موعود پایگاه اینترنتی موعود
اندیشمندان و متفکران برجسته جهان به سخنان امام على علیه السلام در همه زمینه ها با تعجّب و شگفتى نگریسته‌اند و او را انسانى توصیف کرده‌اند که هزاران سال جلوتر از زمان خویش زندگى مى کرده است .
موعود: اندیشه های اقتصادی امام علی(علیه السلام) به قلم دانشمند فرهیخته مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد دشتی(ره) منتشر می‌گردد.
– کشاورزى از دیدگاه امام على علیه السلام
کشاورزان، طبقه مهمى از طبقات جامعه و در زندگى اجتماعى، مؤ ثّرترین آنهایند.
در روزگار امام على علیه السلام کشاورزان وسیع ترین طبقات بودند و مرکز ثقل جامعه را تشکیل مى دادند، چنان که امروز این نقش را کارگران بر عهده دارند.
در میان مشاغل گوناگون، کشاورزى از جمله شغل هاى سخت و طاقت فرساست، آنان در طول سال، همه روزه در مزرعه و یا در خانه در فراهم کردن ابزار لازم کشاورزى در تلاش اند.
کار کشاورزى در گِرو مساعدت عوامل طبیعى است و در حقیقت او اسیر این عوامل است، از این رو باید پیوسته بیدار باشد تا متناسب با شرایط محیط زیست و عوامل جغرافیائى عمل کند،
زیرا وقتى سرنوشت کار او به این عوامل و عناصر بستگى دارد نمى تواند پدیده هاى جهان طبیعت را به دلخواه در اختیار گیرد و بر آنان چیره شود، کوچکترین بى توجّهى و سستى در کار، زیان هاى سنگینى، براى او به بار خواهد آورد.
از این رو امام على علیه السلام در حمایت از کشاورزى مى فرماید: فَإِن شَکَوا ثِقَلا اءَو عِلَّهً، اءَو انقِطَاعَ شِربٍ اءَو بَالَّهٍ، اءَو إِحَالَهَ اءَرضٍ اغتَمَرَهَا غَرَقٌ، اءَو اءَجحَفَ بِهَا عَطَشٌ، خَفَّفتَ عَنهُم بِمَا تَرجُو اءَن یَصلُحَ بِهِ اءَمرُهُم؛
وَلاَ یَثقُلَنَّ عَلَیکَ شَى ءٌ خَفَّفتَ بِهِ المَؤُونَهَ عَنهُم، فَإِنَّهُ ذُخرٌ یَعُودُونَ بِهِ عَلَیکَ فِى عِمَارَهِ بِلاَدِکَ، وَتَزیِینِ وِلاَیَتِکَ، مَعَ استِجلاَبِکَ حُسنَ ثَنَائِهِم، وَتَبَجُّحِکَ بِاستِفَاضَهِ العَدلِ فِیهِم،
(پس اگر مردم شکایت کردند، از سنگینى مالیات، یا آفت زدگى، یا خشک شدن آب چشمه ها، یا کمى باران، یا خراب شدن زمین در سیلاب ها، یا خشکسالى، در گرفتن مالیات به میزانى تخفیف بده تا امورشان سامان گیرد، و هرگز تخفیف دادن در خراج تو را نگران نسازد زیرا آن، اندوخته اى است که در آبادانى شهرهاى تو، و آراستن ولایت هاى تو نقش دارد، و رعیّت تو را مى ستایند، و تو از گسترش عدالت میان مردم خشنود خواهى شد.)
امام على علیه السلام به کشاورزى، و کار و تولید و سازندگى بسیار علاقمند بود و سالیانى از عمر شریف خود را به این شغل شریف گذراند، در دوران بیست و پنج سالى که حقّ او را غصب کردند، در مزارع و کشتزارها به تولید محصول و آبادانى زمین و حفر چاه براى نیازمندان اشتغال داشت .
در کتاب هاى روایى معتبر، احادیث زیادى از سیره امام على علیه السلام در تشویق به کشاورزى و درختکارى وارد شده است که به بعضى از آنها اشاره مى کنیم :
* پنج راه کسب معاش
امام على علیه السلام در حدیثى طولانى مى فرماید:
اِنَّ مَعَایِشَ الخَلقَ خَمسَهٌ :
اَلامَارَهِ وَ الْعَمَارَهِ وَ التِّجَارَهِ وَ الاجَارَهِ وَ الصَّدَقَاتِ …
وَ اَمَّا وَجهُ العَمَارَهِ فَقُولُهُ تَعَالى :
(هُوَ اءنشَاءَکُم مِنَ الارْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فی هَا)
فَاءَعلَمنَا سُبحَانَهُ اَنَّهُ قَد اَمَرَهُم بِالعَمَارَهِ، لِیَکُونَ ذلِکَ سَبَبا لِمَعَایِشِهِم بِمَا یَخرُجُ مِنَ الارْضِ مِنَ الْحَبِّ وَ الَّثمَرَاتِ وَ مَا شَاکَلَ ذلِکَ مِمَّا جَعَلَهُ اللّهُ مَعَایِشا لِلخَلقِ
(مردم معاش خود را از چند راه تاءمین مى کنند:
پُست هاى دولتى، کارهاى عُمرانى و کشاورزى، تجارت، اجاره و صدقات …
امّا کشاورزى، خداوند متعال مى فرماید : اوست که شما را پدید آورد و به عمران و آبادى دعوت کرده است .
خداوند متعال از آن رو انسان ها را به عمران و آبادانى زمین امر کرده است، تا بهترین راه که کشاورزى است و محصولات آن از قبیل غلاّت، حبوبات و میوه ها است، تاءمین معاش نماید.
امام صادق علیه السلام فرموده است : کانَ اءمیرُالمُؤ مِنی نَ علیه السلام یَکتُبُ یُوصِى بِفَلا حی نَ خَیرا…
(امیرالمؤ منین علیه السلام همیشه به عمال و کارمندانش سفارش کشاورزان را مى نمود…
امام على علیه السلام به حفر قنات، اهتمامى خاص داشت تا بدین وسیله، سرزمین ها آباد شود.
امام صادق علیه السلام مى فرماید : (پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله زمینى از (انفال ) را در اختیار على علیه السلام گذاشت و آن حضرت در آن جا قناتى حفر کرد که آب آن، همچون خون گردن شتر فوّاره مى زد، امام علیه السلام نام آنجا را (یَنبُع ) نهاد.
آب فراوان این قنات، مایه نشاط و روشنى چشم اهالى آنجا شد وقتى فردى از آنان به على علیه السلام به جهت توفیق این خدمت، بشارت داد. حضرت در پاسخ فرمود : این قنات وقف زائران خانه خدا و رهگذرانى است که از اینجا مى گذرند، کسى حق فروش آب آن را ندارد و فرزندانم هم هرگز آن را به میراث نمى برند.
* امام على علیه السلام و حقوق کارگران
یکى از مسائل مهم در اقتصاد دیروز و امروز جهان، مسئله کار و کارگرى است،
امام على علیه السلام در موارد متعدّدى به این دو مهمّ توجّه کرده و مسائل را گوشزد فرموده‌اند، که ما فقط به یک نمونه از سفارش هاى ایشان اشاره مى کنیم .
شیخ طوسى با اسناد خود نقل مى کند : مَرَّ شَیخٌ مَکفُوفٌ یُسئَلُ، فَقَالَ اءمی رالمؤ منی ن علیه السلام : مَا هذا ؟
قالُوا : یَا اءمی رالمُؤ مِنی ن، نَصرَانِىُّ.
فقالَ امیرالمؤ منین صلى الله علیه و آله : اِستَعمَلتُمُوهُ فَاِذَا کَبُرَ وَ عَجَزَ مَنعتُمُوهُ ؟ اَنفِقُوا عَلَیهِ مِن بَیتِ المَالِ
پیرمردى نابینا مى گذشت و از مردم سئوال (گدائى ) مى کرد، امیرالمؤ منین فرمود : این چیست ؟ (گدائى یعنى چه ؟)
گفتند : یا امیرالمؤ منین ! مردى است مسیحى . فرمود : این مرد را در جوانى به کار وادار کرده اید، (یعنى جوانى اش را در کار سپرى کرده است )، اکنون که پیر شده و ناتوان گشته است، از معاش محرومش ساخته اید!
هزینه زندگى او را از بیت المال بپردازید.
این فرمایش امام على علیه السلام در واقع حکم اسلامى درباره کارگران است که اگر ناتوان شدند، نباید از معیشت ساقط شوند بلکه باید از بیت المال تاءمین گردند.
این نمونه اى از توجّه عمیق امام علیه السلام به حقوق کارگران است که در ۱۴۰۰ سال پیش بیان شده است .
اندیشمندان و متفکران برجسته جهان به سخنان امام على علیه السلام در همه زمینه ها با تعجّب و شگفتى نگریسته‌اند و او را انسانى توصیف کرده‌اند که هزاران سال جلوتر از زمان خویش زندگى مى کرده است .
دنیاى متمدّن امروز شاید حدود یک قرن است که به مسئله (حقوق کارگر) به اجبار تن داده است، امّا امام على علیه السلام قرن ها پیش از حقوق کار و کارگر سخن گفته است .
اصبغ بن نباته مى گوید :
شنیدم على علیه السلام بالاى منبر مى فرمود :
یَا مَعشَرَ التُّجَّار! اَلفِقهَ ثُمَّ المَتجَر، اَلفِقهَ ثُمَّ المَتجَر.
وَاللّهِ لِلرِّبَا فى هذِهِ الاُْمَّهِ اءَخْفى مِنْ ذَبی بِ الَّنمْلِ عَلَى الصَّفَاءِ، شوُبوُا اَیْمَانَکُمْ بِالصَّدَقَهِ،
التَّاجِرُ فَاجِرٌ وَ الفَاجِرُ فى النَّارِ، اِلا مَن اءخَذَ الحَقَّ وَ اَعطَى الحَقَّ
(اى جماعت بازرگانان ! نخست فقه آنگاه تجارت، نخست فقه آنگاه تجارت، به خدا سوگند! ربا در این امّت، مخفى تر از راه رفتن مورچه بر روى تخته سنگ هاى بزرگ است .
انتهای پیام/۶۵۴
منبع: حوزه نیوز
