تعرب بعد از هجرت

ساکن شدن در سرزمینی که موجب نقص در دین فرد می‏ گردد
“وَ مَنْ یُهاجِرْ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ یَجِدْ فِی الْأَرْضِ مُراغَماً کَثیراً وَ سَعَهً وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رحیما”ًً
“و هر کس در راه خدا هجرت کند ( برای جهاد یا تحصیل علم دین یا دنیای لازم ) در روی زمین جایگاه دلخواه فراوان و با وسعت خواهد یافت ( که امور دین خود را تأمین نماید )، و کسی که از خانه خود به قصد هجرت به سوی خدا و فرستاده او بیرون رود سپس مرگ او را دریابد حقّا که پاداش او بر عهده خداست، و خداوند همواره بسیار آمرزنده و مهربان است.” (سوره نساء آیه ۱۰۰)

فکر می‌کنیم باید بی مقدمه ابتدا اصطلاح”تعرب بعد از هجرت” را تعریف کنیم تا موضوع این بحثمان روشن گردد.
تعریف یک جمله ای این اصطلاح عبارت است از:
“ساکن شدن در سرزمینی که موجب نقص در دین فرد می‏ گردد.”(۱)

بر اساس آنچه از روایات و سخنان فقها آمده است، تعرب بعد از هجرت عبارت است از:
فرد پس از معرفت و اعتقاد به آیین اسلام و فراگیری احکام و معارف آن، جایی را برای سکونت خود انتخاب کند که موجب وهن و نقصان دینش می‏گردد. مانند سرزمین کفر یا بادیه؛ از این‏رو، در روایتی از امام رضا(علیه السّلام)، “علّت حرمت تعرّب بعد از هجرت، بازگشت از دین و ترک یاری پیامبران و حجّتهای خداوند(علیهم السّلام) شمرده شده است.”(۲)

در نتیجه یکی دیگر از گناهان کبیره همان تعرب بعد از هجرت و به عبارت ساده تر زندگی در جایی است که دینمان در معرض خطر می‌باشد.(۳)
تعرب پس از رسول خدا(صل الله علیه و آله وسلم)

با توجه به آیات قرآن، هجرت به سوی رسول خدا(ص) برای یادگرفتن احکام الهی واجب بوده است. همچنین هجرت بر کسانی که نمی توانستند در سرزمین کفر به شعائر الهی مانند نماز، روزه و … بپردازند، واجب شده است؛ برای همین ترک هجرت و یا بازگشتن از هجرت حرام و از گناهان کبیره بوده و عذاب و آتش جهنم برایش وعده داده شده است. در آیه ۹۷ سوره نساء آمده است:

“….(این گونه اشخاص) که با عذرهاى واهى و مصلحت اندیشى‏هاى شخصى شانه از زیر بار هجرت خالى کردند و زندگى در محیط آلوده و خفقان‏بار را بر آن ترجیح دادند، جایگاهشان دوزخ و بد سر انجامى دارند.”

باید به سوی فقیه رفت
برای دو گروه هجرت واجب می‌شود:
۱. گروهی که در جایی زندگی می‌کنند که از مسائل دین و احکام آن بی خبرند و عالم دینی و فقیهی هم در آن مکان نیست تا شعائر دین و احکام اسلام را به آن ها یاد دهد برای همین این گروه باید به جایی روند تا توسط عالم دینی احکام را یاد گیرند.

۲. گروهی که در جایی زندگی می‌کنند که نمی توانند (به هر دلیلی) احکام و شعائر دین را اجرا کنند.
نکته! طبق آیات ۹۸ و ۹۹ سوره نساء وجوب هجرت در صورت توانایی و تمکن است. هجرت برای کسانی که دارای بیماری، فقر و پیری بیش از حد هستند واجب نیست.

وجوب همیشگی هجرت
رسول خدا(ص) می فرمایند:
“وجوب هجرت تا زمانی که باب توبه بسته شود باقی است. و باب توبه بسته نمی‌شود مگر اینکه آفتاب از مغرب طلوع کند.”(۴)

مصداقی از ترک ولایت ائمه(علیهم السلام)
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:
“اعرابی شونده ی پس از هجرت، ترک کننده ولایت و تبعیت امامش پس از شناخت و شناسایی او است.”(۵)
یادمان باشد، تعرب و بازگشت بر جاهلیت ها فقط برای دوران رسول خدا(ص) نیست بلکه مسأله جاری است که تا زمان غیبت امام عصر(عج) و ظهور شریف ایشان ادامه خواهد داشت. مبادا بسوی آقایمان هجرت نکنیم….

پی نوشت
۱. وسایل الشیعه، ج۱۵، ص ۳۱۸.
۲. همان، ص ۱۰۰. مصباح النهاج، صص ۲۶۷-۲۶۸.
۳.. ذخیره المعادج۲، ص۳۰۴ . الحدائق الناضره ج۱۰، ص۴۷. القضاء فی الفقه الإسلامی، ص۱۱۸-۱۱۹. ریاض المسائل ج۴، ص۳۵۳.
۴. مسالک، ج۲، ص ۳۵۳.
۵. کلمه التقوی، ج۱، ص ۵۸۶.

منابع:
http://www.wikifeqh.ir/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D8%A8_%D8%A8%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%AA
از گناهان کبیره . نوشته شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. باب تعرب بعد از هجرت.

ماءمعین