موعود پایگاه اینترنتی موعود
معنای اصطلاحی اولوالعزم چیست؟ و به چه کسانی این نام اطلاق شده است؟ و آیا همه پیامبران اولوالعزم صاحب کتاب بوده‌اند؟
معنای اصطلاحی «اولوا العزم»
در مورد معنای اصطلاحی «اولوالعزم» اقوال مختلفی بین مفسرین وجود دارد که به برخی از آنها در ذیل آیه «فَاصْبِرْ کَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ»[۱] در تفسیر مجمع‌البیان اشاره شده است.[۲] لکن با توجّه به روایتی از امام سجاد ـ علیه السّلام ـ که کلمه «اولوا العزم» را تنها بر این پنج پیامبر (نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ) اطلاق نموده‌اند.[۳] روشن می‌شود که «اولوا العزم» اصطلاحاً بر پیامبرانی اطلاق می‌شود که دارای دو ویژگی و امتیاز باشند.
۱. دارای شریعت و آئین جدید باشند.
۲. شریعت و آئین آنها جهانی باشد.
اطلاق اولوالعزم
اگرچه، عزم در لغت به معنای اراده محکم و استوار است، چنان‌که «راغب» در کتاب مفردات می‌گوید: «عزم به معنای تصمیم گرفتن بر انجام کاری است».[۴] لذا، اولوا العزم، در لغت به معنای صاحبان عزم و اراده و به این معنی می‌توان تمام پیامبران الهی را، اولوا العزم نامید لکن همان‌طور که در جواب از قسمت اول سؤال مطرح شد، این کلمه اصطلاحاً بر پیامبرانی اطلاق می‌شود که دارای آن دو ویژگی باشند، و از آنجا که در میان تمام پیامبران الهی تنها این پنج پیامبر دارای این دو ویژگی بوده‌اند، لذا این کلمه در اصطلاح تنها بر این ۵ پیامبر اطلاق می‌گردد، همان‌طور که در قرآن مجید نیز این ۵ پیامبر را در ردیف یکدیگر قرار داده است، آنجا که می‌فرماید: «وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیِّینَ مِیثاقَهُمْ وَ مِنْکَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهِیمَ وَ مُوسى وَ عِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ وَ أَخَذْنا مِنْهُمْ مِیثاقاً غَلِیظاً»[۵] « (به خاطر آور) هنگامی را که از پیامبران پیمان گرفتیم و (همچنین) از تو و از نوح و ابراهیم و موسی و عیسی بن مریم، و ما از همه آنها پیمان محکمی‌گرفتیم که (در أدای مسئولیت و تبلیغ و رسالت کوتاهی نکنند)».
جَعْل، این اصطلاح بر این پنج پیامبر بواسطه تصریح ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ می‌باشد، چنان‌که در روایتی از امام سجاد ـ علیه السّلام ـ آمده است که فرمودند: «منهم خمسه اولوالعزم…» «از میان پیامبران الهی، پنج نفر، اولوالعزم هستند، حضرت نوح، ابراهیم، موسی، و عیسی، محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ».[۶]
در ادامه روایت هنگامی‌که راوی از علت نام‌گذاری این پنج پیامبر به «اولوالعزم» سؤال می‌کند، امام می‌فرماید: «زیرا آنها مبعوث به شرق و غرب جهان و جنّ و أنس می‌باشند.» به این معنی که: أطلاق حقیقی و واقعی این کلمه را باید بر پیامبرانی نهاد که عهده‌دار آوردن و گسترش شریعتی جدید آن هم در گُستره گیتی می‌باشند. و بدیهی است که عزم و اراده در چنین گستره‌ای باید بسی قوی‌تر و محکم‌تر باشد تا گستره‌های کوچک‌تر.
کتب پیامبران اولوالعزم
در روایتی ابوذر از پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ سؤالاتی می‌کند، از جمله سؤال می‌کند که: خداوند چند کتاب نازل فرموده است؟ حضرت فرمودند: «یکصد و چهار کتاب، ده صحیفه بر آدم، پنجاه صحیفه بر شیث، سی صحیفه بر أدریس، ده صحیفه بر ابراهیم، (که مجموعاً یکصد صحیفه می‌شود) و تورات و انجیل و زبور و قرآن».[۷]
از این روایت به خوبی استفاده می‌شود که داشتن کتاب از ویژگی‌های این پنج پیامبر نیست چرا که:
اولاً: به تصریح این روایت، انبیاء دیگری هم صاحب کتاب بوده‌اند.
ثانیاً: با آن‌که ظاهر این حدیث آن است حضرت در مقام برشمردن کُتُب آسمانی است، ولی در عین حال نامی از کتاب حضرت نوح به میان نیاورده است، لذا معلوم می‌شود که حضرت نوح دارای کتابی نبوده است.[۸]
مفهوم این سخن آن است: که وجود کتاب برای این پنج پیامبر ضروری نیست، لکن بواسطه تصریح قرآن معتقد به داشتن کتاب برای حضرت ابراهیم می‌باشیم.
امّا در مورد حضرت ابراهیم؛ چنان‌که در حدیث بالا آمده است، ده صحیفه بر حضرت ابراهیم نازل شده است، در قرآن هم از کتاب حضرت ابراهیم با عنوان صحیفه، یاد شده است، [۹] صُحُف به جمع «صحیفه» به معنای هر چیز گسترده است، لذا به صفحات کتاب «صحیفه» اطلاق می‌شود.[۱۰]
پی نوشت ها:
__________________________________
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم
