خود فراموشی و فرهنگ غرب

آگاهان جهان، عیب اساسی که بر فرهنگ و تمدن غربی گرفته‏اند این است‏ که این فرهنگ، فرهنگ جهان آگاهی و خود فراموشی است . انسان در این‏ فرهنگ به جهان آگاه می‏گردد، و هر چه بیشتر به جهان آگاه می‏گردد، بیشتر خویشتن را از یاد می‏برد . راز اصلی سقوط انسانیت در غرب همین جاست .

انسان آنگاه که خود را، به تعبیر قرآن، ببازد ( خسران نفس )، به دست‏ آوردن جهان به چه کارش می‏آید ؟
فکر می‏کنم کسی که بهتر از همه فرهنگ غرب را از این نظر انتقاد کرده‏ است ” مهاتما گاندی ” رهبر فقید هند است .
گاندی می‏گوید :
” غربی به کارهای بزرگی قادر است که ملل دیگر آن را در قدرت خدا می‏دانند، لیکن غربی از یک چیز عاجز است و آن تأمل در باطن خویش است‏ . تنها این موضوع برای پوچی درخشندگی کاذب تمدن جدید کافی است .
تمدن غربی اگر غربیان را مبتلا به خوردن مشروب و توجه به اعمال جنسی نموده است، به خاطر این است که غربی به جای ” خویشتن جویی ” در پی‏ نسیان و هدر ساختن ” خویش ” است . اغلب کارهای بزرگ و قهرمانی و حتی اعمال نیک غربی، فراموشی ( فراموشی خود ) و بیهودگی است . قوه‏ء عملی او بر اکتشاف و اختراع و تهیه‏ء وسایل جنگی، ناشی از فرار غربی از ” خویشتن ” است نه قدرت و تسلط استثنایی وی بر خود . وقتی انسان روح خود را از دست بدهد، فتح دنیا به چه درد او می‏خورد ؟ ( مقدمه کتاب این است مذهب من .)
گاندی می‏گوید :
” در دنیا فقط یک حقیقت وجود دارد و آن شناسایی ذات ( نفس = خود) است . هر کس خود را شناخت، خدا و دیگران را شناخته است، هر کس خود را نشناخت، هیچ چیز را نشناخته است . در دنیا فقط یک نیرو و یک‏ آزادی و یک عدالت وجود دارد و آن نیروی حکومت بر خویشتن است . هر کس‏ بر خود مسلط شد، بر دنیا مسلط شده است . در دنیا فقط یک نیکی وجود دارد و آن دوست داشتن دیگران مانند دوست داشتن خویش است . به عبارت‏ دیگر، دیگران را مانند خود انگاریم . باقی مسائل، تصور و وهم و عدم‏ است “.

منبع:کتاب انسان در قرآن
شهید مطهری
صفحه۵۶