موعود پایگاه اینترنتی موعود
حدیثی در بین مردم درباره نهم ربیع شایع است که می‌گوید در این روز قلم از مسلمانان برداشته می‌شود (رُفِع القلم) و اعمال آن‌ها نوشته نمی‌شود. به همین دلیل برخی افراد اعمالی تفرقه‌افکنانه انجام می‌دهند. به راستی آیا این حدیث سندیت دارد؟
حجت‌الاسلام مصطفی صادقی، متخصص در تاریخ اسلام و تشیع، نویسنده کتاب‌های «شرح غم حسین»، «ترجمه مقتل خوارزمی»، «دولت مردان شیعه»، «تحلیل تاریخی نشانه های ظهور» است. کتابی دیگر با عنوان «پیامبر و یهود» از این نویسنده و محقق به چاپ رسیده که علت نگارش آن را برخوردهای پیامبر(ص) با یهود می‌داند. عنوان پایان‌نامه‌اش «کاشان در مسیر تشیع» و مربوط به قرن‌های اولیه تشیع است. آنچه می‌خوانید گپی با ایشان به مناسبت نهم ربیع الاول و پاسخ به برخی شبهات و پرسش‌ها در این مورد است.
خرافاتی که از زمان صفویه وارد اعیاد شیعه شده است
*معمولاً رسم بر این بوده که نهم ربیع الاول را جشن بگیرند، ولی بعضی افراد به این بهانه کارهایی می‌کنند که در شأن شیعه نیست، با توجه به اینکه شما نویسنده مقاله «رد قتل عمر در روز نهم ربیع» هستید، برای بررسی این موضوع به سراغتان آمدیم. درباره این مقاله و انگیزه تدوین آن توضیح دهید، آیا مقاله را منتشر هم کردید؟
-متأسفانه پیش از این به مناسبت نهم ربیع، در کاشان رفتارهایی از بعضی افراد سر می‌زد که علاوه بر ضربه زدن به بحث وحدت بین شیعه و سنی، در شأن شیعه هم نبود، جرقه اولیه این مقاله از یک تحقیق کلاسی شروع شد که با تشویق بعضی دوستان مصمم به پیگیری آن شدم.
انگیزه این تحقیق هم نگاه فرقه ای و نه تاریخی، به ماجرای قتل خلیفه دوم و مناسبت نهم ربیع بود. آن زمان بنا به دلایلی با چاپ چنین مطالبی موافقت نمی‌شد، شاید تعداد محدودی از آن به شکلی چاپ شده باشد.
پس از عنایت ویژه مقام معظم رهبری بر بحث وحدت و سخنرانی‌های آیت الله تسخیری، سیاست نظام بر حفظ وحدت و تقویت آن قرار گرفت. پس از آن، فضا برای نشر چنین مطالبی باز شد وگرنه سنتی ها نمی‌پذیرفتند؛ چرا که این بحث نزدیک به ۳۰۰ ـ ۴۰۰ سال (از صفویه به این طرف) جا افتاده بود و پذیرش آن مشکل بود.
*چه نیازیست که آغاز امامت امام زمان(عج) را جشن بگیریم؟ اگر خوب است، چرا آغاز امامت بقیه ائمه(ع) را جشن نمی‌گیریم؟
-امام زمان(عج) امام حاضر ماست، ما عصرِ ائمه دیگر را درک نکردیم، ولی ایشان حاضر است؛ از این رو هم ولادتش در نیمه شعبان، هم آغاز امامتش در نهم ربیع، برای ما اهمیت دارد و این جشن جزو همان روایت است که می‌فرماید: «شیعیان ما در ایام شادی ما شاد هستند».
جشن نهم ربیع تنها به خاطر آغاز ولایت امام زمان(عج) است
*برای اینکه جشن نهم ربیع به عنوان آغاز امامت امام زمان(عج) به صورت فراگیر برگزار شود، باید چه کرد؟
-درستش هم همین است؛ چرا که شهادت امام عسکری(ع) هشتم ربیع است و طبیعتاً بعد از شهادت ایشان، ولایت امام زمان آغاز می‌شود. این جشنی است که در بین شیعه بوده است و همین هم، منشاء نهم ربیع به عنوان قتل خلیفه دوم شده است؛ چرا که زمان مرگ خلیفه دوم را از ۲۶ ذیحجه تا اول محرم گفته‌اند، چون وقتی مجروح شد، بعد از دو سه روز از دنیا رفت.
شیعیان چون دیدند این واقعه مصادف با ابتدای محرم و صفر است؛ و این دو ماه خیلی هم برایشان اهمیت دارد، این تاریخ را به فراموشی سپردند و بعد از محرم و صفر و بعد از شهادت امام عسکری(ع) این برنامه را گذاشته‌اند.
حالا چه بهتر که به خاطر وحدت و عدم ایجاد تنش برگردیم و بر امامت امام زمان(عج) تأکید کنیم، البته بحث تولی و تبری لازم است، اما اگر قرار باشد ما به روش غیر اصولی جشن بگیریم، آن‌ها هم مقابله به مثل می‌کنند.
ما باید برگردیم به همان سنت قدیم؛ یعنی احیای جشن امامت امام زمان(عج)، دست‌اندرکاران مهدویت هم نظرشان بر این است و الان هم در رسانه‌ها ترویج می‌شود، این کار بسیار راحت است و خیلی هزینه نمی‌خواهد، چرا که زمینه آن فراهم است.
*چه پیشنهادی برای دوستداران حضرت(عج) در این روز دارید؟
-پیشنهاد می‌کنم زندگی حضرت، مهدویت و غیبت را مطالعه کنند. خرافات و مطالبی که این طرف و آن طرف گفته می‌شود و در کتب معتبر نیامده است را رها کنند. چه در این روز و چه در نیمه شعبان، باید به سمتی برویم که امام زمانمان را بشناسیم و بتوانیم به کسانی که حتی این اعتقاد را به تمسخر می‌گیرند پاسخگو باشیم.
این اعتقاد را در خود قوی کنیم و شبهه‌ها را پاسخ دهیم. بهتر است در کنار برگزاری جشن، کتاب‌های معتبر درباره ائمه(ع) را بخوانیم. البته تبلیغات و شور و هیجان چه در عزاداری و چه در جشن لازم است، اما نباید فقط هیجان و شور باشد.
چیزی به عنوان رفع القلم نداریم
* حدیثی در بین مردم درباره نهم ربیع شایع است که می‌گوید در این روز قلم از مسلمانان برداشته می‌شود (رُفِع القلم) و اعمال آن‌ها نوشته نمی‌شود و شاید به همین بهانه است که بعضی افراد در این روز مرتکب برخی اعمال می‌شوند، درباره این حدیث توضیح دهید.
-حدیث جعلی و دروغین رفع القلم خلاف شرع است، در جای خودش روایت شده است، هر چیزی که با قرآن مقایسه شود و مخالف آن باشد را به دیوار بکوبید.
یک وقتی حدیث رفع القلم را برای یکی از مراجع مطرح کردم و گفتم که سند هم دارد، ایشان فرمودند: احادیثی بسیاری وجود دارد که برای آن‌ها سند جعل کرده‌اند.
البته من سلسله سند این حدیث را هم از سه منظر بررسی کردم. ابتدا از لحاظ منبع، یعنی کتابی که حدیث در آن آمده، دوم از لحاظ سند و سلسله راویان، سوم از لحاظ محتوا. این حدیث نه در منابع معتبر آمده، نه راویان معتبری دارد و اکثر رجالش(کسانی که آن را نقل کرده‌اند) شناخته شده نیستند و نه محتوای درستی دارد؛ بنابراین، روایت نه تنها سندش ضعیف است، بلکه محتوای آن هم با قرآن سازگار نیست.
علاوه بر اینها خود حدیث هم ابهام دارد و معلوم نیست که درباره کیست؟ در این حدیث به اسم عمر بن خطاب تصریح نشده است؛ بلکه نام «ابوالخطاب» آمده است که مجهول است. به خصوص که باید توجه داشت نام یکی از غالیان زمان امام صادق(ع) ابوالخطاب بوده است.
*برای نهم ربیع چه پیامی دارید؟
-شیعه پس از سالیانی که بر او ظلم روا شده بود، وقتی به اوج رسید، به خاطر کینه‌ای که از دشمنان اهل بیت(ع) داشت، سعی کرد با این برنامه مخالفت خود را اعلام کند، ولی در دوره‌های بعد، حتی دشمنان مشترک مسلمانان برای اختلاف شیعه و سنی به این مراسم دامن زدند؛ حالا زمان آن است که به ترویج امامت امام زمان(عج) البته به شکل صحیح، بازگردیم.
فارس
