حیوان آزاری

چند پسر جوان، گربه ای را گرفته‌اند و با فشار دادن گلویش، از صدای عجیبی که گربه در اثر درد و فشار تولید می‌کند بلند بلند می خندند. والدین دختر بچه ای که دستش را داخل تنگ ماهی کرده و با دستهای کوچکش ماهی های درون تنگ را خفه می‌کند، با افتخار از او فیلم گرفته‌اند و آن را به تمام آشنایان نشان می دهند. صدای خنده ی چند جوان که یک مرغ را از پا آویزان کرده‌اند و به حرکات او می خندند، پس زمینه ی بلوتوثی است که دست به دست در کلاس می چرخد و خلاصه انواع و اقسام حیوان آزاریهایی که انگار این روزها مد شده است و هرکس فیلمی هم از آن تهیه کند، شاهکارش تکمیل شده است!

متأسفانه ویژگی ما آدمهاست که همه چیز خیلی زود برایمان عادی می‌شود و قبحش را از دست می دهد. حیوان آزاری و بی اهمیتی به حقوقی که این زبان بسته ها به گردن ما دارند، این روزها اگر گریبان ما را نگرفته باشد، حداقل آنقدرها هم برایمان مهم نیست. غافل از اینکه ریز به ریز حرکات ما حساب و کتاب دارد!

چه حیوانی داشته باشیم؟
نگه داشتن یا نداشتن حیوانات، یک امر اختیاری است. اما همین امر اختیاری هم، شرایطی دارد. مثلا اینکه نگهداری چه حیوانی خوب است و برعکس، یک مسئله ی مهم است. چگونه نگه داشتن حیوان هم خیلی مهم است، هم از نظر حق حیوان و هم حق دیگران. مثلا در زنگیهای آپارتمانی این روزها، طبیعی است که داشتن بیشتر حیوانات در خانه، باعث آزار همسایه ها می‌شود. سگ، گربه، برخی خزنده ها، پرنده هایی که سر و صدای بالایی دارند و خلاصه نگهداری هر حیوانی که به نوعی باعث آزار دیگران شود، زیر پا گذاشتن حقوق افراد به شمار می آید.

اما اگر تمام شرایط برایمان مهیا بود، باز هم خوب نیست که هر حیوانی را به خانه بیاوریم و نگهداری کنیم و برعکس، داشتن بعضی دیگر، توصیه هم شده است. مثلا «گوسفند مایه ی برکت برای خانواده است.» (۱) و «خروس مانع ورود شیطان» (۲)، اما «ملائکه به خانه ای که در آن سگ باشد، راه نمی‌یابند.» (۳)

و اما نکات حیوان داری!
· میازار موری که دانه کش است… ما آدمها، در هر نوع استفاده ای که از حیوانات می‌کنیم، حتی برای ذبح، مجاز به آزار دادن حیوان نیستیم و باید تمام تلاشمان را بکنیم تا حیوان هیچ آزاری نبیند. امام علی (علیه السلام) به متصدی دریافت مالیات گفتند: «کسی را برای دریافت حیوانات بگمار که به دینداری اش مطمئن باشی و او دلسوز و مهربان و امانتدار باشد و حیوانات را درمانده و خسته نکند.» (۴) و «انسان مورد سؤال قرار می‌گیرد، حتی در مورد زمین و چهارپایان.» (۵)

· کتک ممنوع! اگر آزار دادن منع شده است، خیلی واضح به نظر می رسد که کتک زدن هم ممنوع است. اما متأسفانه رفتارهایی که برخی افراد با حیوانات انجام می دهند، گاهی آنقدر بی رحمانه است که تأکید روی این مسئله را ضروری می‌کند. حتی نفرین کردن این زبان بسته ها هم مشکل دارد؛ «به صورت حیوان نزنید و آنها را نفرین نکنید، زیرا خدا بر نفرین کننده ی آنها نفرین می‌کند.» (۶) امام سجاد (ع) هم وقتی شترشان در راه حج از حرکت ایستاد، چوبدستی خود را جلوی صورت حیوان گرفتند و فرمودند: «اگر ترس از قصاص نبود [این کار را می‌کردم]» و سپس چوب را از جلوی صورت حیوان دور کردند. (۷)

· برای حیوان زندان نسازیم. گاهی وقتها، پیش می آید که چند روزی را به سفر یا جای دیگری برویم و حیوان خود را همراه نبریم. در این حالت، باید تمام امکانات لازم را برای حیوان مهیا کنیم تا تلف نشود. هم نمی توانیم، حیوان را به کسی امانت بدهیم یا آن را آزاد کنیم! می ارزد به اینکه بار گناه سنگینی به نام ظلم را به گردن بگیریم. رسول خدا (صل الله علیه و آله) در شب معراج در دوزخ، زنی را دیدند که گربه اش مدام از هر طرف به او حمله می‌کرد و با دندان او را می درید؛ زیرا آن زن، حیوان را بسته بود و نه به او غذا می داد و نه آزادش می‌کرد تا برود و خودش غذایش را بیابد. (۸)

· پلیدترین قتل! اگر زدن و حبس کردن حیوان ممنوع است، قطعا کشتن هم ممنوع خواهد بود. اگر جلوی چشمانمان، حیوانی را آزار دادند یا کشتند، به جای خندیدن یا حتی همراهی کردن، تا جایی که از دستمان برمی آید، مانع این ظلم شویم. «پلیدترین گناهان سه چیز است: کشتن بی جهت حیوان، نپرداختن مهریه ی همسر، ندادن دستمزد کارگر.» (۹)

· شب وقت خواب است! تعجب نکنید، این مسئله برای حیوانات هم مصداق دارد. آنها هم شب را استراحت می‌کنند، اول صبح عبادت می‌کنند و در طول روز به زندگیشان می رسند! ما مجاز نیستیم آرامش حیوانات را در وقت استراحتشان به هم بزنیم. شاید برای بعضی افراد مسخره باشد که اسلام تا این اندازه ظرافت دارد و نکته سنج است، اما چیزی که حقیقت دارد این است که همه کس و همه چیز حقوقی دارند که باید رعایت شود. امام سجاد (ع) به غلامانشان دستور می دادند تا زمانی که فجر طلوع نکرده است، از ذبح حیوان بپرهیزند و می فرمود: «خداوند شب را برای همگان مایه ی آرامش و سکون قرار داده است.» (۱۰)

· خروس جنگی و گاو بازی… قدیم ترها، خیلی مرسوم بود که گاه و بی گاه، مردم در میدانی جمع می‌شدند و دو حیوان زبان بسته را به جان هم می انداختند و این برایشان می‌شد سرگرمی! شاید این روزها کمتر چنین منظره ی دلخراشی را در شهر و محل زندگی خود ببینیم، اما مصداقهای به روز شده اش را کم در تلویزیون مشاهده نمی‌کنیم؛ گاوبازی و از این دست سرگرمی ها که تماشایش هم دل آدم را می سوزاند… پیامبر اکرم (ص) این کار را مکروه دانسته‌اند. امام صادق (ع) هم از این کار نهی فرموده و آن را مکروه خوانده‌اند، (۱۱) اما اگر این کار باعث ظلم به حیوان شود، حرام است. (۱۲)

خلاصه ی کلام اینکه فکر نکنیم حیوانات، به خاطر حیوان بودنشان، هیچ حقی ندارند و ما می توانیم هرطور که دلمان خواست با آنها رفتار کنیم.

پی نوشت:
۱. پیامبر اکرم (ص)؛ الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۷۱.
۲. پیامبر اکرم (ص)؛ مستدرک الوسائل، ج ۸، ص ۲۸۹.
۳. پیامبر اکرم (ص)؛ مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۴۵۳.
۴. نهج البلاغه، نامه ۲۵.
۵. اصول کافی، ج۲، ص۳۳۱، ح ۶.
۶. امام علی (ع)؛ الفقیه، ج ۲، ص ۲۸۷.
۷. الارشاد، ج ۲، ص ۱۴۴؛ وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۴۸۵.
۸. النوادر، راوندی، ص ۲۸؛ بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۲۵۱.
۹. امام صادق (ع)؛ مکارم الاخلاق، ص ۲۳۷؛ وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۵۴۴.
۱۰. تهذیب الاحکام، ج ۹، ص ۶۰.
۱۱. بحارالانوار، ج ۶۱، ص ۲۲۷.
۱۲. مفاتیح الحیاه، آیت الله جوادی آملی، مرکز نشر اسراء، بهار ۱۳۹۱، چاپ ۱۲، ص ۶۶۵.
تمام احادیث به نقل از کتاب فاتیح الحیاه، آیت الله جوادی آملی، مرکز نشر اسراء، بهار ۱۳۹۱، چاپ ۱۲، بخش ۴، فصل ۱ و ۲ است.