موعود پایگاه اینترنتی موعود
یکی از لحظات مهم شبانه روز، مدت زمان بین طلوع فجر تا طلوع خورشید است که به آن بین الطلوعین میگویند و از جانب ائمه هدی علیهم السلام، احادیث زیادی در فضیلت بیداری در آن و یاد خدا رسیده است. خوابیدن در این ساعت، به شدت مکروه است و بنا بر روایات متعدد، روزی‌های مادی و معنوی در این ساعت از شبانه‌روز تقسیم می‌گردد.
حضرت امام سجاد علیه السلام نیز به بیداری در بین الطلوعین اهتمام داشت و آن را تنها به یاد خدا می‌گذراند و هرگز با دیگران مشغول به صحبت نمی‌شد.
منبع:
بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۱۹۱، حدیث ۵۷ به نقل از السوائد
بین الطلوعین از منظر آیات:
و أَنْزَلْنا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى – بقره ۵۷
قرآن کریم یکی از نعمتهای را که برای بنی اسرائیل برمیشمارد نزول دو نوع روزی آسمانی بنام « منّ و سلوی » است و در تفاسیر آمده است که لحظه ی نزول این نعمت های الهی ساعات بین الطلوعین بوده است. از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده که نزول منّ و سلوى در بین الطلوعین بوده و هر که در خواب بود از آن محروم میشد.
فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً – ذاریات ۴
درتفسیر این آیه گفته شده است: إن الملائکه تقسم أرزاق بنی آدم ما بین طلوع الفجر إلى طلوع الشمس فمن نام ما بینهما نام عن رزقه. ملائکه در هنگامه بین طلوع فجر و طلوع خورشید رزق و روزی بنی آدم را تقسیم میکنند و کسی که در آن زمان در خواب باشد رزقش را از دست می دهد.
حَافِظُواْ عَلَى الصَّلَوَاتِ والصَّلاَهِ الْوُسْطَى وَقُومُواْ لِلّهِ قَانِتِینَ – بقره ۲۳۸
مفسران میگویند صلوه وسطى ذکر خاص بعد از عام است که بواسطه اهمیت آن با این کیفیت ذکر شده است. درمورد اینکه مقصود ازصلوت وسطی چه نمازی است؟، بعضی گفته‌اند نماز صبح است چون وقت آن بین الطلوعین و مشهود ملائکه شب و روز است لذا صلات وسطی نامیده شده است.
وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها – طه ۱۳۰
« قبل طلوع الشمس » یعنى بین الطلوعین، یعنی از طلوع فجر تا طلوع خورشید، و تسبیح خدا که در این آیه آمده است با ذکر و نماز و قرآن دراین ساعات محقق میشود.
وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ وَ سَبِّح بِحَمْدِ رَبِّکَ بِالعَشیّ وَ الإِبکار – غافر ۵۵
از گناهت استغفار کن و تسبیح خدا را بگو در زمان شب و زمان ابکار. در تفسیر آمده است که مقصود از «الإبکار» بین الطلوعین است.
أَقِمِ الصَّلاهَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّیْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً – اسراء ۷۸
“دلوک الشمس” به معنای زوال آفتاب و ظهر است، “غسق اللیل” به معنای نیمه شب است و “قرآن الفجر” اشاره به نماز صبح است. لذا، این آیه شریفه از اول ظهر تا نصف شب را شامل مىشود، و نمازهاى واجب یومیه که در این قسمت از شبانه روز باید خوانده شود چهار نماز است، ظهر و عصر و مغرب و عشاء؛ و با انضمام نماز صبح که جمله: “و قُرْآنَ الْفَجْرِ” دلالت بر آن دارد نمازهاى پنجگانه یومیه کامل مىشود. (ترجمه المیزان، ج ۱۳، ص ۲۴۱)
بین الطلوعین از منظر روایات:
مَا عَجَّتِ الْأَرْضُ إِلَى رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ کَعَجِیجِهَا مِنْ ثَلَاثٍ مِنْ دَدمٍ حَرَامٍ یُسْفَکُ عَلَیْهَا أَوِ اغْتِسَالٍ مِنْ زِنًى أَوِ النَّوْمِ عَلَیْهَا قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ (من لایحضره الفقیه- جلد۴ – ص۲۰)
زمین به سوی پروردگارش، فریادی مانند این سه فریاد (از بعد شدت) بر نمی آورد: فریاد از خونی که به ناحق بر روی او می ریزد، آب غسلی که با عمل زنا واجب شده است، خوابی که پیش از طلوع خورشید باشد.
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: أَنَّ النَّوْمَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ صَلَاهِ الْعِشَاءِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ شَتَاتَ الْأَمْرِ (مستدرک الوسائل- جلد ۵ – ص ۱۱۰)
خواب پیش از طلوع خورشید و نیز خواب قبل از نماز عشاء، باعث فقر و پریشانی امور میشود.
عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ لَا تَنَامَنَّ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنِّی أَکْرَهُهَا لَکَ إِنَّ اللَّهَ یُقَسِّمُ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ أَرْزَاقَ الْعِبَادِ عَلَى أَیْدِینَا یُجْرِیهَا (وسائلالشیعه – جلد۶ – ص ۴۹۸)
هرگز قبل از طلوع خورشید نخواب که من آن را برایت خوب نمی دانم، زیرا خدواند در آن وقت، روزی بندگانش را به دست ما تقسیم می‌کند.
و همچنین امام باقر (علیه السلام) در بخشی از مناظره خود با اسقف اعظم مسیحی در خصوص زمان بین الطلوعین اینگونه فرمود: آن ساعت از ساعات بهشت است، لذا در آن ساعت بیماران به هوش میآیند و دردها ساکن میشوند و کسی که شب را نخوابیده در این ساعت به خواب میرود و خداوند این ساعت را در دنیا موجب علاقه کسانی که به آخرت رغبت دارند گردانیده و از برای عمل کنندگان آخرت دلیلی واضح ساخته و برای منکرین آخرت حجتی گردانیده است.
