این خانه را می‌زنیم، یک ساعت استراحت می‌کنیم و می‌رویم. در خانه‌ات را به روی آقا مبند! به راستی چرا ما با دل خود کاری می‌کنیم که دیگر جای آن حضرت نباشد؟ چرا با چشمان خود کاری می‌کنیم که دیگر او را نبیند؟

۵. زیارت اباعبدلله الحسین(ع)
از دیگر مواردی که می‌تواند موجبات دیدار ما با آن حضرت را فراهم آورد، زیارت اباعبدالله(ع)، شب جمعه در کربلاست. مرحوم بافقی(ره) فرمود:
«چرا علی بن مهزیار بیست سفر به حج رفت تا امام زمان(عج) را ببیند؟ اگر یک شب جمعه یا شب نیمه شعبان به کربلا می‌آمد، آن حضرت را زیارت می‌کرد.»
حماسه کربلا دین خدا را احیا کرد.کربلا یعنی نهضتی عظیم که ما همّت استفاده از آن را نداریم. اگر اهداف امام حسین(ع) را آن گونه که باید، تعقیب کنیم، خواهیم دیدکه چگونه کفّار و مشرکان در برابر ما تاب مقاومت از کف می‌دهند.

۶.گریه بر امام حسین(ع)
یکی دیگر از راه‌های ارتباط با امام عصر(عج) گریه بر امام حسین(ع) است. اهل بیت(ع) بسیار از ما خواسته‌اند که برای امام حسین(ع) گریه کنیم. امام رضا(ع) فرمودند:
«یَابنَ شَبیبِ إِن کُنتَ باکیًا لِشَیءٍ فَابکِ لِلحُسَین بنِ عَلِیِّ علیهما السّلام؛
ای پسر شبیب! اگر بهر چیزی گریان بودی، بر حسین گریه کن.»

اگر بر مصائب حسین(ع) گریه کردیم، مشابهت با امام عصر(ع) پیدا می‌کنیم و این مشباهت ما را به ایشان می‌رساند. یکی از بزرگان که در «مشهد مقدّس» به سر می‌برند، سه تشرّف خدمت امام عصر(ع) داشته‌اند. در یکی از تشرّف‌ها حضرت فرمودند: ایرانی‌ها برای جدّم حسین(ع) خوب عزاداری می‌کنند.

گریه برای امام حسین(ع)، ما را از لحاظ عاطفی و احساسی با امام زمان(ع) همراه می‌کند و این بستر خوبی برای برقراری ارتباط معنوی با حضرت است. برخی گمان می‌کنند چون اعمال دیگر ما خوب نیست، گریه ما هم فایده ندارد و باید این عمل را نیز رها کنیم. ولی این صحیح نیست، باید تلاش کنیم تا در سایه گریه بر امام حسین(ع) یا راه‌های عنوان شده دیگر، ارتباط معنوی خود را با حضرت ایجاد نموده و روز به روز این رابطه را عمیق‌تر کنیم.

گاه ارتکاب یک گناه، سبب نرسیدن ما به محضر امام عصر(ع) خواهد شد. افراد بسیاری به خدمت آن حضرت مشرّف شده‌اند و اگر ما به وصال او نمی رسیم، به دلیل گناهان ماست.

ماهنامه موعود شماره ۱۱۱