در بخشهاى قبلى این سلسله مقالات، با برخى نشانه هاى مخصوص سال ظهور امام عصر(عج) آشنا شدیم و اینک به بررسى سلسله رویدادهایى مى پردازیم که در آخرین ماههاى پیش از ظهور آن حضرت رخ مى دهد.
نداى آسمانى صیحه
این نشانه یکى از پنج مورد نشانه حتمى ظهور است.
»صیحه« به صدا و ندا اطلاق مىشود و در اینجا منظور ندایى است که شب بیست و سوم ماه رمضان که همان شب قدر است از آسمان شنیده مىشود. هر جمعیتى آن را به زبان خویش مىشنود و از آن حیران و سرگردان مىگردد؛ از شنیدن این ندا خوابیده بیدار مىشود؛ ایستاده مىنشیند؛ نشسته بر سر جاى خود میخکوب مىشود نوعروسان از شدت ترس از خلوتگاههاى خویش بیرون مىآیند. این ندا از جبرئیل امین است، که به زبانى رسا چنین اعلام مىکند:
»صبح نزدیک شد۱. بدانید که حق با مهدى(ع) و شیعیان اوست«.
پس از آن در بعدازظهر (نزدیک مغرب) شیطان لعین در میان زمین و آسمان ندا مىدهد که: »آگاه باشید که حق با عثمان و شیعیان اوست«. ظاهراً مراد از »عثمان«، »عثمان بن عنبسه« یا همان سفیانى است.
ابوحمزه مىگوید: از امام باقر(ع) پرسیدم: آیا شورش سفیانى از علایم حتمى ظهور است؟ حضرت فرمودند: آرى ندا هم حتمى است… از حضرت پرسیدم: این ندا چگونه خواهد بود؟ فرمودند:
یک منادى اول روز ندا مىدهد که حق با آل على(ع) و شیعیان اوست و در انتهاى روز شیطان ندا مىدهد که حق با عثمان و شیعیان اوست و در این زمان یاوهگویان (باطلگرایان) دچار تردید مىشوند.۲
دلیل برخاستن این صداى آسمانى از این قرار است:
الف) توجه دادن مردم به نزدیکى ظهور؛
ب) به وجود آوردن آمادگى درونى در میان مؤمنان مخلص.
توجه به زمان وقوع این نشانه؛ یعنى با فضیلتترین ماه و شب سال – که اقبال و رویکرد دینى مسلمانان به حد اعلاى خود مىرسد – اهمیت آن را ثابت مىکند.
ابوبصیر از امام باقر(ع) چنین روایت مىکند:
صیحه حتماً در ماه رمضان، خواهد بود؛ چرا که ماه رمضان ماه خداوند است و آن هم نداى جبرئیل است براى خلق.
سپس فرمودند:
منادى از آسمان به نام قائم(ع) ندا سر مىدهد و از مشرق تا مغرب صدایش را مىشنوند. از ترس آن صدا هیچ خوابیدهاى نمىماند؛ مگر اینکه بیدار مىشود و ایستادگان همگى مىنشینند و نشستگان هم بر دو پاى خویش برمىخیزند. خداوند بیامرزد هر که از این صدا عبرت بگیرد. صدا، صداى جبرئیل روحالامین است که در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان بر خواهد خاست. پس از آن شکایتى نداشته باشید و گوش فرا دهید و اطاعت کنید. در انتهاى روز صداى ابلیس ملعون (شنیده مىشود) که ندإ؛ مىدهد آگاه باشید که فلانى مظلومانه کشته شد تا مردم را به شک بیندازد و آنها را مبتلا به فتنه کند. چقدر شککنندگان متحیر در آن روز زیادند که در آتش افکنده شدهاند. وقتى صدا را در ماه رمضان شنیدید از آن شکایت نکنید که آن صداى جبرئیل است و نشانه آن این است که به نام قائم و پدرش(ع) ندا مىدهد. به طورى که حتى دوشیزگان در خلوتگاههایشان در خانه آن را مىشنوند و پدر و برادر خویش را براى خروج (و قیام) تشویق مىکنند.
و فرمودند:
به ناچار این دو صدا باید پیش از قیام قائم(ع) باشد: صدایى از آسمان که صداى جبرئیل است و به نام صاحب این امر و نام پدرش و صدایى که از زمین شنیده مىشود و آن صداى ابلیس است که به نام فلانى ندا مىدهد که مظلومانه کشته شد ولى با آن به دنبال فتنه است. پس شما نداى اول را اجابت و اطاعت کند و از دومى و از اینکه به فتنهاش افکنده شوید، بپرهیزید.
سپس پس از بیان بخش زیادى از حدیث فرمودند:
وقتى که بنىفلان در میان آنها اختلاف افتاد؛ در آن زمان چشم انتظار فرج باشید و فرج شما تنها در اختلاف بنىفلان است. پس وقتى دچار اختلاف شدند منتظر صیحه در ماه رمضان باشید و (پس از آن) قیام قائم(ع) که خداوند هر چه را بخواهد به انجام مىرساند.۳
عبداللَّه بن سنان مىگوید: نزد امام صادق(ع) بودم که شنیدم مردى از دیار هَمدان به حضرت عرض کرد: عامه (اهل سنت) ما را سرزنش مىکنند و مىگویند شما گمان مىکنید که منادى از آسمان به نام صاحب این امر ندا درمىدهد. حضرت که تکیه داده بودند خشمگین شدند، جلوتر آمدند و نشستند. سپس فرمودند:
آن را از من روایت نکنید و از پدرم روایت کنید که دیگر هیچ عیبى براى شما نخواهد داشت. شهادت مىدهم که از پدرم(ع) شنیدم که مىفرمودند: واللَّه! این مطلب در قرآن به وضوح بیان شده است آنجا که مىگوید:
إن نَشاء نفنَزّفل عَلَیهفم مفنَ السَماءف آیهً فَظَلَّت أعناقفهم لَها خاضفعینَ.۴
اگر بخواهیم از آسمان معجزهاى بر ایشان مىفرستیم که گردنهایشان را براى همیشه به زیر افکنند.
آن روز در زمین احدى باقى نمىماند که به عنوان خضوع گردنش را کج نکرده باشد. اهل زمین ایمان مىآورند، آن زمان که این صدا را از آسمان بشنوند که: »آگاه باشید حق در میان علىبن ابىطالب(ع) و شیعیان اوست«.
سپس فرمودند:
فرداى آن روز شیطان در هوا بالا مىرود به طورى که از زمین متوارى گشته و دور مىشود و در پس آن ندا مىدهد که بدانید حق در عثمان بن عفان و پیروان اوست. او مظلومانه کشته شد (بیایید) و قصاص خونش را طلب کنید.
حضرت ادامه دادند:
خداوند آنها را که ایمان آوردهاند؛ با اقرار (همیشه به یک شکل) پابرجا و ثابت قدم مىکند و این همان نداى اول است. آنها هم که در دلهایشان مرض است آن روز به شک مىافتند که این مرض واللَّه، عداوت اهلبیت(ع) است. بنابراین در آن زمان از ما بیزارى مىجویند در عین حال که به ما متمایل مىشوند؛ مىگویند آن صداى اول جادویى از سحرهاى اهل بیت(ع) بود سپس امام صادق(ع) این آیه را تلاوت کردند که:
وَ إن یَرَوا آیهً یفعرفضفوا وَ یَقولفوا سفحرٌ مفستَمَرٌ.۵
اگر آنها معجزهاى را مشاهده کنند از آن روى گردانده، مىگویند این همان جادوى همیشگى (آنها) است
این نشانه یکى از پنج مورد نشانه حتمى ظهور است.
»صیحه« به صدا و ندا اطلاق مىشود و در اینجا منظور ندایى است که شب بیست و سوم ماه رمضان که همان شب قدر است از آسمان شنیده مىشود. هر جمعیتى آن را به زبان خویش مىشنود و از آن حیران و سرگردان مىگردد؛ از شنیدن این ندا خوابیده بیدار مىشود؛ ایستاده مىنشیند؛ نشسته بر سر جاى خود میخکوب مىشود نوعروسان از شدت ترس از خلوتگاههاى خویش بیرون مىآیند. این ندا از جبرئیل امین است، که به زبانى رسا چنین اعلام مىکند:
»صبح نزدیک شد۱. بدانید که حق با مهدى(ع) و شیعیان اوست«.
پس از آن در بعدازظهر (نزدیک مغرب) شیطان لعین در میان زمین و آسمان ندا مىدهد که: »آگاه باشید که حق با عثمان و شیعیان اوست«. ظاهراً مراد از »عثمان«، »عثمان بن عنبسه« یا همان سفیانى است.
ابوحمزه مىگوید: از امام باقر(ع) پرسیدم: آیا شورش سفیانى از علایم حتمى ظهور است؟ حضرت فرمودند: آرى ندا هم حتمى است… از حضرت پرسیدم: این ندا چگونه خواهد بود؟ فرمودند:
یک منادى اول روز ندا مىدهد که حق با آل على(ع) و شیعیان اوست و در انتهاى روز شیطان ندا مىدهد که حق با عثمان و شیعیان اوست و در این زمان یاوهگویان (باطلگرایان) دچار تردید مىشوند.۲
دلیل برخاستن این صداى آسمانى از این قرار است:
الف) توجه دادن مردم به نزدیکى ظهور؛
ب) به وجود آوردن آمادگى درونى در میان مؤمنان مخلص.
توجه به زمان وقوع این نشانه؛ یعنى با فضیلتترین ماه و شب سال – که اقبال و رویکرد دینى مسلمانان به حد اعلاى خود مىرسد – اهمیت آن را ثابت مىکند.
ابوبصیر از امام باقر(ع) چنین روایت مىکند:
صیحه حتماً در ماه رمضان، خواهد بود؛ چرا که ماه رمضان ماه خداوند است و آن هم نداى جبرئیل است براى خلق.
سپس فرمودند:
منادى از آسمان به نام قائم(ع) ندا سر مىدهد و از مشرق تا مغرب صدایش را مىشنوند. از ترس آن صدا هیچ خوابیدهاى نمىماند؛ مگر اینکه بیدار مىشود و ایستادگان همگى مىنشینند و نشستگان هم بر دو پاى خویش برمىخیزند. خداوند بیامرزد هر که از این صدا عبرت بگیرد. صدا، صداى جبرئیل روحالامین است که در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان بر خواهد خاست. پس از آن شکایتى نداشته باشید و گوش فرا دهید و اطاعت کنید. در انتهاى روز صداى ابلیس ملعون (شنیده مىشود) که ندإ؛ مىدهد آگاه باشید که فلانى مظلومانه کشته شد تا مردم را به شک بیندازد و آنها را مبتلا به فتنه کند. چقدر شککنندگان متحیر در آن روز زیادند که در آتش افکنده شدهاند. وقتى صدا را در ماه رمضان شنیدید از آن شکایت نکنید که آن صداى جبرئیل است و نشانه آن این است که به نام قائم و پدرش(ع) ندا مىدهد. به طورى که حتى دوشیزگان در خلوتگاههایشان در خانه آن را مىشنوند و پدر و برادر خویش را براى خروج (و قیام) تشویق مىکنند.
و فرمودند:
به ناچار این دو صدا باید پیش از قیام قائم(ع) باشد: صدایى از آسمان که صداى جبرئیل است و به نام صاحب این امر و نام پدرش و صدایى که از زمین شنیده مىشود و آن صداى ابلیس است که به نام فلانى ندا مىدهد که مظلومانه کشته شد ولى با آن به دنبال فتنه است. پس شما نداى اول را اجابت و اطاعت کند و از دومى و از اینکه به فتنهاش افکنده شوید، بپرهیزید.
سپس پس از بیان بخش زیادى از حدیث فرمودند:
وقتى که بنىفلان در میان آنها اختلاف افتاد؛ در آن زمان چشم انتظار فرج باشید و فرج شما تنها در اختلاف بنىفلان است. پس وقتى دچار اختلاف شدند منتظر صیحه در ماه رمضان باشید و (پس از آن) قیام قائم(ع) که خداوند هر چه را بخواهد به انجام مىرساند.۳
عبداللَّه بن سنان مىگوید: نزد امام صادق(ع) بودم که شنیدم مردى از دیار هَمدان به حضرت عرض کرد: عامه (اهل سنت) ما را سرزنش مىکنند و مىگویند شما گمان مىکنید که منادى از آسمان به نام صاحب این امر ندا درمىدهد. حضرت که تکیه داده بودند خشمگین شدند، جلوتر آمدند و نشستند. سپس فرمودند:
آن را از من روایت نکنید و از پدرم روایت کنید که دیگر هیچ عیبى براى شما نخواهد داشت. شهادت مىدهم که از پدرم(ع) شنیدم که مىفرمودند: واللَّه! این مطلب در قرآن به وضوح بیان شده است آنجا که مىگوید:
إن نَشاء نفنَزّفل عَلَیهفم مفنَ السَماءف آیهً فَظَلَّت أعناقفهم لَها خاضفعینَ.۴
اگر بخواهیم از آسمان معجزهاى بر ایشان مىفرستیم که گردنهایشان را براى همیشه به زیر افکنند.
آن روز در زمین احدى باقى نمىماند که به عنوان خضوع گردنش را کج نکرده باشد. اهل زمین ایمان مىآورند، آن زمان که این صدا را از آسمان بشنوند که: »آگاه باشید حق در میان علىبن ابىطالب(ع) و شیعیان اوست«.
سپس فرمودند:
فرداى آن روز شیطان در هوا بالا مىرود به طورى که از زمین متوارى گشته و دور مىشود و در پس آن ندا مىدهد که بدانید حق در عثمان بن عفان و پیروان اوست. او مظلومانه کشته شد (بیایید) و قصاص خونش را طلب کنید.
حضرت ادامه دادند:
خداوند آنها را که ایمان آوردهاند؛ با اقرار (همیشه به یک شکل) پابرجا و ثابت قدم مىکند و این همان نداى اول است. آنها هم که در دلهایشان مرض است آن روز به شک مىافتند که این مرض واللَّه، عداوت اهلبیت(ع) است. بنابراین در آن زمان از ما بیزارى مىجویند در عین حال که به ما متمایل مىشوند؛ مىگویند آن صداى اول جادویى از سحرهاى اهل بیت(ع) بود سپس امام صادق(ع) این آیه را تلاوت کردند که:
وَ إن یَرَوا آیهً یفعرفضفوا وَ یَقولفوا سفحرٌ مفستَمَرٌ.۵
اگر آنها معجزهاى را مشاهده کنند از آن روى گردانده، مىگویند این همان جادوى همیشگى (آنها) است