موعود پایگاه اینترنتی موعود
تغذیه با وجود اینکه در امور مادی دسته‌بندی شده مورد توجه ویژه قرآن و اهل‌بیت(ع) و در نهایت دین مبین اسلام است تا جایی که در معارف اسلامی سخن از خرده نان‌هایی است که شفا می‌دهند و گوشت‌هایی که سکته می‌آورند.
نخستین شماره «درس‌های قرآن معلم دوست‌داشتنی» که در رابطه با « تغذیه در اسلام» است و در ۱۹ آذرماه سال ۱۳۶۰ ارائه شده است را مرور می‌کنیم.
لازم به ذکر است که متن ذیل گزیده‌ای از مهم ترین مطالب این جلسه است و لینک متن کامل آن نیز در انتهای صفحه موجود است.
تغذیه علاوه بر جنبه مادی جنبه معنوی نیز دارد
در اسلام دنیا و آخرتش با هم است. یعنی اشک و عرفان و نماز بهشتی با میوه‌های بهشتی از آن در می‌آید کما اینکه از میوه‌های دنیا عبادت و در خط خدا حرکت کردن بوجود می‌آید. از نظر اسلام دنیا و آخرت و ماده و روح پیوند ناگسستنی دارند.
در مورد بحث تغذیه بر خلاف اینکه ما گمان می‌بریم که مادی است، اسلام درباره آن دستورات فراوانی دارد. در فقه کتابی است به نام اطعمه و اشربه، یعنی خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها. مسائلی که در این کتاب مطرح است عبارت است از اهمیت غذا و اینکه چه بخوریم؟ چقدر بخوریم؟ چگونه بخوریم؟ در همه این مسائل دستورات فراوانی داریم و انسان روزی چند مرتبه از ابتدای تولد تا لحظه مرگ با آن سر و کار دارد.
روایتی در سفینه البحار دیدیم که می‌فرماید: «فَلَوْ لَا الْخُبْزُ مَا صُمْنَا وَ لَا صَلَّیْنَا» (کافى/ج۶/ص۲۸۷) اگر غذا خوردن نباشد، نماز خواندن و روزه گرفتن هم دیگر نیست.
خدا در قرآن درباره غذا می‌فرماید: «رَبِّ إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقیرٌ» (قصص/۲۴) حضرت موسی تحت تعقیب بود فرعون با ارتش خود موسی را تعقیب می‌کرد، موسی در حال فرار به چاه آبی رسید که چوپان‌‌ها از آن به گوسفندانشان آب می‌دادند و دو دختر هم ایستاده بودند. پرسید چرا شما کنار ایستاده‌اید؟ گفتند: ما پدر پیری داریم، برای همین ما دخترها چوپانی می‌کنیم و چون کنار چاه جوان‌های شلوغی هستند ما صبر می‌کنیم و جوان‌ها که رفتند ما به گوسفندانمان آب می‌دهیم.
حضرت موسی رفت و جوان‌ها را کنار زد و گوسفندان را آب داد در حالی که خودش تحت تعقیب بود و بعد در حالی که گوسفندان را آب داده بود پای درختی خوابید و گفت: ای خدا! برای آنچه تو از آسمان برای من خیر نازل می‌کنی فقیرم. حدیث در اصول کافی است «سَأَلَ الطَّعَامَ» (کافى/ج۶/ص۲۸۷) یعنی حضرت موسی در آنجا غذا می‌خواست و نیاز به غذا داشت.
خرده نان‌هایی که شفا می‌دهند
در اهمیت غذا همین بس که در اسلام ما حدیث داریم که غذا که می‌خورید، خرده غذاهای باقی مانده احترام دارند و بردارید و بخورید و به خاطر احترامی‌که به این خرده نان‌ها گذاشتی خداوند در آنها شفا قرار می‌دهد. در حدیث دیگری داریم که در کوچه هم اگر نانی را دیدید، اگر تمیز بود، بخورید و گرنه بشویید و بخورید. آن وقت ما در شهرمان می‌بینیم که در سطل‌های زباله نیم کیلو، نیم کیلو غذا ریخته شده است. آن وقت در فرهنگ ایتالیا می‌بینیم که کلم‌هایش را زیر خاک می‌کند تا قیمت کلم پایین نیاید. آمریکا گندمش را در دریا می‌ریزد، در حالی که گرسنگی در دنیا غوغا می‌کند.
خانه‌هایی که ملائکه بر آن و صاحبش درود می‌فرستند
در مورد تهیه غذا روایت داریم که در هر خانه‌ای که یک گوسفند باشد، ملائکه خدا بر این خانه و صاحب آن درود می‌فرستند البته نه خانه‌های تهران، بلکه شهرهای کوچک که باغ و مزرعه دارند. یعنی سعی کنید خودکفا باشید ولی فرهنگ مصرفگرا می‌گوید که بره را بکشید، چون پوست آن برای پشت گردن پالتوی زنان یا درست کردن کلاه خوب است؛ گوسفندی که در آینده می‌تواند چند صد نفر را غذا بدهد. «إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لَا یُکَفِّرُهَا صَلَاهٌ وَ لَا صَدَقَهٌ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا یُکَفِّرُهَا قَالَ الْهُمُومُ فِی طَلَبِ الْمَعِیشَهِ» (الدعواتراوندى/ص۵۶) گناهانی است که چاره آن نماز و روزه و حج نیست و تنها راه بخشش آن زحمت کشیدن برای بدست آوردند روزی و گذران زندگی است.
نخستین ویژگی غذا از نظر قرآن
در مورد اینکه چه بخوریم، قرآن می‌فرماید: «کُلُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ حَلالاً طَیِّباً» (بقره/۱۶۸) خداوند در چهار آیه (بقره/۱۶۸- مائده/۸۸ – انفال/۶۹- نحل/۱۱۴) «حَلالاً طَیِّباً» را آورده است. یعنی حلال و طیب باشد. (طیب یعنی دل پسند)؛ در جایی دیگر می‌فرماید: «یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائِث» (اعراف/۱۵۷) یعنی خداوند خواسته که شما از چیزهایی پاک و دل‌پسند بخورید.
روزی پیغمبر(ص) عسل گیر آورد و خواست بخورد. یکی از همسرانش گفت: نخور! پیامبر هم نخورد و این در حالی بود که به حضرت علی(ع) گفتند: چرا اینقدر نان خشک میخوری؟ فرمود پیامبر بیش از من نان خشک می‌خورد. آیه نازل شد «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَک» (تحریم/۱) ای پیامبر برای چه چیزی را که خداوند برای تو حلال کرد، برخود حرام می‌کنی؟ اینطور نیست که هرکس در خانه‌اش صندلی باشد، طاغوتی است. مگر کسی در خانه‌اش میز داشت، طاغوتی است؟ ممکن است میز گران دلیل اسراف باشد، ولی دلیل طاغوتی بودن نیست.
چه چیزهایی بخوریم/ بهترین غذا/ گوشت‌هایی که سکته می‌آورند
در روایات ما به خوردن نان جو بسیار سفارش شده که فضیلت نان جو بر نان گندم مثل فضیلت امامان است بر باقی مردم. درباره عدس سفارش شده، به خوردن گوشت هم سفارش شده است. اما نه همیشه، یک روز گوشت و یک روز شیر.
حدیث داریم بهترین غذا، غذایی است که پخته شود. در مقابل کسانی که معتقد به خام‌خواری هستند. بعضی چیزها را می‌گویند سعی کنید با هم بخورید. مثلا تخم مرغ را باید با پیاز خورد البته این را دکترهای غذاشناسی باید مطرح کنند که تخم مرغ چه کمبودی دارد که پیاز آن را جبران می‌کند. مثلا نان پنیر را خالی نخورید و با گردو بخورید یا مثلا می‌گویند دندان را با چوب پاک کنید ولی چوب درخت انار نباشد و بوته ریحان هم نباشد؛ این را دکترها باید روشن کنند.
گوشت مرده سکته می‌آورد و بدن را ضعیف می‌کند
روایت کلی هست که امام صادق می‌فرماید: «لَمْ یُحَرِّمْ ذَلِکَ عَلَى عِبَادِهِ وَ أَحَلَّ لَهُمْ سِوَاهُ رَغْبَهً مِنْهُ فِیمَا حَرَّمَ عَلَیْهِمْ وَ لَا زُهْداً فِیمَا أَحَلَّ لَهُمْ وَ لَکِنَّهُ خَلَقَ الْخَلْقَ وَ عَلِمَ عَزَّ وَ جَلَّ مَا تَقُومُ بِهِ أَبْدَانُهُمْ وَ مَا یُصْلِحُهُمْ فَأَحَلَّهُ لَهُمْ وَ أَبَاحَهُ تَفَضُّلًا مِنْهُ عَلَیْهِمْ بِهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِمَصْلَحَتِهِمْ وَ عَلِمَ مَا یَضُرُّهُمْ فَنَهَاهُمْ عَنْهُ» (کافى/ج۶/ص۲۴۲) حدیث داریم که انار را خالی نخورید و امروز ثابت شده آب انار خالی برای جدار معده ضرر دارد و حدیث هم داریم که جدار معده را دباغی می‌کند و حدیث داریم که پوست هر میوه‌ای سمی دارد و برای همین ابتدا بشویید بعد با پوست بخورید. مثلا گوشت مرده حرام است، «لَا یَأْکُلُ مِنْهَا إِلَّا ضَعُفَ بَدَنُهُ وَ نَحَلَ جِسْمُهُ وَ ذَهَبَتْ قُوَّتُهُ وَ انْقَطَعَ نَسْلُهُ ُ وَ لَا یَمُوتُ آکِلُ الْمَیْتَهِ إِلَّا فَجْأَه» (تهذیبالاحکام/ج۹/ص۱۲۸) یعنی گوشت مرده سکته می‌آورد و بدن را ضعیف می‌کند و در نسل انسان تاثیر می‌گذارد مرده یعنی گوشتی که ذبح اسلامی نشده باشد.
___________
فارس
