ملاک برتری انسان بر جن چیست؟

برخی می‌گویند برتری انسان بر سایر مخلوقات به خاطر این است که انسان با اختیار خود خوب و بد را انجام می‌‏دهد؛ اگر ملاک این است، پس جن هم این‌گونه است؛ چون جنیان هم کافر و مؤمن دارند. پس ملاک برتری انسان بر جن چیست؟!

به گزارش موعود مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم یادداشتی در پاسخ به این سوال در اختیار خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس قرار داده است.

قرآن کریم آفرینش انسان را از خاک و آفرینش جن را از آتش و قبل از انسان می‏داند (الرحمن/۱۴-۱۵، حجر/۲۷) در برخی آیات قرآن، جن و انس به طور مشترک، مورد خطاب قرار گرفته‏اند و هدف از آفرینش آن‌ها پرستش خدا معرفی شده است. (الذاریات/۵۶، الرحمن/۳۳)

بر خلاف آنچه مشهور در میان مردم است که آن‌ها را «از ما بهتران» می‏دانند، انسان از آن‌ها برتر است به دلیل اینکه تمام پیامبران الهی از انسان‌ها برگزیده شده‏اند و گروهی از آن‌ها به پیامبر اسلام، که از نوع بشر است، ایمان آوردند و از او تبعیت کردند و واجب شدن سجده در برابر آدم بر شیطان، که بنا بر تصریح قرآن از طایفه جن بود (کهف/۵۰) دلیل بر فضیلت نوع انسان بر جن می‏باشد. (آیت‌الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۱۵۵)

ملاک برتری انسان چیست؟

آنچه از قرآن فهمیده می‏شود، چند امر است:

۱-علم انسان به اسماء و حقایق جهان هستی و استعداد شگرف او در علم و عمل و قرب الهی؛

قرآن می‏فرماید: «وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِکَهِ فَقالَ أَنْبِئُونی‏ بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ؛ سپس علم اسماء [علم اسرار آفرینش و نامگذارى موجودات‏] را همگى به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: (اگر راست مى‏گویید، اسامى اینها را به من خبر دهید!)» (بقره/۳۱)

تعلیم در این مورد جنبه تکوینی داشته است؛ یعنی خداوند این آگاهی را در نهاد و سرشت آدم قرار داد، و به این واسطه فضیلت نوع انسان بر دیگر موجودات اثبات شد. تعلیم این حقایق، به انسان و استعداد او در فراگیری آن‌ها، مخصوص حضرت آدم علی نبینا و آله و علیه السلام نیست، بلکه علم و دانش در نوع انسان، به ودیعه گذارده شده و همواره به تدریج، آثارش در نسل او ظاهر می‏شود و چنانچه فرزندان آدم در راه هدایت گام بردارند، می‏توانند آن علم را از مرتبه قوه به فعلیّت، برسانند (ترجمه تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۴۷، مرکز فرهنگی رجاء)

۲- دمیده شدن روح الهی در انسان

قرآن به صراحت می‏فرماید: خداوند از روح خود در کالبد آدم و فرزندان او دمیده است (حجر/۲۹ و الم سجده/۷-۸) این روح الهی با استعداد فوق‌العاده‌ای که در آن نهفته است، می‏تواند تجلیگاه انوار الهی و عظمت بخش انسان باشد.

آیه ۷ – ۸ سوره سجده این بعد معنوی را در همه فرزندان آدم موجود می‏داند.

۳-خلیفه الله بودن نوع انسان

منظور نمایندگی خدا در زمین است، زیرا سؤالی که بعد از این فرشتگان می‏کنند و می‏گویند: نسل آدم ممکن است فساد و خونریزی نمایند و نمایندگی خدا در زمین با این کارها نمی‏سازد، متناسب با همین معنا است (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱، ص۱۷۲)

حضرت امام صادق (علیه السلام) می‏فرمایند: فرشتگان بعد از آگاهی از مقام آدم، دانستند که او و فرزندانش سزاوارترند که خلفای الهی در زمین و حجت‏های او بر خلق باشند (همان، ص۱۷۳ نقل روایت از معانی الاخبار)

مرحوم علامه طباطبائی می‏فرمایند: خلافت انسان در زمین منحصر به حضرت آدم (علیه السلام) نیست، فرزندان او هم در این امر شریکند (المیزان، ج۱، ص۱۱۶، چاپ مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان)

این امتیازات درباره انسان و مخصوص اوست و نشان می‏دهد که مقام انسان والاتر از مقام جن است. تحقیقاً این برتری موجب پیشرفت او از نظر معلومات و مفاهیم ذهنی و معنوی و نیز از نظر پیشرفت و ترقی اجتماعی و صنعتی شده است. در حالی که ملائکه و جن همان‌طور که آفریده شده‏اند و در محدوده اختیاری که دارند، زندگی می‏کنند.