سايبرنتيك‏

در تقسیم بندى علوم، سایبرنتیک را مى توان جزو علوم نوپا دانست که قدمتى کمتر از صد سال دارد. موضوع اصلى این علم که به رقم نوپا بودن، بسیار سریع رشد و بسط پیدا کرده، بررسى ماهیت کنترل در انسان، حیوان و ماشین ها است. زمانى که بحث از کنترل به میان مى آید، مهم ترین فاکتور، داده هاى ورودى و خروجى است که به واسطه آگاهى اى که به دست مى دهد، سبب اخذ تصمیمات مى شود.

از این رو، در این علم، یکى از موارد بسیار حیاتى، طبقه بندى داده ها و اطّلاعات است؛ به طور مثال اگر سوژه مورد تحقیق انسان باشد، به طبع آن، از علومى همانند روانشناسى، زیست شناسى، مدیریت و … استفاده مى شود یا اگر سوژه مورد تحقیق، روبات باشد، از علومى، همچون مکانیک کمک گرفته مى شود. همان طور که واضح است، علم سایبرنتیک در واقع، علمى میان رشته اى است با محوریت سازمان دهى اطّلاعات که بنا به نیاز، از علوم دیگر براى تکمیل وظیفه خود سود مى برد. البتّه لازم به ذکر است که سایبرنتیک به عنوان یک رشته مستقل، امروزه مورد تحصیل و تدریس قرار گرفته است.

دلیل به وجود آمدن علوم، نیازى بوده است که بشر به آنها داشته است. براى فهم اینکه به چه دلیل نیاز به چنین رشته اى به وجود آمده، از مثال زیر کمک گرفته شده است.
فرض کنید تیمى از متخصّصان در رشته هاى گوناگون به دور هم جمع شدند تا در مورد موضوعى مشخّص با یک دیگر تبادل نظر کنند. اوّلین اشکالى که در این گردهمایى به وجود مى آید، نداشتن کلماتى با مفاهیم مشترک در بین همه شرکت کنندگان است؛ به طور مثال وقتى صحبت از کنترل مى شود، یک متخصّص مدیریت رسانه از این کلمه برداشت مدیریت افکار عمومى مى کند، یک متخصّص فیزیک، از کلمه کنترل اینچنین برداشت مى کند که منظور، قوانین نیروى موجود در اجسام با خود و در تقابل با اشیاى مدّنظر است و یک پزشک اعصاب، کنترل را در هماهنگى بین مغز و رشته هاى عصبى مى داند. واضح است که به دلیل نبود تعریفى مشترک، افراد حاضر در جلسه، توانایى ایجاد ارتباط با یکدیگر را ندارند.

به همین دلیل، زمانى که در مورد سوژه اى اینچنین گسترده، در حال تحقیق هستیم، به سیستمى هدفمند که با جمع آورى اطّلاعات و طبقه بندى آنها براى رسیدن به هدفى مشخّص کار کند، نیاز جدّى وجود دارد.

در بیان ریشه کلمه سایبرنتیک، باید از دانشمندى نام برد که جزو پیشگامان این علم است. نوربرت واینر یهودى که از نوابغ علم ریاضیات محض و همچنین منطق ریاضى است، براى اوّلین بار از نیاز به چنین علمى سخن گفت و کلمه سایبرنتیک را براى آن انتخاب کرد. واینر در سنّ هیجده سالگى، دکتراى خود در ریاضیات محض را از «مؤسّسه تکنولوژى ماساچوست» دریافت کرد. او با این توجیه که براى کنترل یک موضوع، نمى توان با تنظیم اهرم هاى مختلف به نتیجه مطلوب رسید، از کلمه سایبرنتیک که در «یونان باستان» به معناى سکّان دار است، استفاده کرد. نظر او اینچنین بود که اگر به دنبال تنظیم اهرم هایى برویم، دچار سردرگمى مى شویم؛ چون این اهرم ها گستره اى از آب و هوا تا بازار اقتصاد جهانى با تمام مشتقّاتش، قابل پیش بینى و غیر قابل پیش بینى را در بر مى گیرد و از این رو، رسیدن به هدف مورد نظر، با روش اهرم ها غیرممکن است.

در مورد دلیل استفاده از کلمه و روش سایبرنتیک به جاى استفاده از اهرم ها یا همان فاکتورها، او اینچنین مى گوید که در دریا، کشتى ها با موارد غیرقابل پیش بینى، همچون طوفان، باد و باران مواجهند؛ امّا اگر سکّان دار به طور مدام، با ایجاد شرایط جدید آب و هوا و تغییر سکّان، کشتى را به سمت فانوس دریایى هدایت کند، کشتى به سلامت به مقصد مى رسد. از این رو، وظیفه علم سایبرنتیک نیز همانند سکّان دار مى باشد؛ یعنى با در نظر گرفتن همیشگى هدف، اطّلاعات وارد شده را طبقه بندى و سازمان دهى کند تا به مقصد مورد نظر برسد.

این کلمه یونانى KUBERNETES زمانى که وارد زبان لاتین شد، به کلمه GUBERNATOR و در زبان انگلیسى، به کلمه GOVERNOR به معناى حاکم تغییر کرد. در واقع، کار حاکم در کشور نیز همانند کار سکّان دار در کشتى است. واینر در کتاب خود با عنوان «سایبرنتیک و کنترل در ارتباط بین حیوان و ماشین» در سال ۱۹۴۸ م. به طور جامع در مورد سایبرنتیک، بحث کرده است.

فضاى سایبر
کلمه فضاى سایبر(Cyberspace) زاده ذهن نویسندگان رمان هاى تخیّلى در دهه هشتاد است. رمان نویسانى، همچون ورنر وینجى در رمان خود با عنوان «نام هاى واقعى»(True Names) در سال ۱۹۸۱ م. و جان مایک فورد، از جمله افرادى بودند که حرف از فضاى مجازى به میان آوردند.

طبق تعریف، فضاى سایبر یک دامنه پویا و سراسرى است که شامل ترکیبى از الکترون ها و طیف الکترومغناطیس و هدف آن ساخت، ذخیره، تصحیح، تغییر، اشتراک، استخراج، استفاده و حذف کردن اطّلاعات مى باشد.

در دهه شصت و در خلال جنگ سرد، آمریکایى ها «مؤسّسه پروژه هاى تحقیقى پیشرفته آرپا»(ARPA) را به وجود آوردند. این مؤسّسه با یک هدف مشخّص شروع به کار کرد: اتّصال کامپیوترها به یکدیگر از طریق خطوط تلفن. آنها به دنبال سیستمى بودند که داده ها به طور اتوماتیک از مبدأ به مقصد، بدون داشتن مسیرى از قبل تعیین شده برسند. در واقع، همچون تار عنکبوت اگر بخشى از این سیستم از بین رفت یا خراب شد، باز داده ها توانایى این را داشته باشند تا از راه هاى دیگر به مقصد برسند.

نیاز به چنین سیستمى از آنجا به وجود آمد که در صورت حمله اتمى «روسیه» به «آمریکا»، آمریکایى ها در جواب براى دادن دستور حمله اتمى، نیازمند خطوط تلفن هستند تا رئیس جمهور دستور حمله را بدهد؛ امّا خطوط تلفن قبل از این دستور، توسط موشک هاى روسى منهدم شده است و عملًا راهى براى رساندن دستور رئیس جمهور وجود ندارد. پس نیاز به سیستمى احساس مى شد که در صورت خراب شدن یا از بین رفتن بخشى از شبکه، داده ها بتوانند از مسیرهایى که همچنان سالم هستند، استفاده کنند.

در دهه نود، پس از حمله هکرها به «سازمان آرپا» و لو رفتن سیستم مورد استفاده توسط دولت، وزارت دفاع، این پروژه را عمومى کرد. از دهه نود به بعد، آهسته، استفاده از این سیستم از حالت نظامى به حالت عمومى درآمد. به وجود آمدن موتورهاى جست وجوى اوّلیه و سپس موتور جست وجوى «موزائیک» در سال ۱۹۹۳ م.، باعث جهشى شگرف در دنیاى مجازى شدند؛ به طورى که در سال ۱۹۹۴ م. سه میلیون کامپیوتر به اینترنت متّصل گشتند. موتورهاى جست وجو سبب شد که هرچه بیشتر، استفاده از اینترنت عمومى شود و از ادارات و مراکز علمى به میان مردم رواج پیدا کند.

دیدار مقام معظّم رهبرى با اعضاى مجلس خبرگان رهبرى ۲۷/ ۱۱/ ۷۹

این تبلیغات فرنگى و این تهاجم فرهنگى چیز جدیدى نیست؛ آنچه که جدید بود، که ما در این چند سال بر روى آن تکیه کردیم، روش هاى نویى بود که در داخل کشور شروع شد و هنوز هم ادامه دارد. در دنیا تهاجم فرهنگى علیه انقلاب، از تهاجم سیاسى و اقتصادى سریع تر و همه گیرتر و همه جایى تر بود. انواع و اقسام کارها را کردند؛ چقدر علیه اسلام و انقلاب و مبانى اسلامى و مبانى شیعى، که فکر مى کردند در پدید آمدن این انقلاب نقش داشته، فیلم ساختند که امروز آن را به رایانه و اینترنت هم کشانده‌اند و همه کارهایى را که مى توانستند، انجام دادند؛ براى اینکه جلوى این سخن نو را- یعنى اینکه باید قدرت سیاسى در کشور در دست انسان هاى پرهیزگار و عادل باشد و شرط این اقتدار سیاسى، پرهیزگارى و عدالت باشد- بگیرند. این سخن نو چیزى است که هر صاحب قدرتى را در دنیا تکان مى دهد و هر دستگاهى را که از قدرت، انتفاع مادّى مى برد، دچار وحشت مى کند؛ لذا همه جاى دنیا با این فکر مخالفند.