در خلوت شبهاى تار

خدایا! مرا در زمره هدایت شدگان رهبرى فرما و از عافیت یافتگان قرار ده. عطاهایت را برایم مبارک فرما و مرا از شرور حتمى، نجات ده. خدایا! کسى بر تو حکومت نمى کند و تمام حکومت، تنها از آن توست…

خداوند بارها در قرآن، رسول گرامى اسلام را به تهجد و شب زنده دارى دعوت مى کند و مى فرماید: «وَ مِنَ الَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ ى نَافِلَهً لَّکَ عَسَى أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَّحْمُودًا »؛ (۱) «و پاسى از شب را به تهجد [و عبادت و شب زنده دارى ] بپرداز تا براى تو به منزله نافله اى باشد. امید است که پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند.» و تهجد به معناى بیدارى بعد از خواب است. (۲)
آرى:
هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ
از یمن دعاى شب و ورد سحرى بود
پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله نیز براى عمل به این دستور خداوند و اظهار عبودیت و بندگى، عبادتهاى خود را به نحو شایسته اى انجام مى داد. امام صادق علیه السلام ضمن بیان چگونگى نمازهاى شبانه رسول خداصلى الله علیه وآله مى فرماید: «آن حضرت، چون شب مى خواست بخوابد ظرف آب سرپوشیده اى را بالاى سرش مى گذاشت و مسواک خود را هم در کنارش قرار مى داد و مى خوابید. چون از خواب بیدار مى شد به آسمان نگاه مى کرد و آیات: «اِنَّ فِى خَلْقِ السَّمواتِ وَالْاَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ…»؛ (۳) را از سوره آل عمران مى خواند. سپس دندانهایش را مسواک مى کرد و وضو مى گرفت و به محل عبادت خود مى رفت و چهار رکعت از نماز شب را مى خواند که رکوع هر رکعتش به قدر قرائت و سجودش به قدر رکوع آن طول مى کشید؛ به حدى که گفته مى شد: کى سر از رکوع برمى دارد و به سجده مى رود؟! و همچنین سجده اش به حدى طولانى بود که گفته مى شد چه وقت سر برمى دارد؟ آن گاه به بستر خود برمى گشت و آن قدر که مشیت الهى بود مى خوابید و سپس بیدار مى شد، مى نشست و چشمانش را به آسمان مى دوخت و همان آیات را تلاوت مى فرمود. آن گاه مسواک مى کرد و وضو مى گرفت و به محل عبادتش مى رفت و به خواندن چهار رکعت دیگر از نماز شب به همان صورت اوّل مى پرداخت و دوباره به بستر خود بازمى گشت و مقدارى دیگر نیز مى خوابید. سپس بیدار مى شد، نگاه به آسمان مى کرد و همان آیات را تلاوت مى فرمود و دوباره مسواک کرده، وضو مى گرفت و مابقى نماز شب (شفع و وتر) را مى خواند. سپس براى اداى فریضه صبح وارد مسجد مى شد. (۴)
شیخ صدوق درباره نماز شب پیامبرصلى الله علیه وآله روایت مى کند که حضرت رسول صلى الله علیه وآله هفتاد بار در نماز «وتر» استغفار مى کرد و سپس مى فرمود: «هذا مَقامُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ النَّارِ؛ خدایا! این مقام کسى است که از آتش جهنم به تو پناهنده مى شود.» همچنین آن حضرت در قنوت نماز «وتر» این گونه با خدا نجوا مى کرد: «خدایا! مرا در زمره هدایت شدگان رهبرى فرما و از عافیت یافتگان قرار ده. عطاهایت را برایم مبارک فرما و مرا از شرور حتمى، نجات ده. خدایا! کسى بر تو حکومت نمى کند و تمام حکومت، تنها از آن توست. اى خداى کعبه! تو پاک و منزهى. از تو آمرزش مى خواهم و به سویت باز مى گردم و به تو ایمان مى آورم و توکل مى کنم و لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلَّا بِکَ یا رَحِیم.» (۵)

پی نوشت:
۱) إسراء/۷۹.
۲) تفسیر المیزان، علامه طباطبایى، قم، اسماعیلیان، سوم، ج ۱۳، ص ۱۷۵.
۳) آل عمران/۱۹۰ – ۱۹۴.
۴) سنن النبى، علامه طباطبایى، تهران، اسلامیه، هفتم، ص ۲۴۰.
۵) همان، ص ۳۳۰ و ۳۳۱.

عبدالکریم پاک نیا