موعود پایگاه اینترنتی موعود
به گزارش موعود، اکونومیست نوشت: مواجهه مودت آمیز و صمیمانه میان نمایندگان مذاهب و ادیان مختلف به ویژه در غرب امری عادی است و به کفایت انجام می‌شود؛ چه بانی این برخورد ها دانشگاه ها یا دولت ها باشند و چه سازمان های مردم نهاد. نمونه های مختلفی از این برخورد دوستانه میان ادیان را می توان در موضوعات گوناگون از جمله بحث های محیط زیستی، فقر یا برده داری دید اما آنگونه که اکونومیست به تازگی متوجه شده، دیپلماسی «بین دینی» در نجف- یکی از مقدس ترین مکان های مذهبی شیعیان در عراق- پدیده ای جدید به شمار می رود.
در یکی از روزهایی که گذشت، صحنه ای غافلگیرکننده و عجیب در نجف رخ داد که دقیقا با فضای نفرت آلود و تهدیدی که اکنون سرتاسر خاورمیانه را درنوردیده، در تضاد است. درون بارگاه پر از گوهر و نشان امام علی(علیه السلام) که برای شیعیان بسیار مقدس است، یک روحانی با عمامه سفیدش در حال راهنمایی یک هیات از زنان غیرشیعه- که نمادی نادر از باقیمانده مذاهب مختلف در عراق به شمار می روند- به درون بارگاه بود. این هیات شامل ملکیین (مسیحیان بیزانسی خاورمیانه)، مسیحیان ارتدوکس، کاتولیک ها، مسلمانان سنی و برخی مذاهب کوچکتر مانند ایزدی ها و مندایی ها بود. آنها در دیدار خود از مجموعه بارگاه امام علی(علیه السلام) از ساختمان ۱۱ طبقه مطالعات و تحقیقات بین الادیان که هم اکنون درست روبروی بارگاه درحال ساخت و ساز است نیز بازدید کردند. در اتفاقی بسیار نادر، حتی یک روحانی بلندمرتبه شیعه- یک آیت الله که یکی از اصلی ترین مقام ها در میان روحانیون این مذهب است- این غیرمسلمانان را برای صرف غذا دعوت و همراهی کرد.
این روزها بیشتر اخباری که در مورد مذهب در خاورمیانه مخابره می‌شود، روی کشتارهای بی رحمانه و اخراج اقلیت های قومی و مذهبی توسط گروه تروریستی داعش متمرکز شده است؛ گروهی که نقاط زیادی از مناطق سنی نشین سوریه و عراق را به تصرف خود درآورده است؛ اما اینجا در نجف، دیپلماسی بین الادیانی که آیت الله های شیعه در حال انجام آن هستند، تقریبا مغفول مانده و توجهی به آن نشده است. این دیپلماسی مذهبی به شدت نیازمند توجه است.
به یک رخداد نادر دیگر توجه کنید. جواد الخویی یک روحانی شیعه که خود در حال ایجاد یک مرکز تحقیقاتی جدید است، در هنگام بازدید یک روحانی مسیحی از بارگاه امام علی(علیه السلام) واکنشی جالب از خود نشان داد. وقتی یک اسقف مسیحی درحال ورود به بارگاه بود، تلاش کرد صلیب خود را زیر ردایش پنهان کند؛ اما آقای خویی به او گفت تنها وقتی اجازه ورود به بارگاه مقدس را دارد که صلیبش را جلوی دید گرفته و به همه نشان دهد. آقای خویی یک سخنران مذهبی ارشد در حوزه نجف و از پیروان آیت الله علی السیستانی مرجع تقلید شیعیان است. او همچنین می‌گوید درحال مذاکره با واتیکان برای بازدید پاپ فرانسیس از نجف نیز هست. ما در لبنان نیز شاهد آن هستیم که یکی دیگر از پیروان آیت الله سیستانی مراسم مذهبی شیعه را در کلیساهای مسیحیان در بیروت برپا می دارد.
البته همیشه اینطور نبوده است. یک قرن قبل روحانیون شیعه دست دادن با غیرمسلمانان یا نشستن با آنها دور یک میز را جایز نمی دانستند. اما اکنون یک تغییر تاریخی در حال رخ دادن است. برای قرن ها جامعه و سنت های چند مذهبی عراق تحت رهبری سنی ها پابرجا باقی مانده بود؛ اما حالا متحجرین سنی مذهب به این سنت ها حمله ور شده ند و روحانیون شیعه در نجف علاقمند هستند به این آغوش باز خود برای دیگران تاکید کنند.
این پدیده که غیرمسلمانان به راحتی بتوانند وارد بارگاه مقدس امام علی(علیه السلام) در نجف بشوند، در بسیاری از اماکن مقدس مسلمانان در سرتاسر جهان دیده نمی‌شود. تنها مسلمانان می توانند وارد مکه شوند؛ این سنت که عثمانی ها اجازه ورود غیرمسلمانان به مکان های مقدس مسلمانان در مکه و مدینه را می دادند با روی کار آمدن سعودی ها از میان رفت؛ ایران نیز اجازه ورود غیرمسلمانان به بارگاه حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) را نمی دهد که در یکی از مهمترین شهرهای مذهبی و علمی‌شیعه یعنی در قم قرار دارد.
اما اینجا در نجف، روحانیون شیعه به این سیاست آغوش باز خود افتخار می‌کنند. عزالدین الحکیم پسر آیت الله حکیم می‌گوید مکان های مقدس متعلق به همه معتقدان است.
آقای خویی می‌گوید حتی قرار است یک آکادمی‌بین المذاهب با نام «البلاغی» نیز در نزدیکی نجف و در کنار مزار ذوالکفل- پیامبر یهودی- در بهار آینده بازگشایی شود. خویی می افزاید این مرکز که هدف اصلی خود را تعلیم ۱۳ هزار طلبه محصل در نجف می داند، دارای ۷ تالار، ۵/۱ میلیون کتاب و یک حمام ترکی نیز خواهد بود و اساتید آن نیز اکثرا غیرمسلمان خواهند بود.
خویی می افزاید ما می خواهیم ایزدی ها در این مرکز دروس دین خود را بخوانند، صابئین و مسیحیان نیز همچنین.
البته یک برنامه درسی بین المذاهب دیگر در کالج حقوق اسلامی دانشگاه کوفه برقرار است. «ولید فرج الله» روحانی شیعه و استاد این دانشگاه می‌گوید ما می خواهیم نجف را به مرکز دیدار ادیان و پیروان آنها تبدیل کنیم؛ بیشتر عراقی ها فکر می‌کنند یهودیت همان اسراییل است اما ما می خواهیم عقاید یهود را تشریح کنیم.
چندی پیش در نمایشگاه کتاب در پشت حرم مقدس امام علی(علیه السلام) در نجف می‌شد آثاری از لوویس سالیبا یک مدرس از دانشگاه مسیحی بیروت- سنت جوزف- را نیز مشاهده کرد. او کتاب های مقدسی را که خود به زبان عربی ترجمه و چاپ کرده بود در این نمایشگاه به معرض دید عموم گذاشته بود. آقای خویی می‌گوید آیت الله های شیعه همگی در مورد رعایت حقوق اعضای همه ادیان متفق القولند اما در مورد فرقه ها نه. او می افزاید اگر مردم یک رهبر مسیحی انتخاب کنند من نیز باید از او اطاعت کنم.
با این حال منتقدان می‌گویند این سیاست باز علمای شیعه وقتی به پایین- یا به پیروان آنها – می رسد تقلیل می‌یابد و به مرحله انجام نمی رسد. به عنوان مثال در یک مراسم با عنوان اتحادیه نویسندگان نجف، برخی از زنان ایزدی و مندایی با برداشتن روسری های خود، انتقادات شدیدی به وزارت آموزش عراق کردند. آنها نسبت به مسخره کردن این ادیان در کتب درسی – در جایی که ایزدی ها را شیطان پرست و صابئین را ستاره پرست می نامند- اعتراض نموده بودند. البته این زنان در چنین مراسمی‌شوق ابراز عقیده پیدا کرده بودند و حتی یک زن مسیحی از بغداد رسما اعلام کرد با خانواده اش به نجف مهاجرت خواهد کرد.
اما همه جا مثل نجف نیست. ناپدید شدن اقلیت های قومی و مذهبی در جنوب عراق – که در گذشته جمعیت زیادی هم داشته‌اند- کمتر از شمال این کشور نیست. اماره که زمانی پر از پیروان مذاهب مختلف در کناره فرات بود ۵۰ سال پیش آخرین خانواده یهودی خود را نیز از دست داد و اکنون نیز درحال از دست دادن جمعیت اندک مسیحیان و منداییان خود است. از ۴۰۰ خانواده مسیحی پیش از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ نیز تنها ۱۲ خانواده باقی مانده‌اند.
جمعیت منداییان که در ۱۵ سال پیش بیش از ۵۰ هزار نفر بود، اکنون در جنوب عراق کمتر از ۴ هزار نفر است. البته این را هم باید مدنظر داشت که در کنار فشارهای درونی، مشوق های بیرونی هم در رفتن اقلیت ها کارساز است. کشورهای غربی به راحتی اقلیت های مذهبی و نژادی عراق را می پذیرند و هر خانواده از این اقلیت ها در دوراهی ماندن یا رفتن و یافتن آینده ای روشن تر برای فرزندانش سردرگم مانده است.
اما عدم تحمل اقوام و مذاهب هنوز بخش عمده ای از مشکل است. در هر صورت این دیپلماسی جدید در نجف تحسین برانگیز است؛ هرچند خود هنوز با ارسال پیام این سیاست تازه به دیگر رده ها و پیروانش- چه سیاستمداران و چه شبه نظامیان که مدعی اند زیر پرچم شیعه فعالیت می‌کنند- درگیر است؛ به هرحال ما زمانی می توانیم بگوییم شیعه در عراق “دیگر آیین ها و مذاهب را پذیرفته و در آغوش گرفته” که این اتفاق رخ داده باشد.
منبع: شفقنا
