موعود پایگاه اینترنتی موعود
فضل بن روزبهان خنجی در کتاب مهمان نامه بخارا، در حالات محمدخان شیبانی، سلطان ماوراء النهر که مشهد مقدس و ناحیه طوس را تصرف کرده بود، مینویسد:
«سلطان تصمیم گرفت به زیارت حضرت رضا علیه السلام برود، از این رو، با اعیان لشکر خود و قاضیان و محتشمان عازم مشهد گردید. من با گروهی قبلاً به مشهد رفتیم و در آن جا مراسم استقبال را فراهم کردیم. بر فوق بارگاه حضرت، محلّی که نقاره نوبت حضرت امام میزنند، جماعت نقارهچیان اردوی همایون و نفیرچیان ایستاده، مترصّد آن که چون موکب همایون برسد نقاره بکوبند و نفیر نوازند.
آن حضرت امر فرمودند که دم نزنند و نفیرنوازی را به فقیرنوازی بدل فرمودند و چون به درگاه بارگاه رسیدند، فرود آمده به پیشگاه برآمدند و از آن جا به روضه مقدس قدم گشاده و آداب زیارت تقدیم نمودند و اندکی نشسته، از قبه بیرون فرمودند.»
از این متن معلوم میشود که در قرن نهم و دهم، نقاره نواخته میشده و جایی هم در بلندی برای نقارهزنان اختصاص داشته است.
در روزگاران پیشین، استفاده از شیپور و نقاره در دربار شاهان معمول بود و هر بامداد و شبانگاه، در کاخها و قصور و محلهای اقامت حاکمان و امیران در شهرها و بیابانها نقاره میزدند و مردم را احضار و یا مرخص میکردند و طبل نواختن و شیپور زدن، نشان حاکمیت و اقتدار شاهان به شمار میرفته است.
در ایران، نواختن طبل و نقاره، تا زمان قاجاریه ادامه داشت و حاکمان هم در مراکز استانها به هنگام معینی از آن استفاده میکردند و در مناطق شرقی کشور حتی تا اوایل قرن حاضر نیز معمول بود.
اما چرا این شیوه در بارگاه امام رضا علیه السلام مرسوم شده، چه کسی آن را بنا نهاده و از چه زمانی این کار رواج یافته است، معلوم نیست و هر کس بر پایه ذوق و برداشت خود، برای آن انگیزهای بیان میکند. به این برداشتها توجه کنید:
ـ از آن جا که امام رضا علیه السلام عنوان ولایتعهدی داشته و ایشان را سلطان میخواندهاند، نواختن نقاره در بارگاه ایشان معمول شده است.
ـ شاید زمانی برای پاسداری از حرم مطهر و مشهد، در آن جا لشکریانی بودهاند که برای اعلام آمادگی ایشان نیاز به نواختن نقاره بوده و سپس این رسم به سان یک سنّت، ماندگار شده است.
ـ نقاره زدن و شیپور نواختن، برای احترام و بزرگداشت بارگاه امام رضا علیه السلام است و تنها جنبه تشریفاتی دارد و هیچ نظر دیگری در میان نبوده است.
به هر حال و با هر انگیزهای که این کار آغاز شده باشد، اینک نقاره هر صبح پیش از طلوع آفتاب و هر عصر پیش از غروب خورشید نواخته میشود و همزمان با برآمدن و فروشدن آفتاب، آخرین نواهای نقاره به گوش میرسد. این بدان معنی است که نمازگزاران برای بر پا داشتن فریضه خود، اندک فرصتی بیش ندارند و اگر نماز خویش را به جای نیاوردهاند، میباید شتاب کنند و به اقامه نماز بپردازند.
افزون بر این، هنگامی‌که حادثه خاصی رخ دهد که مردم شادمان گردند و جشنی همگانی پدید آید، نقارهنوازان بر فراز نقارهخانه میروند و بر طبلها میکوبند و در شیپورها میدمند.
نیز هر گاه در آستان امام هشتم علیه السلام بیماری شفا یابد و به خیل شفا یافتگان آستان حضرتش افزوده شود، به منظور اعلام همگانی و اظهار سرور و شادمانی، نقارهها را به صدا در میآورند.
علاوه بر این، در شبهای میلاد معصومین(ع) و بزرگداشت مناسبتهای مذهبی، مانند جشنهای بزرگ قربان، فطر و غدیر و هم چنین در زمان تحویل هر سال شمسی در آغاز نوروز، نقاره نواخته میشود.
اما در ایام محرم و صفر که روزهای سوگواری شیعیان است، به منظور احترام به آیین سوگواری، هیچ نوایی از نقارهخانه به در نمیآید.
برای نقارهزدن در آستانه مقدسه، محل خاصی در نظر گرفته شده و جای بلندی فراهم آمده است. این بنای زیبا و باشکوه، بر فراز ایوان شرقی صحن عتیق (انقلاب) قرار دارد و از قسمتهای مختلف حرم دیده میشود. بلندی بنا سبب شده است که به هنگام نقارهزدن، آوای آن تا دور دستها شنیده شود و به ویژه به هنگام برآمدن آفتاب، که شهر از هیاهوی آمد و شد اتومبیلها خالی است، نوای آن در چهار سوی مشهد، گوش شهروندان را نوازش دهد.
بنای جدید و چشمگیر نقارهخانه، با ظرافت و شکوه خود، از دیدنیترین بخش‌های حرم مطهر است که همگان را به اعجاب و تحسین وامیدارد. بنای نقارهخانه که سراسر از کاشی فیروزهای است و در پیرامون ایوان آن نرده کشی شده است، دو طبقه دارد، طبقه زیرین جای گذاشتن طبلها و شیپورها است و طبقه دوم محل استقرار نوازندگان.
نقارهزنان هفت نفر هستند که سه نفرشان بر طبل میکوبند و چهار نفر در شیپور میدمند.
پایگاه امام رضا علیه السلام
