موعود پایگاه اینترنتی موعود
سابق
سابق یکی از اسامی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و به معنای « سبقت گیرنده» است.
سیره ی ائمه ی معصومین (علیهم السلام) این بود که چیزی که به آن امر می‌کردند، در عمل کردن به آن و از چیزی که نهی می‌کردند در ترک کردن آن، از مردم پیشی می جستند.
امام رضا (ع) در بیان خود درباره ی امام می فرمایند:
«… [امام] آنچه به مردم فرمان می دهد، خود پیش از دیگران به آن عمل می‌کند و آنچه را که مردم را از آن نهی کند خود بیش از انان از آن می پرهیزد.» (۱)
همچنین امیرالمؤمنین علی (ع)، درباره ی رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله)، می فرمایند: «در گذشته برادری دینی داشتم که… سخنی را می‌گفت که انجام می داد و چیزی را که عمل نمی‌کرد، نمی‌گفت.» (۲)
به همین علت است که در تفسیر «السابق الخیرات»، فرموده‌اند: «امام، همان سابق به خیرات است.» (۳)
آقا و مولای ما نیز، اینگونه‌اند. بر سر عهد و وفای خویش می مانند، وقتی قول می دهند، عمل می‌کنند و بر هر چه فرمان دهند، پیش از دیگران عمل کننده خواهند بود.
ساعه
«ساعه» یکی از نامهای قیامت و یکی از القاب و اسامی امام عصر (عج) است. علت این نام گذاری به خاطر شباهتهایی است که میان قیامت و روز قیام وجود دارد. برای مثال، در هر دو واقعه، مؤمنین از کافران جدا می‌شوند، دشمنان خداوند هلاک می‌گردند و خسف و مسخ اتفاق می افتد. با ظهور هر دو، در توبه بسته می‌شود و همچنین هر دو واقعه ناگهانی رخ می دهند. برای خواندن باقی شباهتها به اینجا مراجعه کنید.
امام صادق (علیه السلام)، تأویل «الساعه» در آیات «یسألونک عن الساعه…» (۴)، «و عنده علم الساعه» (۵)، «هل ینظرون الّا الساعه» (۶) و «و ما یدریک لعلّ الساعه» (۷) را امام مهدی (عج) می دانند.
در همین راستا، از امام، سوال شد که منظور از «یمارون» در آیه ی «ألا انَّ الذین یمارون فی الساعه لفی ضلال بعید» (۸) (آگاه باشید کسانی که درباره ی ساعه شبهه‌اندازی می‌کنند در گمراهی دوری هستند) چیست؟
امام صادق (ع) فرمودند: «می‌گویند کی متولد شده، چه کسی او را دیده، کجاست و کی ظاهر می‌شود؟ همه ی اینها به خاطر این است که در امر الهی عجله می‌کنند و رد قضای او شک دارند. شباهت آن حضرت با ساعه از جهات بسیار است که مخفی نیست» (۹)
امام رضا (ع) نیز فرمودند: «از رسول خدا (صلوات الله علیه و آله) سوال شد: قائم از فرزندان شما چه موقع ظهور خواهد کرد؟ پیامبر اکرم (ص) فرمود: «زمان ظهور او همانند قیامت است که هیچ کس جز او نمی تواند وقت آن را آشکار سازد؛ امّا قیام قیامت، حتی در آسمان و زمین، سنگین و بسیار پر اهمیت است و جز به طور ناگهانی به سراغ شما نمی آید.» (۱۰)
سیف الله
امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) شمشیر خداست که به وسیله ی او کافران، ظالمان و دشمنان خداوند نابود می‌شوند. «آنگاه که روز میعاد او فرا برسد، خداوند او را یاری و تایید می‌کند و فرشتگان نیز به امداد او می آیند، او شمشیر خداست که کند نمی‌شود و نور خداست که خاموش نمی‌گردد.» (۱۱)
پیغمبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) در خطبه غدیر چنین فرمود: «توجّه کنید! خاتم امامان از ما مهدی – صلوات اللَّه علیه – میباشد. آگاه باشید! اوست چیره شونده بر همه دین، اوست انتقام گیرنده از ظالمین، اوست فاتح و منهدم کننده دژها، اوست که تمام قبائل اهل شرک را نابود میسازد، اوست که خونبهای تمام اولیای حقّ را میگیرد، اوست که از دریای ژرف مینوشاند.» (۱۲)
و در قسمت دیگری از این خطبه آمده است: «ای گروههای مردم! نور مخصوص خداوند – عزّوجلّ – در وجود من است، سپس در وجود علی تجلّی خواهد کرد و سپس در نسل او تا قائم مهدی که حقّ خداوند و هر حقّی را که برای ما هست، میگیرد.» (۱۳)
در تفسیر قمی درباره آیه: «فَمَهِّلِ الکافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْداً»؛ (۱۴) (پس کافران را مهلت بده، آنها را به‌اندک مهلتی.) چنین آمده است: «برای هنگام قیام قائم، پس او را بر جبّارها و طاغوتهای قریش و بنیامیّه و سایر مردم برای من انتقام میگیرد.» (۱۵)
سبیل الله
سبیل الله یعنی خط و راه خدا؛ یعنی هر کس بخواهد به خدا برسد، باید از آن راه به او برسد. همه ی ائمه (علیهم السلام) راه های رسیدن به خدا هستند و هر راهی غیر از راه آنها به گمراهی و ضلالت می انجامد. به همین خاطر است که در زیارت حضرت صاحب الامر (ارواحنا له الفداء) می خوانیم:
«السلام علیک یا سبیل الله الذی من سلک غیره هلک» (۱۶)
(سلام بر تو ای راه خدا که کسی که راه دیگری جز آن رود هلاک می‌شود)
جابربن عبدالله انصاری می‌گوید:
امام باقر علیه السلام به من فرمود: «ای جابر، آیا می دانی «سبیل الله» در آیه «و لئن قتلتم فی سبیل الله او متم…» (۱۷) (اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید…) چیست؟»
گفتم:« نمی دانم، مگر این که از شما بشنوم.»
فرمود: «راه خدا (سبیل الله) علی و ذریه (فرزندان و امامان از نسل او) اوست. پس هر کس در راه ولایت علی کشته شود، در راه خدا کشته شده و هر کس در راه ولایت او بمیرد، در راه خدا مرده است.» (۱۸)
در قرآن اجر رسول خدا (صلوات الله علیه و آله) چنین بیان شده است:
« قل ما أسئلکم علیه من أجرٍ إلّا من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً» (۱۹)
(بگو برای مزدم چیزی نمی خواهم مگر آنکه راهی به سوی پروردگارتان بگیرید.)
و آن راه را امام صادق (علیه السلام) در دعای ندبه چنین معرفی می‌کنند:
«پس ایشان (اهل بیت) همان راه به سوی تو و طریق به سوی رضوان تو بودند.» (۲۰)
سَیّد
هر چند، تمام امامان و همچنین فرزندان از نسل آنان، به «سید» شهره‌اند امّا این نام، یکی از القابی است که به طور خاص برای حضرت بقیه الله (ارواحنا له الفداء) مطرح گشته است.
سید به معنای بزرگ و سرور است و در بسیاری از احادیث به جای بردن نام حضرت مهدی (عج) به نام «سید» بسنده کرده‌اند.
امام حسن عسکری (علیه السلام) در آخرین دقائق عمر خود، به خاطر سم، احساس تشنگی می‌کردند. در همین حال، رو به فرزند و نور دیده ی خویش کردند و فرمودند: «ای سید خاندان خود! کمی‌به من آب بده که من به سوی پروردگارم سفر خواهم کرد.» (۲۱)
در بیان چرایی اطلاق نام سید بر حضرت مهدی (عج) چند دلیل را می توان ذکر کرد: (۲۲)
نخست: یکی از معانی سید، رییس بزرگ است که در میان قوم خود مورد اطاعت واقع می‌شود. از آنجایی که در هنگامه ی ظهور، حضرت مهدی (عج) نه تنها در میان قوم خود، بلکه در تمامی عالم، مورد اطاعت قرار می‌گیرند، نام «سید» را بر ایشان نهاده‌اند.
دوم: یکی از معانی سید، «موفق شده در خیرات» است. در زمان ظهور حضرت صاحب الامر (عج)، به واسطه ی نور خداوند، انواع خیرات و برکات، از علوم و معارف گرفته تا ارزاق و نعمات آشکار می‌شود که از زمان حضرت آدم (ع)، بی سابقه است. به عبارت دیگر، هیچ کس به غیر از مولای ما، موفق به آشکار کردن این مقدار از خیرات و برکات نشده است و نعماتی که شرح آن مفصل است، تنها به دست ایشان گشوده می‌گردد. از همین رو، ایشان را «سید» خوانده‌اند.
سوم: یکی از معانی سید، حلیم و بردبار و تحمل کننده ی اذیت هاست. از زمان شهادت امام حسن عسکری (ع) تا امروز، حضرت مهدی (عج) از دوست و دشمن آزار و اذیت دیده‌اند و با قلب صبور خویش، بردباری ورزیده‌اند. مشخص است که سید در این معنا نیز، می تواند بیانگر حالات حضرت مهدی (عج) و یکی از اسامی ایشان باشد.
سلاله النبوه
سلاله النبوه به معنای فرزند و نواده ی پاک پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله) است. این عبارت، لقبی است که حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) را با آن صدا می زنیم:
«سَلامُ اللَّهِ الْکَامِلُ التَّامُّ الشَّامِلُ الْعَامُّ وَ صَلَوَاتُهُ الدَّائِمَهُ وَ بَرَکَاتُهُ الْقَائِمَهُ التَّامَّهُ عَلَى حُجَّهِ اللَّهِ وَ وَلِیِّهِ فِی أَرْضِهِ وَ بِلادِهِ وَ خَلِیفَتِهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ عِبَادِهِ وَ سُلالَهِ النُّبُوَّهِ…» (۲۳)
(سلام کامل، تمام، همهجانبه و فراگیر خدا و درود همیشگى و برکات پاینده و برازنده ی حق بر حجت خدا و جانشین او در زمین و تمامى سرزمینها، و خلیفه او بر همه خلق و بندگان، آن که از نسل نبوّت است و باقیمانده عترت….)
این اسم، نشانگر نسل پاک و نورانی حضرت مهدی (عج) است. از سویی نشان می دهد که ایشان میراث دار چه خاندانی است و از سوی دیگر، نشانگر شایستگی ایشان در مقام امامت است.
در بیان تشابهات ویژه ی امام زمان (عج) و رسول خاتم (صلوات الله علیه و آله) احادیث متعددی بیان شده است. به غیر از تشابهی که آقای ما در نام و کنیه و لقب به جد خویش دارند، در اخلاق و سیرت نیز همانند ایشان عمل می‌کنند.
سید بن طاووس که بارها با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) ملاقات داشته است او را چنین توصیف می‌کند: «بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان (علیه السلام)، زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) است.» (۲۴)
باز هم به اینجا ختم نمی‌شود. پیامبر اکرم فرموده‌اند که مهدی (عج) شبیه ترین مردم به لحاظ آفرینش و اخلاق به ایشان هستند. (۲۵)
ایشان، فرزند پاک همان مردی هستند که او را در جهان با نام «رحمه للعالمین» می‌شناسند؛ از همین رو در سلام کردن به ایشان چنین می‌گوییم:
السلام علیک یا صاحب الزمان، السلام علیک یا خلیفه الرحمن…
سراج الله
سراج الله یکی از نامهای مشترک بین حضرت مهدی (عج) و دیگر امامان معصوم (علیهم السلام) است. سراج به معنای چراغ و روشنایی و سراج الله به معنای چراغ فروزان الهی است. (۲۶)
اهل بیت رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله)، پس از ایشان، انواری هستند که خداوند ابتدا آن حضرات را در عالم انوار آفرید، سپس آنها را به عالم دنیا تنزّل داد و آنها را به وسیله ی نور خود برگزید تا جایگاه های نور در شهرهای او و نور بندگانش باشند. بنابراین، کلمات آنها نور است، زمین به واسطه ی نور آنان روشن شود و مؤمنان به واسطه ی ایشان کسب روشنایی می‌کنند. (۲۷)
با نور و روشنایی، امام است که مسیر هدایت را می‌یابیم و در آن، به بیراهه نمی رویم. با نور امام است که شناخت خدا، جهانش و مخلوقاتش روشن و معلوم می‌شود و ما همه ی اینها را مدیون ایشان هستیم. چرا که اگر نبود، سراج الله، در برهوت تاریکی گمراه می‌شدیم و به ناکجا آباد می رسیدیم.
از آن روست که در زیارت نامه های معصومین (ع) چنین می‌گوییم:
«اللهم صلّ علی نورک و سراجِکَ و ولیِّک …» (۲۸)
پی نوشت:
۱. من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص ۴۱۹؛ به نقل از ماهنامه ی امان، شماره ی ۱۸ و۱۹
۲. نهج البلاغه، حکمت ۲۸۹؛ به نقل از دلشاد تهرانی، مصطفی، سیره ی نبوی «سیره ی مدیریتی»، نشر دریا، ص ۴۵۸
۳. بحارالانوار، ج ۱۰۲؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص ۶۷
۴. سوره ی اعراف، آیه ی ۱۸۷ (از تو درباره ی ساعه می پرسند)
۵. سوره ی زخرف، آیه ی ۸۵ (و نزد اوست علم به ساعه)
۶. همان، آیه ی ۶۶ (آیا به ساعه نمی اندیشید؟)
۷. سوره ی شوری آیه ی ۱۷ (و آنها نمی فهمند که ساعه چیست)
۸. همان، آیه ی ۱۸
۹. مختصر بصائر الدرجات، ص ۱۷۸؛ به نقل از نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۶۱
۱۰. عیون اخبار رضا، ج ۲، ص ۲۶۵؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص ۶۷-۶۸
۱۱. الاقبال، ص ۷۰۵؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص ۷۶
۱۲. الاحتجاج، ج، ص۱، ص ۸۰؛ به نقل از موسوی اصفهانی، محمد تقی، مکیال المکارم، نشر مسجد مقدس جمکران، ج ۱، ص ۹۳
۱۳. همان.
۱۴. سوره ی طارق، آیه ی ۱۷
۱۵. تفسیر القمی، ص ۷۲۱؛ به نقل از موسوی اصفهانی، همان، ص ۹۴
۱۶. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، زیارت صاحب الامر؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص ۷۰
۱۷. سوره آل عمران، آیه ۱۵۷
۱۸. بحارالانوار، ج ۳۵، ص ۳۷۰، ۳۶۶
۱۹. سوره فرقان (۲۵)، آیه ۵۷.
۲۰. بن طاووس، سید علی بن موسی، مصباح الزائر، ص۴۴۷؛ به نقل از شفیعی سروستانی، ابراهیم، «معرفت امام زمان از دیدگاه شیخ صدوق»، نشریه ی موعود، شماره ی ۶۶
۲۱. غیبت طوسی، ص ۲۷۳؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص ۷۴
۲۲. کل موارد به نقل از نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، ج ۲، صص ۱۱۳- ۱۱۵
۲۳. دعای استغاثه به امام زمان (عج)، بحارالانوار، ج ۹۱، ص ۳۱؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص ۷۳
۲۴. موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، مکیال المکارم فی فوائد الدعا للقائم، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی، ج۱، ص ۱۳۲
۲۵. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه ی منصور پهلوان، ج۱، باب ۲۵، ص ۵۳۵- ۵۳۴، ح ۱
۲۶. سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص ۷۱
۲۷. برگرفته از زیارت جامعه ی کبیره؛ به نقل از نجیب محمد، حسین، سرّ خدا، نشر موعود عصر (عج)، ۱۳۸۸، ص ۳۰۰
۲۸. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، زیارت نامه های مختلف امامان و حضرت معصومه (س)؛ به نقل از سعیدی، احمد، همان.
پ. میعاد
