موعود پایگاه اینترنتی موعود
امام علی(ع) در مورد دنیا می فرمایند: همانا دنیا نهایت دیدگاه کوردلان است که آن سوی دنیا را نمی نگرند اما انسان آگاه نگاهش از دنیا عبور کرده از پس آن سرای جاویدان سرای آخرت را می‌بیند. پس انسان آگاه به دنیا دل نمی‌بندد و انسان کوردل تمام توجه اش دنیاست.
امام علی(ع) در خطبه شصت و سوم نهج البلاغه می فرماید: «جهان منزلگاهى است که جز در خودش(و به وسیله بهرهبردارى صحیح از آن) سالم نتوان ماند و با کارهایى که مخصوص دنیاست از آن نجات نتوان یافت، مردم به وسیله دنیا آزمایش مىشوند. بنابراین هر چیز از دنیا را به خاطر دنیا به دست آورند از کفشان مىرود و حساب آنرا باید پس بدهند و اما آنچه را که از دنیا براى غیر این جهان تهیه کردهاند به آن خواهند رسید و با آن خواهند بود. دنیا در نظر خردمندان همچون سایه اى است که هنوز گسترده نشده، کوتاه مىگردد و هنوز فزونى نیافته نقصان مىپذیرد.»
امام علی(ع) نگاه مناسبی به دنیا دارد و روش برخورد آن حضرت با دنیا در نوع خود بی نظیر است. امام علی(ع) در خطبه ۵۲ نهج‌البلاغه این چنین دنیا را تعریف می‌کنند: «آگاه باشید! گویا دنیا پایان یافته و وداع خویش را اعلام داشته است، خوبیهایش ناشناخته مانده به سرعت پشت کرده می‌گذرد، ساکنان خود را به سوی نابود شدن می‌کشاند و همسایگان را به سوی مرگ می راند. آنچه از دنیا شیرین بود تلخ شده و آنچه صاف و زلال بود تیرگی پذیرفت و بیش از ته مانده ظرف آب ریخته شده از آن باقی نمانده است، یا جرعه ای آب، که با آن عطش تشنگان دنیا فرو نخواهد نشست. ای بندگان خدا! از سرایی کوچ کنید که سرانجام آن نابودی است، مبادا آرزوها بر شما چیره گردد، مپندارید که عمر طولانی خواهید داشت!»
حضرت در خطبه ۳۲ نهج البلاغه، روش برخورد با دنیا را این چنین شرح می دهند: «ای مردم! باید دنیای حرام در چشمانتان از پر کاه خشکیده و تفاله‌های قیچی شده دام‌داران، بی ارزش‌تر باشد. از پیشینیان خود پند گیرید، پیش از آنکه آیندگان از شما پند گیرند، این دنیای فاسد نکوهش شده را رها کنید، زیرا مشتاقان شیفته تر از شما را رها کرد.»
امیرالمؤمنین(ع) در خطبه ۴۵ نهج‌البلاغه نیز در برخورد با دنیا، این چنین توصیه می فرمایند: «دنیا خانه آرزوهایی است که زود نابود می‌شود و کوچ کردن از وطن حتمی است. دنیا شیرین و خوش منظر است که به سرعت به سوی خواهانش می رود و بیننده را می فریبد، سعی کنید با بهترین زاد و توشه از آن کوچ کنید و بیش از کفاف و نیاز خود از آن نخواهید و بیشتر از آنچه نیاز دارید طلب نکنید.»
توصیه امام علی (ع) در خطبه ۶۳ نهج البلاغه بر طبق آنچه که گفته شده شنیدنی است. امام على(ع) فرمود: در هر که شش خصلت جمع شود هیچ خواسته اى را براى رسیدن به بهشت و هیچ چیز را براى گریز از دوزخ رها نساخته است:۱- کسى که خدا را بشناسد و اطاعتش کند. ۲ – شیطان را بشناسد و نافرمانیش کند. ۳ – حق را بشناسد و پیرو آن شود. ۴ – باطل را بشناسد و از آن بپرهیزد. ۵ – دنیا را بشناسد و آنرا دور بیفکند. ۶ – آخرت را بشناسد و آنرا بطلبد.
مردى به على(ع) عرض کرد: اى امیرالمؤمنین(ع) دنیا را براى ما توصیف کن. حضرت فرمود: من برایت چه وصف کنم از خانه اى که هر که در آن تندرست است ایمنى ندارد و هر که در آن بیمار است پشیمان است و هر که در آن فقیر است غمگین است و هر که در آن بى نیاز است گرفتار است. در حلال آن حساب و در حرام آن عذاب است. یک بار همین مطلب از على(ع) سؤ ال شد پس فرمود: سخن به درازا بگویم یا به اختصار؟ راوى عرض کرد: به اختصار، حضرت فرمود: حلال دنیا حساب دارد و حرام آن عذاب دارد.
حضرت علی(ع) می فرمایند: خوب خانه ای است دنیا، اما دنیا برای کسی است که آنرا خانه خود نداند. منظور حضرت این است که انسان وابسته به دنیا نشود و به دنیا به این دید بنگرد که توشه ای را برای آخرت بردارد.
امام علی(ع) می‌فرمایند: همانا دنیا سرای راستی برای راست گویان و خانه تندرستی برای دنیاشناسان و خانه بی نیازی برای توشه گیران و خانه پند برای پندآموزان است، دنیا سجده گاه دوستان خدا، نمازگاه فرشتگان الهی، فرودگاه وحی خدا، جایگاه تجارت دوستان خداست که در آن رحمت خدا را به دست آوردند و بهشت را سود بردند. چه کسی دنیا را نکوهش می‌کند؟ و جداشدنش را اعلام داشته و فریاد زد که ماندگار نیست و از نابودی خود و اهلش خبر داده است؟ و حال آنکه دنیا بابلای خود بلاها را نمونه آورد و با شادمانی خود به آنان شادمانی رساند. در آغاز شب به سلامت گذشت اما در صبح‌گاهان با مصیبتی جانکاه بازگشت تا مشتاق کند و تهدید نماید و بترساند و هشدار دهد. پس مردمی در بامداد با پشیمانی دنیا را نکوهش کنند و مردمی دیگر در روز قیامت آنرا می ستایند دنیا حقائق را یادشان آورد، یادآور آن شدند از رویدادها برایشان حکایت کند او را تصدیق کردند و اندرزشان داد، پند پذیرفتند.
امیرالمؤمنین(ع) می فرمایند: پس در عزت دنیا بر یکدیگر پیشی نگیرید و فریب زینتها و نعمتها را نخورید و مغرور نشوید و از رنج و سختی آن ننالید و ناشکیبا نباشید، زیرا عزت و افتخارات دنیا پایان می پذیرد و زینت و نعمت‌هایش نابود می‌گردد و رنج و سختی آن تمام می‌شود و هر مدت و مهلتی در آن به پایان می رسد و هر موجود زنده ای به سوی مرگ می رود و بر او می‌گریند و دیگری که بازمانده است به او تسلیت می‌گویند. یکی دیگر بر بستر بیماری افتاده، دیگری به عیادتش می آید و دیگری درحال جان کندن است و دنیاطلبی در جستجوی دنیاست که مرگ او را درمی‌یابد و غفلت زده ای که مرگ او را فراموش نکرده است و آیندگان نیز راه گذشتگان می‌پویند. به هوش باشید! مرگ را که نابود کننده لذتها و شکننده شهوت‌ها و قطع کننده آرزوهاست به هنگام تصمیم بر کارهای زشت به یادش آورید و برای انجام واجبات و شکر در برابر نعمتهای و احسان بی‌شمار الهی از خدا یاری خواهید.
حضرت در جای دیگر می فرماید: همانا دنیا نهایت دیدگاه کوردلان است که آن سوی دنیا را نمی نگرند اما انسان آگاه نگاهش از دنیا عبور کرده از پس آن سرای جاویدان سرای آخرت را می‌بیند. پس انسان آگاه به دنیا دل نمی‌بندد و انسان کوردل تمام توجه اش دنیاست. بینا از دنیا زاد و توشه برگیرد و نابینا برای دنیا توشه فراهم می‌کند.
در این دو روایت حضرت به این نکته‌‌ها اشاره دارند که برای وابسته نشدن به دنیا توجه داشته باشید که دنیا فناپذیر است و دیگر اینکه در هر لحظه از زندگیش متوجه مرگ باشد و خود را متذکر شود که بعد از دنیا، آخرت جاویدان است. پس توشه ای را از دنیا برگیرد.
امام علی(ع) در ارتباط دنیا و آخرت می‌فرمایند: «دنیائی که بدون هماهنگی و مسائل ملکوتی و قواعد الهی بدست آمده، به آخرت دو دشمن ناجور و دو راه جدائی از هم هستند، راه بهشت و راه دوزخ، پس کسی که این گونه دنیا را دوست داشت و به آن دل بست آخرت را دشمن داشته و از دست می دهد، این دنیا و آخرت همانند مشرق و مغرب هستند که روند بین آن دو به هر کدام نزدیک شوند از دیگری دور می‌گردد با این اختلافی که این گونه دنیا و آخرت دارند، دو زن را می مانند که دارای یک شوهر باشند که هیچ وقت با هم سازگاری ندارند.»
منظور حضرت این است که اگر انسان از شب و روزش در دنیا به نحو احسن استفاده کند و در راه عبادت خدا مشغول باشد و به آنچه که در دست خود دارد راضی باشد و چشم به دست خود دارد راضی باشد و چشم به دست دیگران نداشته باشد و از طمع دنیا دوری کند و در زندگی قناعت و سادگی را پیشه کند و حلال خود را حرام نکند وت مام این کارها را برای رضا و خوشنودی حضرت حق انجام دهد، در آخرت جایگاه والایی دارد. پس این چنین زندگی کردن است که می‌توان گفت که از طریق دنیا به آخرت رسیده و این دنیا مطلوب است.
امام علی (ع) می‌فرمایند: به دنیا به دید بی اعتنایی که بی میل به آن هستید نگاه کنید زیرا به خدا سوگند به زودی ساکنان زمین نقل مکان می‌کنند و آنان که با خوشگذرانی با کمال آسایش به سر می‌برند به سخت‌ترین شرایط گرفتار می‌آیند. جوانی ای که رفته به انسان باز نمی‌گردد و کسی نمی داند برای آینده چه بر سرش خواهد آمد که منتظر آن باشد. شادی در دنیا با غم آلوده است، نیروی بدن به طرف ضعف و سستی می‌گراید. بنابراین فراوان بودن شادی آفرینان شما را مغرور نگرداند زیرا شگفت انگیزان به شما وفا نخواهند کرد. خدا رحمت کنـد کسی را که فکـر کند و پند بگیرد و بینا شود. آنچـه در دنیا وجـود دارد به زودی مثل ایـن است کـه قبل نبوده است و آنچـه از آخرت وجود دارد به زودی مثل باقی‌ها خواهد بـود.*
متن خطبه:
و من خطبه له علیه السلام
وَ اتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ وَ بَادِرُوا آجَالَکُمْ بِأَعْمَالِکُمْ وَ ابْتَاعُوا مَا یَبْقَى لَکُمْ بِمَا یَزُولُ عَنْکُمْ وَ تَرَحَّلُوا فَقَدْ جُدَّ بِکُمْ وَ اسْتَعِدُّوا لِلْمَوْتِ فَقَدْ أَظَلَّکُمْ وَ کُونُوا قَوْماً صِیحَ بِهِمْ فَانْتَبَهُوا وَ عَلِمُوا أَنَّ الدُّنْیَا لَیْسَتْ لَهُمْ بِدَارٍ فَاسْتَبْدَلُوا فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ یَخْلُقْکُمْ عَبَثاً وَ لَمْ یَتْرُکْکُمْ سُدًى وَ مَا بَیْنَ أَحَدِکُمْ وَ بَیْنَ الْجَنَّهِ أَوِ النَّارِ إِلَّا الْمَوْتُ أَنْ یَنْزِلَ بِهِ وَ إِنَّ غَایَهً تَنْقُصُهَا اللَّحْظَهُ وَ تَهْدِمُهَا السَّاعَهُ لَجَدِیرَهٌ بِقَصْرِ الْمُدَّهِ وَ إِنَّ غَائِباً یَحْدُوهُ الْجَدِیدَانِ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ لَحَرِیٌّ بِسُرْعَهِ الْأَوْبَهِ وَ إِنَّ قَادِماً یَقْدَمُ بِالْفَوْزِ أَوِ الشِّقْوَهِ لَمُسْتَحِقٌّ لِأَفْضَلِ الْعُدَّهِ (فَتَزَوَّدُوا فِی الدُّنْیَا مَا تَحْرُزُونَ بِهِ أَنْفُسَکُمْ غَداً) فَاتَّقَى عَبْدٌ رَبَّهُ نَصَحَ نَفْسَهُ وَ قَدَّمَ تَوْبَتَهُ وَ غَلَبَ شَهْوَتَهُ فَإِنَّ أَجَلَهُ مَسْتُورٌ عَنْهُ وَ أَمَلَهُ خَادِعٌ لَهُ وَ الشَّیْطَانَ مُوَکَّلٌ بِهِ یُزَیِّنُ لَهُ الْمَعْصِیَهَ لِیَرْکَبَهَا وَ یُمَنِّیهِ التَّوْبَهَ لِیُسَوِّفَهَا حَتَّى تَهْجُمَ مَنِیَّتُهُ عَلَیْهِ أَغْفَلَ مَا یَکُونُ عَنْهَا فَیَا لَهَا حَسْرَهً عَلَى ذِی غَفْلَهٍ أَنْ یَکُونَ عُمُرُهُ عَلَیْهِ حُجَّهً وَ أَنْ تُؤَدِّیَهُ أَیَّامُهُ إِلَى شِقْوَهٍ نَسْأَلُ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَنْ یَجْعَلَنَا وَ إِیَّاکُمْ مِمَّنْ لَا تُبْطِرُهُ نِعْمَهٌ وَ لَا تُقَصِّرُ بِهِ عَنْ طَاعَهِ رَبِّهِ غَایَهٌ وَ لَا تَحِلُّ بِهِ بَعْدَ الْمَوْتِ نَدَامَهٌ وَ لَا کَآبَهٌ
برگرفته از مقاله دنیا از دیدگاه حضرت علی(ع) در نهج البلاغه، پژوهشگر: موسی مباشری
