در ابتدا یک چهار دیواری از گل به ارتفاع قامت انسان بود. فرش و سقف و چراغی نداشت. روی همان شنها روزها در روشنایی روز و زیر آفتاب و شبها در تاریکی نماز میخواندند…
«انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الاخر و اقام الصلوه و اتی الزکوه و لم یخش الا الله»
در اهمیت مسجد همین بس که در آغاز اسلام مسجد همه چیز مسلمانها بود.
مسجد دانشگاه، ستاد ارتش، کانون عبادت، محل استقرار بیت المال و دادگاه اسلام بود. آن هم مساجدی ساده به صورتی که درباره مسجد النبی نوشتهاند: در ابتدا یک چهار دیواری از گل به ارتفاع قامت انسان بود. فرش و سقف و چراغی نداشت. روی همان شنها روزها در روشنایی روز و زیر آفتاب و شبها در تاریکی نماز میخواندند. در اواخر عمر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله از تنه درختان نخل ستون و از برگ درختان نخل سقف درست کردند و تا آخر عمر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از این فراتر نرفت، اما همین مسجد با همین سادگی دنیا را تکان داد.
از این پایگاه، مبارزان و مجاهدانی تربیت شدند که کاخهای قیصرها و کسراها و فراعنه را تسخیر کردند. همین مسجد دوران جاهلیت را به دوران اسلامی مبدل ساخت. مسجد پایگاه علم و دانش و مجاهدان و مبارزان بود.
افول اقتدار مسجد
در طول تاریخ آهسته آهسته مراکز از مساجد جدا شد. به واسطه گسترش علوم و فنون، مراکزی برای دانش و قضاوت و ارتش و… دایر شد و با جدا شدن این امور از مسجد، آهسته آهسته، مسجد شکل خود را از دست داد و به مرکزی برای نماز تبدیل شد آن هم در بعضی از جاها فقط مرکزی برای نماز بازنشستگان و از کارافتادگان و افرادی که جای دیگری نداشتند.
آیت الله العظمی مکارم شیرازی