موعود پایگاه اینترنتی موعود
روز بیست و پنجم ذی قعده هم زمان با «دَحْوُ الاَرْض» (گسترش یافتن زمین) است. در شب این روز نیز طبق روایتی از امام هشتم علیه السلام ولادت حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت عیسی علیه السلام واقع شده است…
روز بیست و پنجم ذی القعده هم زمان با «دَحْوُ الاَرْض» (گسترش یافتن زمین) است. در شب این روز نیز طبق روایتی از امام هشتم علیه السلام ولادت حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت عیسی علیه السلام واقع شده است. (۱)
همچنین این روز به عنوان روز قیام امام زمان مهدی موعودعلیه السلام معرّفی شده است. (۲)
این روز، جزء چهار روز (۳) معروفی است که روزه آن پاداش و ثواب هفتاد سال روزه را دارد. (۴)
معنای دحوالارض
«دَحْو» بر وزن «مَحْو» به معنای گسترش است، بعضی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محل اصلیش تفسیر کرده‌اند، و چون این دو معنی لازم و ملزوم هم می‌باشند، به یک ریشه باز می‌گردند. منظور از «دحوالارض» این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب های حاصل از باران های سیلابی نخستین فرا گرفته بود، این آب ها تدریجاً در گودال های زمین جای گرفتند و خشکی ها از زیر آب سر بر آوردند و روز به روز گسترده تر شدند. (۵) از طرف دیگر زمین در آغاز به صورت پستی ها و بلندی ها یا شیب های تند و غیر قابل سکونت بود، باران های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره ها گستردند، و تدریجاً زمین های مسطّح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد. مجموع این گسترده شدن ها به «دَحو الارض» تعبیر می‌شود. (۶)
دحو الارض در آیات و روایات
به مسأله فوق هم در قرآن کریم و هم در روایات اشاره شده است. در قرآن کریم می خوانیم:
«وَالاَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحیها»؛ (۷) «و زمین را بعد از آن (آفرینش زمین و آسمان) گسترش داد.» مراد از «دَحیها» که از مادّه «دَحْو» است، همان «دحو الارض» می‌باشد.
در آیه دیگری می خوانیم: «وَالاَرْضِ وَماطَحیها»؛ (۸) «و قسم به زمین و کسی که آن را گسترانید.» کلمه «طَحیها» از مادّه «طَحْوْ» بر وزن «سَهْوْ» هم به معنای انبساط و گستردگی و هم به معنای راندن و دور کردن و از میان بردن است و در این جا به معنای گستردن می‌باشد.
در روایات فراوانی بر فضیلت روز «دحو الارض» تأکید شده است که به یک نمونه از آن ها اشاره می‌شود:
امام هشتم علیه السلام فرمود: «صُومُوا فَاِنَّنی اَصْبَحْتُ صائِماً؛ روزه بگیرید، من امروز روزه دار هستم.» عرض کردند: «جُعِلْنا فِداکَ ای یوْمٍ هُوَ؟»؛ فدایت شویم، امروز چه روزی است؟» فرمودند: «یوْمٌ نُشِرَتْ فیه الرَّحْمَهُ وَدُحِیتْ فیهِ الاَرْضُ وَنُصِبَتْ فیهِ الْکَعْبَهُ وَهَبَطَ فیهِ آدَمُ؛ (۹) روزی است که در آن رحمت خداوند فراگیر شده است، زمین گسترش یافته است، کعبه نصب شده است و حضرت آدم علیه السلام به زمین فرود آمده است.»
آداب و اعمال دحوالارض
۱ – روزه داشتن، که ثواب هفتاد سال عبادت را دارد. (۱۰)
۲ – احیاء و شب بیداری شب بیست و پنجم، که برابر با یک سال عبادت است. (۱۱)
۳ – ذکر و دعا خواندن.
۴- انجام غسل به نیت روز دحوالارض. (۱۲)
۵- دو رکعت نماز؛ به این صورت که هنگام ظهر (و زوال شمس) دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت یک بار «حمد» و پنج مرتبه سوره «شمس» را بخواند، و بعد از سلام نماز بگوید: «لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظیمِ.» (۱۳) آن گاه این دعا را بخواند:
«یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی. یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی. یا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَارْحَمْنی وَتَجاوَزْ عَنْ سَیئاتی وَما عِنْدی، یا ذَالْجَلالِ وَاالْاِکْرامِ؛ (۱۴) ای در گذرنده لغزش ها، از لغزش [و خطایم] در گذر. ای اجابت کننده درخواست ها، دعاهایم را بپذیر. ای [خدایی] که صداها را می‌شنوی، صدایم را بشنو [و به من توجّه فرما] و مرا مورد رحمت خویش قرار بده، و از بدی های من و آنچه نزد من است در گذر، ای صاحب جلالت و بزرگواری.»
۶- خواندن دعای ذیل:
«اللَّهُمَّ دَاحِیَ الْکَعْبَهِ وَ فَالِقَ الْحَبَّهِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَهِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَهٍ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِکَ الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ وَدِیعَهً وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَهً وَ بِرَحْمَتِکَ الْوَسِیعَهِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثَاقِ الْقَرِیبِ یَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَى کُلِّ حَقٍّ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَطْهَارِ الْهُدَاهِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاهِ الْجَنَّهِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا مِنْ عَطَائِکَ الْمَخْزُونِ غَیْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ [مَمْنُونٍ] تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَهَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَهِ،
خدایا اى گستراننده کعبه، و شکافننده دانه، و برگیرنده سختى، و برطرف کننده هر گرفتارى، از تو مىخواهم در این روز از روزهایت، که حقّش را بزرگ گرداندى، و سبقتش را پیش انداختى، و آن را نزد اهل ایمان امانت و و به سوى خود وسیله قرار دادى، و به رحمت گستردهات که بر محمّد درود فرستى آن بنده برگزیدهات در پیمان نزدیک، روز دیدار، شکافنده هر امر بسته، و دعوت کننده به حق، و بر اهل بیت پاکش آن راهنمایان، و روشنکنندگان راه حق، ستونهاى جبّار، و متولّیان بهشت و دوزخ، و عطا کن به ما از عطاى در خزانهات که نه بریده شود، و نه منع گردد، تا به وسیله آن توبه، و بازگشت خوبى براى ما فراهم نمایى
یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَکْرَمَ مَرْجُوٍّ یَا کَفِیُّ یَا وَفِیُّ یَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ الْطُفْ لِی بِلُطْفِکَ وَ أَسْعِدْنِی بِعَفْوِکَ وَ أَیِّدْنِی بِنَصْرِکَ وَ لا تُنْسِنِی کَرِیمَ ذِکْرِکَ بِوُلاهِ أَمْرِکَ وَ حَفَظَهِ سِرِّکَ وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَى یَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِی أَوْلِیَاءَکَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی وَ حُلُولِ رَمْسِی وَ انْقِطَاعِ عَمَلِی وَ انْقِضَاءِ أَجَلِی اللَّهُمَّ وَ اذْکُرْنِی عَلَى طُولِ الْبِلَى إِذَا حَلَلْتُ بَیْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَى وَ نَسِیَنِیَ النَّاسُونَ مِنَ الْوَرَى وَ أَحْلِلْنِی دَارَ الْمُقَامَهِ وَ بَوِّئْنِی مَنْزِلَ الْکَرَامَهِ،
اى بهترین خوانده شده و کریمترین امید شده، اى کفایت کننده، اى وفادار، اى آنکه لطفش پنهانى است، به لطفت به من لطف کن، و به عفوت خوشبختم نما، و به یارىات تأییدم فرما، و از ذکر کریمانهات فراموشم مکن به حق متولیان امرت و نگهبانان رازت و از گرفتاریهاى روزگار تا روز قیامت و برانگیختهشدن خفظم کن هنگام بیرون آمدن جانم، و فرو رفتن در قبرم، و تمام شدن کارم، و سپرى شدن عمرم، اولیایت را به بالینم حاضر کن، خدایا یادم کن، بر طول پوسیدگى، زمانىکه در میان تودههاى خاک فرود آیم، و فراموشکنندگان از مردم فراموشم کنند، و در خانه اقامت فرودم آر، و در منزل کرامت جایم ده،
وَ اجْعَلْنِی مِنْ مُرَافِقِی أَوْلِیَائِکَ وَ أَهْلِ اجْتِبَائِکَ وَ اصْطِفَائِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی لِقَائِکَ وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِیئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِی حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِی مِنْهُ مَشْرَبا رَوِیّا سَائِغا هَنِیئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِی خَیْرَ زَادٍ وَ أَوْفَى مِیعَادٍ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ الْعَنْ جَبَابِرَهَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ] أَوْلِیَائِکَ الْمُسْتَأْثِرِینَ اللَّهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِکْ أَشْیَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِکَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِکَهُمْ وَ ضَیِّقْ عَلَیْهِمْ مَسَالِکَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِکَهُمْ.
و از دوستان اولیایت، و برگزیدگان و خاصان درگاهت قرارم ده، و دیدارت را بر من مبارک گردان، و پیش از فرا رسیدن پایان عمرم حسن عمل روزىام فرما، درحالىکه پاک از لغزشها و گفتار بىپایه و منطق تباه باشم.خدایا مرا به حوض پیامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)وارد کن، و از آن به من بنوشان، نوشاندنى سیراب کننده، روان و گوارا، که پس از آن هرگز تشنه نشوم، و از ورود به آن طرد نگردم، و از آن منع نشوم، و آن را قرار ده برایم بهترین توشه، و کاملترین وعدهگا، روزى که گواهان بپا مىخیزند.خدایا لعنت کن گردنکشان گذشته و آینده را، هم آنانکه حقوق اولیایت را به ناحق به خود اختصاص دادند.خدایا پایههایشان را بشکن، و پیروان و عمّالشان را نابود ساز، زمیههاى هلاکتشان را به زودى فراهم فرما، و کشورهایشان را از دستشان بگیر، و راههایشان را بر آنان تنگ کن، و بر آنانکه با آنان سهیم و شریکند لعنت فرست.
اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیَائِکَ وَ ارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِینِکَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِکَ فِی أَعْدَائِکَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَهِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَیْتَ إِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ مُنْتَقِما لَکَ حَتَّى تَرْضَى وَ یَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَ عَلَى یَدَیْهِ جَدِیدا غَضّا وَ یَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا وَ یَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ عَلَى جَمِیعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِی کَرَّتِهِ حَتَّى نَکُونَ فِی زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِکْ بِنَا قِیَامَهُ وَ أَشْهِدْنَا أَیَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَیْهِ [عَلَى مُحَمَّدٍ] وَ ارْدُدْ إِلَیْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَیْهِ [عَلَیْهِمْ] وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.
خدایا در فرج دوستانت شتاب کن و حقوق تاراجرفته آنان را به آنان بازگردان و قائم آنان را به حق آشکار کن، و او را یارىرسان دینت بدار، و درباره دشمنانت فرمانده به فرمانت قرار ده.خدایا فرشتگان پیروزى را گرداگرد او همواره بدار، و به آن دستورى که در شب قدر به او القا کردى او را انتقامگیرنده خویش قرار ده، تا جایىکه خشنود شوى، و دینت به وسیله او، و به دست او به گونهاى نو و تازه بازگردد، و حق به طور کامل ناب شود، و باطل به صورت همه جانبه به دور افکنده شود.خدایا بر او و همه پدرانش درود فرست، و ما را از همنشینان و خاندانش قرار بده، و در زمان بازگشتش ما را برانگیز، تا در دوران او در شمار یارانش باشیم.خدایا درک قیامش را روزى ما کن، و در روزگارش ما را حاضر کن، و بر او درود فرست، و سلام او را به ما باز رسان، درود و رحمت خدا و برکاتش بر او باد.۱۵
۷- زیارت ثامن الحجج، امام هشتم علیه السلام از برترین اعمال مستحب این روز می‌باشد و سخت مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است. (۱۶)
۸ – احیاء و بیدار بودن در شب ۲۵ ذی قعده و انجام عبادات در آن شب برابر با صد سال عبادت است. (۱۷)
زیارت امام رضا علیه السّلام در این روز افضل اعمال مستحبّ، و مؤکّدترین آداب مىباشد.
التماس دعا
منابع
۱) علی بن طاووس الحسینی، الاقبال (چاپ قدیم موجود در کتابخانه دفتر تبلیغات اسلامی قم، ۱۳۱۴)، ص ۵۲۵.
۲) همان.
۳) سه روز دیگر عبارتند از: ۱۸ ذی حجه (روز غدیر خم)، بیست و هفتم رجب (سالروزمبعث نبی اکرم) و هفدهم ربیع، (سالروز ولادت پیامبر اکرم و ولادت امام صادق علیه السلام) .
۴) علی بن طاووس حسینی (همان)، ص ۵۲۵؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، اعمال ماه ذی قعده؛ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار (داراحیاء التراث العربی، چاپ سوّم، ۱۴۰۳ ه.)، ج ۹۴، ص ۱۲۲، روایت ۱.
۵) آیت اللَّه ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه (تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ نهم، ۱۳۷۰)، ج ۲۶، ص ۱۰۱، ۱۰۰.
۶) همان، ج ۲۷، ص ۴۳؛ علّامه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، (قم، جامعه مدرسین)، ج ۲۰، ص ۱۹۰ و ص ۲۹۷.
۷) نازعات /۳۰.
۸) شمس /۶.
۹) علی بن طاووس الحسینی، الاقبال (چاپ قدیم، ۱۳۱۴)، ص ۵۲۵.
۱۰) الاقبال (همان)، ص ۵۲۷ و مفاتیح الجنان (پیشین)، اعمال ذی قعده.
۱۱) همان، ص ۵۲۷؛ مفاتیح الجنا ن، ص ۴۱۰.
۱۲) همان، ص ۵۲۷.
۱۳) همان، ص ۵۲۹؛ مفاتیح الجنان، ص ۴۱۰؛ وقایع الایام (همان)، ص ۱۰۲، ۱۰۱.
۱۴) همان، ص ۵۲۹؛ مفاتیح الجنان، ص ۴۱۰.
۱۵) همان، ص ۵۲۷، ۵۲۸؛ شیخ طوسی، مصباح الزائر، اعمال ذی قعده؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، اعمال ماه ذی القعده، ص ۴۱۱.
۱۶) الاقبال، ص ۵۲۵؛ میرداماد، رساله اربعه ایام؛ مفاتیح الجنان، ص ۴۱۰ و وقایع الایام، ص ۱۰۲.
۱۷) همان، ص ۱۰۱.
ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره۳۷ .
