واژه فتنه دارای معانی و وجوه مختلفی است که در اصل، به معنی آزمودن بوده و برای جداسازی جنس اصیل از تقلبی به کار میرود.
آفرینش جهان و نحوه خلقت آدمیبه گونهای است که همواره با عوامل مختلفی مانند مشقت، گرسنگی، ترس، فقر، غنا، نعمتها و … تحت آزمایشات قرار میگیرد و هیچ انسانی از اصل فتنه در امان نمیباشد. فتنه دارای دو چهره مثبت و منفی است که با توجه به میزان معرفت و تقوای افراد تغییر میکند.
وقتی (از سوی خداوند) به پیامبر گرامی خدا حضرت محمد(ص) گفته شد: بزودی امّت تو گرفتار فتنه خواهد شد، مردم از ایشان پرسیدند: راه خلاص از آن چیست؟ فرمودند: “کتاب گرامی خدا، همان که باطل نه از پیش رو و نه از پشت سر بدو راه نیابد، چیزی که از سوی حکیمی ستوده نازل شده است. هر که علم را در جز قرآن بجوید، خداوند گمراهش کند۱”.
ایشان همچنین در حدیثی میفرمایند: “راستی که من از فتنه خوشی برای شما بیمناکترم، تا فتنه سختی. شما به فتنه سختی درافتادید و صبر کردید، امّا دنیا شیرین و خوش منظر است۲”.
امام علی(ع) نیز در حدیثی راه خروج و رها شدن از فتنههای هر دوره و زمانی را اینگونه بیان میفرمایند: بدانید که هر کس تقوای الهی در پیش گیرد، خداوند برای او راه خروجی از فتنهها و نوری در تاریکیها قرار دهد۳″.
آن حضرت همچنین درباره این که در مواجهه با فتنهها چگونه باشیم؟ توصیه بسیار زیبایی را در قالب یک تمثیل بیان میکنند و میفرمایند: “به گاهِ فتنه همچون شتر نر دو ساله باش که نه پشت و نیرویی دارد که بر او سوار شوند و نه پستانی که از آن شیر دوشند۴”.
منابع احادیث:
۱- تفسیر عیّاشی، جلد ۱۱، صفحه۶ – میزان الحکمه، ۴۵۸
۲- الترغیب و الترهیب: ۴/۱۸۴/۷۴ منتخب میزان الحکمه: ۴۴۰
۳- نهج البلاغه: الخطبه ۱۸۳ منتخب میزان الحکمه: ۴۴۰
۴- نهج البلاغه: الحکمه ۱ منتخب میزان الحکمه: ۴۴۰
______
مشرق