شخصیت یزید بن معاویه

شاید بتوان گفت یکی از عوامل فراهم آمدن شرایط قیام امام حسین (ع)، ویژگیهای اخلاقی و رفتاری یزید بود. او نه تنها سیاست پدرش را نداشت، بلکه به توصیه ی پدرش که بارها تاکید کرده بود که خون هیچ یک از بنی هاشم را نریزد، عمل نکرد و بدین طریق، با ریختن خون بی گناهان در روز عاشورا، مظلومیت اهل بیت (علیهم السلام) آشکار شد، مردم پریشان، راه درست را پیدا کردند و اسلام جانی تازه یافت. بلی! عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد!

نسب یزید
پدر یزید معاویه نبود. به احتمال زیاد به علت وجود قاعده ی فراش، فرزند زنازاده ی «میسون» را به معاویه منتسب کردند. قاعده ی فراش بیان می‌کند که اگر فرزندی در مدت همسری زنی با مردی متولد شود و مرد نگوید که این فرزند من نیست، بچه را به او منتسب می‌کنند؛ چه از او باشد چه نباشد.

میسون، مادر یزید، از قبیله ی کلبیان و دختر بَجدَل کلبی است. (۱) زمانی که شهرت زیبایی و اندام موزون او به گوش معاویه رسید، معاویه، ندیده عاشق او شد و در سن ۵۲ سالگی او را به کاخ فراخواند و با او ازدواج کرد.

میسون، زنی بود از قبیله ی مسیحیان و یزید نیز در دامن همین قبیله بزرگ شد و مسیحیان را به مسلمانان ترجیح می داد. تا آنجایی که برای پسرش «خالد» مربّیان مسیحی آورد.
زمانی که میسون با معاویه ازدواج کرد، باکره نبود. نطفه ی یزید نیز زمانی بسته شد که میسون با غلام پدرش، رابطه برقرار کرد و از او حامله شد. (۲)

نخستین روز حکومت یزید
در تاریخ مسعودی آمده است: «هنگامی‌که یزید به سلطنت رسید، سه روز از خانه بیرون نیامد و اشراف عرب و امرای لشکر برای دیدن او آمدند. روز چهارم با وضع خاک آلودی بالای منبر رفت و در ضمن سخنرانی گفت: «من از جهل خود عذر نمی آورم و به طلب علم مشغول نمی‌شوم.» (۳)

تفریحات خلیفه مسلمین!!
در همان کتاب، مسعودی می‌گوید: «یزید، اهل لهو دارای بازهای شکاری و سگها و بوزینه ها بود و برای شراب خواری، رفقا و ندیمانی داشت. روزی پس از قتل حسین بن علی (ع) مجلس شرابی ترتیب داده بود و در طرف راست او ابن زیاد نشسته بود، یزید شعری را خطاب به ساقی خواند: “جرعه ای بده که جان مرا سیراب کند و نظیر آن را به ابن زیاد بده که رازدار و امین من است و همه ی جهاد و غنیمت من به او وابسته است.” آنگاه دستور داد خواننده ها بخوانند.

رفتار یزید سرمشق اصحاب و حکام او شد و آنان نیز چون او اهل فسق و فجور گشتند. در زمان یزید، غنا در مکه و مدینه شایع شد و مردم از آلات لهو استفاده می کردند و علنی مشروب می نوشیدند.» (۴)

ریخت و پاش مالی در دستگاه خلیفه
یزید به منظور اهداف سیاسی ‏و یا شخصی، چنان بی حساب پول خرج می‏کرد که به سختی می ‏توان آن را بر روشی عاقلانه ‏منطبق دانست. او به «عبدالله‏ بن حنظله» که با هیئتی از مدینه به دیدنش آمده بود صد هزار درهم و به هر کدام از فرزندان او ده هزار درهم و به سایر اعضای هیئت، هر یک مبالغی‏ کلان به عنوان بخشش و دلجویی داد. آنان پس از بازگشت به مدینه عمل یزید را به عنوان‏ یک کار سفیهانه معرّفی کردند و به مردم گفتند: «که ما اکنون از نزد کسی برمی‏ گردیم‏ که دین ندارد، شراب می ‏نوشد، با سگ‏ ها بازی می ‏کند، اموال مسلمین را بدون حساب خرج‏ می ‏نماید و چنین مردی لایق خلافت مسلمین نیست.» (۵)

یزید نسبت به کارگزاران خود نیز همین ‏گونه ریخت و پاش می‏ کرد و گاه به گاه اموال زیادی ‏را به آنها می ‏بخشید و در مخارج هم آنها را به حساب نمی ‏آورد. نقل شده است که ‏عبدالرحمن بن زیاد والی «خراسان» که مردی مال دوست بود پس از واقعه ی کربلا به دیدن ‏یزید آمد. یزید از او سؤال کرد که چه مقدار مال با خود آورده است؟ جواب داد «بیست‏میلیون درهم». یزید از او پرسید آیا مایل است اموال را محاسبه و تحویل دهد و مجدداً به محلّ مأموریت خود برگردد، یا اینکه اموال را به نفع خود بردارد و از مأموریت‏صرف نظر کند؟ عبدالرحمن دومی را ترجیح داد و با برداشتن اموال، از مراجعت مجدد به محلّ مأموریت صرف نظر کرد. (۶)

مردمی‌که بی چوپان ماندند
در نتیجه ی اعمال و رفتار ناشایست یزید، مردم که در اثر تبلیغات سوء، با اهل بیت عصمت (ع) چندان آشنا نبودند، فریب ادعای زهد «عبدالله بن زبیر» را خوردند و بسیاری از آنان پیرو او شدند. (۷) در چنین شرایطی، امام حسین (ع)، از بیعت با یزید امتناع ورزید و از راه مکه، به کربلا رفت. و شد آنچه شد…

پی نوشت:
۱. مجلسی، محن الابرار ترجمه ی مقتل بحارالانوار، ص ۴۲۸
۲. شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، ج ۲، ص ۵۴۷؛ به نقل از مجلسی، همان.
۳. مروج الذهب، ج ۳، ص ۶۵؛ به نقل از صفائی حائری، عباس، تاریخ سید الشهدا، نشر مسجد مقدس جمکران، ص ۱۳۹
۴. همان، ص ۶۷؛ به نقل از همان، ص ۱۴۰
۵. ر.ک. تاریخ طبری، ج ۴، ص ۳۶۸؛ به نقل از پژوهشکده تحقیقات اسلامی، کتاب زمینه های قیام امام حسین (ع)، ص ۱۰۸
۶. همان، ص ۲۳۴؛ به نقل از همان.
۷. صفائی حائری، همان، ص ۱۴۱