موعود پایگاه اینترنتی موعود
در مقام فصل خصومت و قضاوت، جز سوگند به خدا، چیزى کارساز نیست. فقط سوگند به خدا و اسماى حسناى او مى تواند منکر را تبرئه کند، و اما در غیر این مقام، قرآن مجید…
حضرت آیت الله سبحانی در پاسخ به سئوالی جواز و یا عدم جواز سوگند به غیر خدا را با استناد به آیات قرآن و روایت معصومین علیه السلام تشریح کرده‌اند.
متن سئوال و پاسخ این مرجع تقلید به شرح ذیل است.
سوال
معمولاً مسلمانان و به ویژه شیعیان، به غیر خدا سوگند یاد مى کنند، آیا چنین سوگندى جایز است؟
در مقام فصل خصومت و قضاوت، جز سوگند به خدا، چیزى کارساز نیست. فقط سوگند به خدا و اسماى حسناى او مى تواند منکر را تبرئه کند، و اما در غیر این مقام، قرآن مجید، قریب ۴۰ سوگند به غیر خدا دارد، و هدف از سوگندهاى قرآن یکى از دو چیز است:
۱. سوگند به خورشید و ماه و شب و روز در سوره«الشمس» براى راهنمایى انسان به رموز آفرینش و عظمت آن در این دو موجود است. خدا با این سوگندهاى متوالى در انسان، ایجاد انگیزه کرده که با پى گیرى با عظمت خلقت، آشنا شود. به همین سبب، در جاى دیگر مى فرماید:
( الذین یذکرون الله قیاماً وقعوداً وعلى جنوبهم ویتفکرون فى خلق السموات والأرض… ). [۱]
«همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد مى کنند; و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین مى اندیشند…».
۲. سوگند به موجودى غیر خدا به خاطر تکریم و تقدیس او، چنان که مى فرماید:
( لعمرک إنّهم لفى سکرتهم یعمهون ). [۲]
«به جان تو سوگند، اینها در مستى خود سرگردانند!»
خدا در این آیه، به جان پیامبر، سوگند مى خورد، اگر واقعاً سوگند به غیر خدا آن هم به منظور اظهار قداست و کرامت چیزى، حرام یا قبیح و زشت بود، چرا خدا خود به این کار دست مى زند؟ قرآن کتاب هدایت است نه ضلالت. بنابراین، سوگند خوردن به امامان و انبیا، نوعى اظهار کرامت و قداست و پاکى آنهاست، علاوه بر این، یک نوع اظهار علاقه به این انسانهاى کامل است.
شگفت اینجاست که وهابیان که سوگند به غیر خدا را تجویز نمى کنند، ولى در صحیح مسلم مى خوانند که پیامبر بارها به جان پدر کسى سوگند خورده است، اینک متن روایات:
۱. مسلم در صحیح خود نقل مى کند که:
«جاء رجل إلى النبی فقال: یا رسول الله، أیّ الصدقه أعظم أجراً؟
فقال: أما وأبیک لتنبأنّه، أن تصدِّق وأنت صحیح شحیح، تَخشى الفقر وتأمل البقاء». ( [۳])
«مردى حضور پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمد و گفت: اى پیامبر خدا، پاداش کدام صدقه بزرگتر است؟
فرمود: سوگند به پدرت از آن آگاه مى شوى و آن این که، صدقه دهى در حالى که سالم هستى و به آن حرص دارى، از فقر مى ترسى و به فکر زیستن در آینده هستى».
۲. مسلم در صحیح خود نقل مى کند که:
«جاء رجل إلى رسول الله ـ من نجد ـ یسأل عن الإسلام، فقال رسول الله (صلى الله علیه وآله) :خمس صلوات فى الیوم واللیل.
فقال: هل علیّ غیرهنّ؟ قال:لا… إلاّ أن تطوع، وصیام شهر رمضان.
فقال: هل علیّ غیره؟
قال: لا… إلاّ أن تطوع، وذکر له رسول الله الزکاه.
فقال الرجل: هل علیّ غیره؟ قال: لا… إلاّ أن تُطوّع. فأدبر الرجل وهو یقول: والله لا أزید على هذا ولا أنقص منه. فقال رسول الله (صلى الله علیه وآله) : أفلح ـ و أبیه ـ إن صدق. أو قال: دخل الجنه ـ وأبیه ـ إن صدق. [۴]
«مردى از اهل نجد به حضور پیامبر(صلى الله علیه وآله) رسید و از اسلام سؤالاتى نمود، پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود پایه هاى اسلام امور زیر است:
الف. پنج نماز در روز و شب، مرد نجدى گفت: آیا غیر از اینها باز نمازهایى هست؟
فرمود: بلى! به طور مستحب.
ب. روزه ماه رمضان، آن مرد پرسید، غیر از آن باز روزه اى هست؟
فرمود: به طور مستحب.
ج. زکات، آن شخص پرسید آیا زکات دیگرى هست؟
فرمود: به طور مستحب.
آن مرد حضور پیامبر را ترک کرد در حالى که مى گفت نه کم مى کنم و نه زیاد.
پیامبر(صلى الله علیه وآله) بر پدر وى سوگند یاد کرد و گفت: سوگند به پدرش رستگار مى شود، اگر راست بگوید.
یا فرمود: به پدرش سوگند که اگر راست بگوید وارد بهشت مى شود».
[۱] . آل عمران/ ۱۹۱. [۲] . حجر/ ۷۲. [۳] . صحیح مسلم، ج۳، ص ۹۴، باب أفضل الصدقه از کتاب زکات. [۴] . صحیح مسلم، ج۱، ص ۳۲، باب ما هو الإسلام.حوزه
