موعود پایگاه اینترنتی موعود
استان اصفهان – با ارسال نامه‌ای خواستار پاسخ به سؤال ذیل شده‌اند:
لطفاً در مورد سیما و چهره امام زمان(ع) توضیح داده و بفرمایید آیا این توضیحات منبع موثقی دارد؟
شناخت ظاهری امام مهدی(ع) که یکی از ابعاد شناخت امام و حجت هر زمان است، از جهاتی قابل توجه است. یکی از نظر تکلیف، به حکم حدیث معروف پیامبر گرامی اسلام(ص) آنجا که می‌فرماید: «کسی که
بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.» همچنین روش مؤثری برای محسوس کردن وجود نازنین امام و ایجاد تعلق خاطر برای منتظرین فرجش است. چنانکه امام حسن(ع) به هند بن
ابی‌هاله می‌فرماید:
«دوست دارم اندکی رسول خدا(ص) را توصیف کنی تا تعلق خاطری نسبت به ایشان در من پیدا شود»1
و بالاخره اینکه بررسی سیمای ظاهری ایشان بدلیل اینکه امام قبل از ایشان در قید حیات نیستند که ایشان را معرفی نمایند اهمیت ویژه‌ای می‌یابد تا بدین وسیله راه بر مدعیان دروغین امامت و مهدویت بسته
شود. و شاید سرّ اینکه این همه در روایات معصومین(ع) به این مسأله پرداخته شده، همین باشد.
نکته قابل توجه در مورد این نشانه‌ها، این است که با وجود اینکه روایات از فریقین و از چند امام نقل شده ولی هیچگونه تضاد و تنافی میان روایات نیست و همه فرد واحدی را معرفی می‌کنند.۲
در مورد سیمای امام مهدی(ع) روایات فراوانی وارد شده که به تفصیل جزئیات جمال دل‌آرای ایشان را به تصویر کشیده‌اند. البته یک معیار کلی نیز معرفی کرده‌اند و آن شباهت بسیار زیاد به پیامبر گرامی اسلام(ص)
است. چنانکه خود نبی‌اکرم (ص) می‌فرماید: «او از نظر آفرینش و اخلاق شبیه‌ترین مردم به من است.»3
حال که دانستی آن حضرت شبیه‌ترین مردم به رسول اکرم(ص) است، توصیف پیامبر(ص) را از زبان امام باقر(ع) می‌شنویم: «پیامبر خدا رخسارش سپید آمیخته با سرخی و چشمانش سیاه و ابروانش به هم
پیوسته و دستهایش درشت و سطبر بود. بدانسان که طلا بر انگشتانش ریخته باشد. استخوان دو شانه‌اش بزرگ بود چون به کسی روی می‌کرد به خاطر مهربانی شدیدی که داشت با همه بدن به جانب او توجه
می‌نمود. یک رشته مو از گودی گلو تا نافش، انگار که میانه صفحه نقره خالص است و گردن و شانه‌هایشان بسان ابریق سیمین بود، بینی کشیده‌ای داشت که هنگام آشامیدن آب نزدیک بود به آب برسد. هنگام
راه رفتن محکم قدم بر می‌داشت که گویا به سرازیری فرود می‌آید. باری نه قبل و نه بعد از پیامبر خدا کسی تا کنون مثل او دیده نشده.»4
از این حدیث، به خوبی می‌توانیم حضرت ولی‌عصر(عج) را تجسم نماییم. اما روایات فراوان دیگری هم از معصومین(ع) نقل شده که برای رعایت اختصار از هر ویژگی تنها یک یا دو حدیث نقل می‌کنیم:
۱. سن مبارک ایشان:
امام رضا(ع) فرمود: «نشانه‌اش این است که در سن پیری است ولی چهره‌اش جوان است به گونه‌ای که بیننده می‌پندارد چهل ساله و یا کمتر از آن است و نشانه دیگرش آن است که به گذشت شب و روز پیر
نشود تا آنکه اجلش فرا رسد.»5
۲. قامت:
«قامتش معتدل بود نه بلند و نه کوتاه…»6
همچنین امام رضا(ع) خطاب به اباصلت که از صاحب‌الامر پرسیده بود، فرمودند: «… وی نیرومند باشد به غایتی که اگر دستش را به بزرگترین درخت روی زمین دراز کند، آن را از جای برکند…»7
۳. رنگ:
امام باقر(ع): «در آخرالزمان مردی از فرزندانم ظهور می‌کند که رنگش سفید متمایل به سرخی است…»8
همچنین در مورد ایشان گفته شده: «اندکی گندمگون و رنگش طلایی است.»9
۴. موی سر:
از امام باقر(ع) روایت شده است که: «خوش مو، که موهایش بر دو شانه او ریخته…»10 همچنین در غیبت شیخ طوسی آمده است: «موی سر ایشان اندکی چین و شکن دارد…»11
۵. صورت:
«گونه‌هایی نرم با خالی در گونه راست که مانند دانه مشک بر روی عنبر است.»12 همچنین در جریان تشرف علی‌بن مهزیار ایشان حضرت را اینگونه توصیف می‌کنند: «جوانی نورس و نورانی و سپید پیشانی بود
با ابروانی گشاده و گونه و بینی کشیده و قامتی بلند و نیکو چون شاخه سرو و گویا پیشانیش ستاره‌ای درخشان و بر گونه راستش خالی بود که مانند مشک و عنبر بر صفحه‌ای نقره‌ای می‌درخشید و بر سرش
گیسوانی پرپشت و سیاه و افشان بود که روی گوشش را پوشانده بود و سیمایی داشت که هیچ چشمی‌برازنده‌تر و زیباتر و باطمأنینه تر و باحیاتر از آن ندیده است.»13
یعقوب بن منقوش از اصحاب امام حسن عسکری(ع) ایشان را اینگونه توصیف می‌کند: «پیشانی نورانی و روئی سپید و چشمانی درخشان … بر گونه راستش خالی بود…»14
وقتی از امیرالمؤمنین (ع) درباره صفات امام مهدی(ع) سوال شد ایشان فرمودند: «جوانی میان قامت و نیکو روی که موهایش را بر شانه‌هایش می‌ریزد و نور رخسارش بر سیاهی موی صورت و سرش غلبه
دارد.»15
همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید: «صورتی زیبا، گندمگون و چهره‌ای گلگون دارد، ابروهائی کشیده، صورتی نیکو، دیدگانی مشکی بینی باریک و نیکو خمیده، و پیشانی باز و درخشان دارد.»16
۶. خال و نشانه‌ها:
امیرالمؤمنین(ع) : «… در پشت او دو علامت است که یکی به رنگ پوست و دیگری شبیه مهر نبوّت است.»17
و در حدیثی دیگر امام صادق(ع) می‌فرماید: «… خالی بر گونه راست چون دانه مشک که بر قطعه عنبر سائیده.»18 همچنین از دیگر نشانه‌های ایشان این است که: «بر دو کف دست‌اش نوشته شده است: با او
بیعت کنید، زیرا، بیعت، فقط برای خداوند است.»19
همچنین بر بازوی راست ایشان این دو آیه: «جاء الحق و زهق الباطل إن الباطل کان زهوقا»20 و «و تمت کلمه ربک صدقا و عدلا لا مبدل لکلماته و هو السمیع العلیم»21 نوشته شده است.۲۲
خلاصه اینکه هم ائمه(ع) و هم کسانی که سعادت تشرف یافته‌اند، قبل از هر وصفی، ذکر زیبایی ایشان را کرده‌اند. چنانکه می‌گوید: «چهره‌ای زیباتر از روی ایشان ندیدم و نه هیبتی بالاتر از هیبت ایشان و نه
منزلتی برتر از ایشان، حتی به خاطر هیبت شان از دیدن‌اش سیر نمی‌شدیم.»23 همچنین اینطور ستوده‌اند که «چهره‌اش میان گشاده رویان عالم مانند ماه نورانی در بین ستارگان درخشان است.» 24 و فرد
دیگری که سعادت تشرف یافته چنین می‌گوید: «سیمایی داشت که هیچ چشمی‌برازنده‌تر و زیباتر و با طمأنینه‌تر و باحیاتر از آن ندیده است.»25
و نکته آخر اینکه حضرت، نه تنها زیباروی این دنیاست بلکه به فرموده رسول گرامی اسلام(ص): «مهدی طاووس اهل بهشت است که هاله‌ای از نور او را احاطه کرده است.»26
پی‌نوشت:
۱. شیخ صدوق؛ معانی الاخبار؛ صفحه ۷۹.
۲. جمال یار، جعفری، جواد، فصلنامه انتظار، ش۵.
۳. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، مترجم: پهلوان، منصور، ج۱، ص ۵۳۵.
۴. موسوی اصفهانی، سیدمحمدتقی، مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم، ص۹۶.
۵. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه: پهلوان، منصور، ج۲، ص ۵۵۸.
۶. همان، ص ۲۱۲.
۷. همان، ص ۶۹.
۸. همان، ص ۵۶۰.
۹. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۱۵۵.
۱۰. شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص ۳۵۷.
۱۱. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۱۶۵.
۱۲. همان، ص ۱۶۱.
۱۳. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه: پهلوان، منصور، ج۲، ص ۱۸۰.
۱۴. همان، ص ۱۱۶.
۱۵. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر(ع)، ص ۱۸۷.
۱۶. کامل سلیمان، روزگار رهایی، ترجمه: علی اکبر مهدی‌پور، ج۱، ص ۱۲۷.
۱۷. همان، ص ۱۲۴.
۱۸. همان، ص ۱۲۸.
۱۹. فصلنامه انتظار، ش ۵، ص ۱۸۶، به نقل از دلائل الامامه، ص ۲۷۰.
۲۰. سوره انعام، آیه ۱۵۵.
۲۱. سوره اسراء، آیه ۱۸۱.
۲۲.خراسانی، محمدجواد، مهدی منتظر(ع)، ص ۴۲.
۲۳. همان، به نقل از صراط المستقیم، ج۲، ص ۲۶۱.
۲۴. همان، به نقل از الملاحم و الفتن، ص ۱۳۶.
۲۵. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه: پهلوان، منصور، ج۲، ص ۱۸۰.
۲۶. کامل سلیمان، روزگار رهایی، ترجمه: مهدی‌پور، علی‌اکبر، ج۲، ص ۱۲۲.
ماهنامه موعود شماره ۵۲
