منازل و مراحل قیامت

اولین مرحله قیامت که پس از گذراندن عالم برزخ حاصل می‏شود هنگامی است که آدمی از قبر بیرون می‏آید و به اصطلاح، محشور می‏شود و این ساعت یکی از آن سه ساعتی است که سخت‏ترین ساعات و وحشتناکترین آنها بر فرزندان آدم است.

مسأله “معاد روز قیامت” یکی از اصول دین مسلمانان است که برای اثبات آن، (از ادله عقلی و نقلی) (کتاب و حدیث) استفاده شده است. اما در مورد چگونگی و جزئیات آن و همچنین منازل و مراحل آن تنها می‏توان از آیات و روایات بهره جست.
با استفاده از این دو منبع ارزشمند به طور اختصار به برخی از منازل و مراحل اشاره می‏کنیم.
اولین مرحله قیامت که پس از گذراندن عالم برزخ حاصل می‏شود هنگامی است که آدمی از قبر بیرون می‏آید و به اصطلاح، محشور می‏شود و این ساعت یکی از آن سه ساعتی است که سخت‏ترین ساعات و وحشتناکترین آنها بر فرزندان آدم است.(۱)
ابن مسعود می‏گوید: امام علی‏ علیه السلام فرمود: “در قیامت پنجاه موقف (ایستگاه) وجود دارد که هر کدام هزاران سال طول می‏کشد. اولین موقف، بیرون آمدن از قبر است و در آن مرحله انسان‏ها با بدن برهنه با حال گرسنگی و تشنگی، نگه داشته می‏شوند، اگر ایمان به خدا، پیامبرصلی الله علیه وآله و آنچه پیامبر آورده است داشته باشند به مرحله بعد راه خواهند یافت.(۲)
البته درباره این مرحله، آیات و روایات فراوان دیگری نیز وجود دارد.(۳)
موقف و منزل دوّم قیامت، موقف میزان و سنجیدن اعمال است. در آیاتی از قرآن در این باره می‏خوانیم: “پس محشر حقاً روز سنجیدن اعمال است. پس آنان که در آن میزان حق، وزین و نیکو کار بودند البته رستگار خوهند بود و آنان که در آن میزان سبک وزن بودند (یعنی بی‏ایمان و بد عملند) کسانی هستند که چون به آیات و رسل خدا ستم کرده‏اند در حقیقت بر خود زیان رسانیده‏اند.(۴)
سوّم از مواقف قیامت منزلگاه حساب است. خداوند در این باره می‏فرماید: “اقترب للناس حسابهم و هم فی غفله معرضون”(۵) روز حساب مردم بسیار نزدیک شد و مردم سخت غافلند (و از یاد قیامت و مهیای حساب شدن) اعراض می‏کنند.
و اما اموری که در این مرحله از آن‏ها سؤال می‏شود و به حساب آنها رسیدگی می‏شود فراوان است که در آیات و روایات به آنها اشاره شده است.
شیخ صدوق از ائمه‏علیهم السلام و ایشان از حضرت رسول اکرم‏صلی الله علیه وآله روایت کرده‏اند که آن حضرت فرمود: “بنده روز قیامت قدم از قدم بر نمی‏دارد تا اینکه از چهار چیز سؤال شود: از عمر که در چه راهی آن را تمام کرده است و از جوانی که در چه راهی صرف کرده و به پیری رسانده است و از مالش که از چه راهی کسب کرده و در چه راهی خرج کرده است. و همچنین از محبّت اهل بیت‏علیهم السلام.(۶)
یکی دیگر از منازل آخرت، منزلی است که در آن نامه‏های اعمال توزیع می‏شود، نامه عده‏ای به دست راستشان و نامه عده دیگر به دست چپشان داده می‏شود و خداوند در تفاوت این دو نوع نامه دادن چنین می‏فرماید: “فاما من اوتی کتابه بیمینه فسوف یُحاسب حساباً یسیراً” پس هر کس را در آن روز، نامه اعمال به دست راست دهند آن کس (خوشا بر احوالش که) حسابش بسیار آسان کنند و او به سوی کسان و خویشان خود (در بهشت) مسرور و شادمان خواهد رفت و اما آن‏که نامه اعمالش از پشت سر (به دست چپ) بدهند (بدا به حالش که) او بر هلاک خود آه و فریاد بسیار کند و به آتش سوزان دوزخ در افتد.(۷)
از امام صادق‏علیه السلام روایت شده که فرمود: چون روز قیامت شود به هر کس نامه او را بدهند و گویند: بخوان، پس حق تعالی به یاد او می‏آورد آنچه انجام داده است از نگاه کردن و سخن گفتن و قدم برداشتن و غیر اینها به نحوی که گویا الان انجام داده است، پس می‏گوید وای بر من چه می‏شود این نامه را که ترک نکرده است صغیره را و نه کبیره را، مگر آنکه همه آنها را حساب کرده است.(۸)
یکی دیگر از منازل و حشتناک آخرت، صراط است. با استفاده از روایات، صراط پلی است که بر روی جهنم قرار دارد و تا کسی از آن عبور نکند وارد بهشت نمی‏شود و البته این عبور و گذشتن نسبت به شأن و مقام عبور کننده متفاوت است برخی بسیار آهسته و کند و برخی سریع و تند همچون برق خواهند گذشت.
و در نهایت پس از گذشتن از این منزل‏ها مردم به دو دسته تقسیم می‏شوند آنها که دارای ایمان وعمل صالح هستند وارد آخرین منزل قیامت یعنی بهشت می‏شوند و آنها که فاقد ایمان و عمل صاحل هستند به دوزخ افکنده می‏شوند. خداوند همه ما را از شرور محافظت فرماید.

منابع
۱- مرتضی مطهری، معاد.
۲- شیخ عباس قمی، منازل الاخره.
۳- جعفر سبحانی، منشور عقاید امامیه.
۴- محمد حسین طهرانی، معادشناسی.
پی نوشت ها:
۱) علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۷، ص ۱۴روایت ۱۸ و ۱۹.
۲) همان مدرک، ص ۱۱۷.
۳) ر.ک: ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج ۱۷، ص ۱۱۷.
۴) قرآن کریم، سوره اعراف: ۸ و ۹.
۵) انبیاء: ۱.
۶) علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۷، ص ۲۵۸، ح ۱.
۷) انشقاق: ۷-۱۱.
۸) علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۷، ص ۳۱۴، ح ۹.