ایمان قرص و محکم داشته باشند تا در مقابل همه چیز بایستند؛ ایمان به روز قیامت داشته باشند تا تخلف نکنند؛ اهل عبادت و نماز باشند تا پیوندشان با خداوند محکم باشد؛ و زکات بدهند تا پیوندشان با مردم محکم باشد و از هیچ چیز جز خدا نترسند…
مسجد در قرآن
قرآن کریم درباره مسجدالحرام و خانه کعبه میفرماید: «ان اول بیت وضع للناس..» از عبارت «اول بیت» استفاده میشود که بیوت دیگری نیز برای مردم قرار داده شده است که اولین آن خانهها، خانه کعبه است و الا تعبیر به اول معنا نداشت. و معلوم است که بیوت دیگر، همان مساجد دیگر است که آنها هم برای مردم بوده و باید باشد.
آنچه از محتوای «للناس» میفهمیم این است که مسجد باید پایگاه مردمیباشد، در شعاع بسیار وسیعی مسجدالحرام و بیت الله و در شعاعهای دیگری همه مساجد.
از سوی دیگر قرآن مجید میگوید: «انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الاخر و اقام الصلوه و اتی الزکوه و لم یخش الا الله» برای آنها که عمران مسجد میکنند، پنج شرط قائل شده است: ۱- ایمان به خدا ۲- ایمان به قیامت ۳- اقامه نماز ۴- ایتای زکات ۵- شجاعت در حد بالا (لم یخش الا الله)
آیا این شرایط برای عبادت ساده است؟ اگر بنا باشد که چند نفر پیرمرد و پیرزن به مسجد بروند و نماز بخوانند و بیرون بیایند، دیگر «لم یخش الا الله» را برای چه میخواهد؟ معلوم میشود که مسجد کانونی است که باید شجاعان از آن پاسداری کنند.
عمران مسجد نیز فقط عمران به معنای بنا نیست. صاحب مجمع البیان در ذیل این آیه شریفه میگوید: «عمرانه بالصلوه و العباده و البناء» یعنی اول آباد ساختن به وسیله عبادت و سپس آباد ساختن از طریق بنا را مطرح میکند. متولیان، حامیان، پاسداران و مدیران مساجد باید دارای شرایط پنجگانه فوق باشند.
ایمان قرص و محکم داشته باشند تا در مقابل همه چیز بایستند؛ ایمان به روز قیامت داشته باشند تا تخلف نکنند؛ اهل عبادت و نماز باشند تا پیوندشان با خداوند محکم باشد؛ و زکات بدهند تا پیوندشان با مردم محکم باشد و از هیچ چیز جز خدا نترسند.
چنین مسجدی با مسجدی که در فرهنگ قبل از انقلاب پیدا شده بود، خیلی فاصله داشت و با مسجدی که امروز هم در جامعه ما وجود دارد، خیلی فرق دارد.
مسجد در آینه روایات
۱- نشستن در مسجد
امیرالمؤمنین علی علیه السلام میفرماید: «الجلسه فی الجامع خیر من الجلسه فی الجنه فان الجنه فیها رضا نفسی و الجامع فیها رضا ربی؛ نشستن در مسجد از نشستن در بهشت بهتر است. چون در بهشت رضای نفس من است ولی در مسجد رضای پروردگار من.»
البته بیکار نشستن در مسجد بدون تعقیب، برنامه و نداشتن هیچ نقشی تاثیر ندارد بلکه نشستی بالاتر از نشستن در بهشت است که سرچشمه حرکتها در جامعه اسلامیباشد.
۲- شکایت مسجد
امام صادق علیه السلام میفرماید:
«ثلاثه یشکون الی الله عزوجل یوم القیامه: مسجد خراب لا یصلی فیها اهله و عالم بین جهال و مصحف معلق قد وقع علیه غبار لا یقرا فیه؛ در روز قیامت سه چیز در نزد خداوند شکایت میکنند: مسجد خرابی که اهلش در آن نماز نمیخوانند و عالمیکه در بین جاهلان است و مصحف [و کتابی] که به حالت تعلیق درآمده و غبار بر آن نشسته و خوانده نمیشود.»
نکته قابل توجه این که عطف مسجد، عالم و قرآن بر یکدیگر نشانگر وجود پیوندی در میان آنها است. عالم، مسجد و قرآن در روز قیامت از کسانی که از آنها بهره گیری نکردهاند، شکایت میکنند.
عالم مبدا پرورش انسانهای باارزش است. قرآن مبدا همه حرکتها در جامعه اسلامی است. مسجد نیز که به آنها عطف شده بلکه اول قرار گرفته، باید چنین باشد. نه این که فقط موقع نماز در آن باز شود و بعد از نماز تعطیل شود.
۳- روشن کردن چراغ مسجد
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
«من اسرج فی مسجد سراجا لم تزل الملائکه و حمله العرش یستغفر له مادام فی ذلک المسجد ذوقه؛ کسی که در مسجدی چراغی روشن کند، مادامیکه نور این چراغ فضای مسجد را روشن میکند، ملائکه و حاملان عرش خدا [که در صف اول فرشتگان قرار دارند] برای او استغفار میکنند.»
آیا استغفار حاملان عرش الهی و فرشتگان برای نور چراغی است که در فضای مسجد بدرخشد و در پرتو این نور هیچ کاری انجام نشود و یک عده بیایند و بخوابند و یا فقط یک نماز دست و پا شکسته بخوانند و بروند؟ یا برای چراغی استغفار میکنند که میدرخشد و در پرتو آن علوم اسلامی تدریس میشود؛ ارزشهای اسلامی زنده میگردد؛ مجاهدان و مبارزان پرورش مییابند؛ مشکلات مردم حل میشود و افراد رمیده از اسلام به سوی اسلام بر میگردند؟
آیت الله العظمی مکارم شیرازی