موعود پایگاه اینترنتی موعود
نوجوانان امروز با پیشرفت عظیم رسانه‌های دیجیتال و دنیای مجازی محاصره شده‌اند و به آن‌ها «فرزندان دیجیتال» می‌گویند.
دنیایی که امروزه جوانان در آن زندگی می‌کنند، با دنیای چند دهه قبل کاملا متفاوت است. در گذشته خانواده بیشترین تاثیر را در رشد، تربیت، شکل گیری شخصیت، نگرش و باور‌های فرزندان خود داشته است. اما امروزه با گسترش دنیای مجازی و سایر رسانه‌های دیجیتال، رسانه هایی چون تلویزیون، ماهواره اینترنت، تلفن همراه، بازی‌های کامپیوتری و … به میزان زیادی جایگزین خانواده و دورهمی‌ها شده است.
به دلیل محبوبیت گسترده فضای مجازی در بین جوانان روز به روز به جمعیت طرفداران و علاقه‌مندان آن افزوده می‌شود.
دسترسی آسان، جذابیت، کم هزینه بودن و… از ویژگی‌های دنیای رسانه و مجازی است که جوانان به سبب این ویژگی‌ها جذب آن می‌شوند و بخش قابل توجهی از زندگی نوجوانان و جوانان امروز را ارتباط و استفاده از اینترنت تشکیل می‌دهد. در واقع آنان در فضای مجازی به دنبال علایق و بخشی از زندگی می‌روند که در فضای حقیقی به آن دسترسی نداشته باشند.
پیامد‌های مثبت و منفی فضای مجازی برای نوجوانان
در گذشته والدین به طور مستقیم بر نگرش، رفتار و تربیت فرزندان خود تاثیر گذار بودند و آنان را کنترل می‌کردند، اما دنیای امروز نوجوانان و جوانان رسانه‌ای و از کنترل خارج است. مدت زمانی که نوجوانان صرف اجتماعی شدن و تعامل با خانواده و دوستان می‌کنند، با مدت زمانی که صرف اینترنت و رسانه می‌شود قابل مقایسه نیست.
طبق آمار گفته شده میانگین زمان گفتگو در بین خانواده‌های ایرانی ۱۵ دقیقه است که این می‌تواند خود نمایانگر استفاده افراطی از فضای مجازی و سایر رسانه‌ها باشد.
عصر جدید را دانشمندان عصر انقلاب در ارتباطات و روشن‌ترین نشانه این قرن را انفجار اطلاعات می‌دانند. این انفجار می‌تواند در بردارنده نکات مثبت برای رشد و بالندگی انسان یا حاوی نکات منفی و خطر‌های پنهان باشد.
اگر استفاده از اینترنت با مدیریت صحیح صورت نگیرد، می‌تواند آثار مخربی از جمله فروپاشی خانواده، تجارت کودکان و گسترش روسپی گری کودکان در اینترنت، جنایت جوانان، انحطاط اخلاقی و… داشته باشد.
اما اگر این ابزار اینترنتی به درستی مدیریت شود، می‌تواند پیامد‌های مثبتی، چون ایجاد اشتغال دیجیتالی، کاهش فقر اطلاعاتی، ایجاد پل‌های ارتباطی، نوآوری در همه عرصه‌های زندگی و… را به همراه داشته باشد.
راه‌های مقابله و کاهش آسیب‌های رسانه‌ای
تلفن‌های همراه امروزه جزوی از زندگی جوانان شده است؛ می‌توان گفت که تلفن همراه یک بخش جدایی ناپذیر زندگی است که در تمام طول مدت حتی در زمان مطالعه، اوقات فراغت، مهمانی‌ها وغیره به عضو لاینفک زندگی جوانان تبدیل شده است.
در خصوص این موضوع اسماعیل قدیمی پژوهشگر و محقق علم ارتباطات در گفتگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ گفت: وسایل ارتباطات جمعی از جمله فضای مجازی ابزاری ضروری است. هر انسانی در همه اقشار جامعه، جوان یا مسن، زن یا مرد و… نیاز به ابزار ارتباطی دارد.
وی ادامه داد: گسترش فضای مجازی یک پیشرفتی است که هیچکس نمی‌تواند مانع این پیشرفت باشد و همه ابزار‌های ارتباطی مدت زمانی را طی کرده و سپس مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنچه که حائز اهمیت است، این است که استفاده از این ابزار‌ها مدیریت و برنامه ریزی شود و پدر و مادر‌ها بر فرزندان خود نظارت داشته باشند.
وی اظهار کرد: والدین باید توانایی لازم برای درک استفاده از این رسانه‌ها را داشته باشند و آموزش ببینند، زیرا اگر نظام تربیتی و شخصیتی فرزندان صحیح باشد، می‌توان اطمینان داشت که این ابزار‌ها به درستی به کار گرفته شده است و صحیح یا غلط استفاده کردن از یک رسانه بستگی به نظام تربیتی، شخصیتی افراد، گروه همسالان، موقعیت اجتماعی و… دارد.
این استاد ارتباطات افزود: اما امروزه بسیاری از خانواده‌ها در برابر معضل استفاده نادرست از ابزار‌های اینترنتی قرار گرفته‌اند و فرزندانی که در سنین خیلی پایین این ابزار‌ها در اختیارشان قرار می‌گیرد، برای درک استفاده درست آن نیازمند سواد رسانه‌ای هستند. زمانی که این ابزار‌ها بدون هیچ آموزش و تربیت لازمی در اختیار نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرد، خود می‌تواند یک آسیب باشد.
اسماعیل قدیمی تفاوت فضای مجازی را با سایر رسانه‌ها در آزاد بودن آن اعلام کرد و گفت: فضای مجازی در تغییر مناسبات خانوادگی و گرایش به فرهنگ کشور‌های خارجی توانایی بالقوه‌ای دارد. کشوری همچون کشور ایران که دارای فرهنگ غنی و اسلامی است نباید با بی برنامگی و ضعف مدیریت فرهنگ خود را از دست بدهد و از طرفی مدیران نباید با سانسور و فیلتر با آن مقابله کنند، زیرا سانسور و فیلتر کردن این ابزار‌ها آثار مخربی، چون بی اعتمادی و هزاران تبعات دیگر در آینده می‌تواند به همراه داشته باشد.
وی در پایان افزود: استفاده از فضای مجازی اگر درست مدیریت و برنامه ریزی شود، می‌تواند حفظ رقابت ایجاد کرده و فعالیت‌های مثبت به همراه داشته باشد و به پیشرفت فردی، خانوادگی، اجتماعی جوانان کمک می‌کند. برعکس آن هم می‌تواند جوان را به منجلاب گمراهی، اعتیاد و… گرفتار کند. در نتیجه خانواده، مدیران، معلمان، آموزش و پرورش و… در کنترل و مدیریت استفاده از این رسانه‌ها نقش بسزایی دارند.
آیا فضای مجازی بر همه جوانب زندگی جوانان تاثیر دارد؟
با گسترش فضای مجازی در بین جوانان نمی‌توان اثرگذاری آن بر سبک زندگی جوانان را نادیده گرفت و در مورد این موضوع امان الله قرائی مقدم جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ گفت: فضای مجازی یکی از مهم‌ترین ابزار‌های مهمی است که بر سبک زندگی، کردار، رفتار، طرز تفکر، نگرش، بینش، خواسته‌ها و امیال افراد جامعه بالخصوص نوجوانان و جوانان نقش قاطع و موثری دارد.
این جامعه شناس ادامه داد: از همان زمان که ابزار‌های تکنولوژی مانند رادیو و تلویزیون و… به وجود آمد، به گفته مک لوهان جامعه شناس کانادایی دنیا را به صورت دهکده جهانی تبدیل کرده که در اختیار وسایل ارتباط جمعی و فضای مجازی است؛ بنابراین منظور از دهکده جهانی این است وقتی که یک اتفاقی می‌افتد، همزمان همه از آن اتفاق مطلع شوند که فضای مجازی این فضا را به وجود آورده است.
وی فضای مجازی را مهم‌ترین وسیله برای انتقال افکار یا تغییر فرهنگ از تمام نقاط جهان دانست و اظهار کرد: فضای مجازی برای کشورهایی مثل ایران که محافظه کار و سنتی هستند، می‌تواند خطرناک باشد، زیرا تمام آداب و رسوم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ۱۰۰۰ سال گذشته سال‌ها طول می‌کشید تا پیامی از یک کشور به کشور دیگر فرستاده شود، اما امروزه یک خبر همزمان در تمام نقاط جهان منتشر می‌شود.
قرائی مقدم افزود: با گسترش فضای مجازی، متاسفانه موسیقی، شعر، ادبیات، تاریخ سنتی ایران در حال فراموشی است. جوانان با فرهنگ ملی کشور خود بیگانه شده‌اند و در نتیجه به آسانی جذب فضای مجازی می‌شوند که البته این‌ها به سطح خانواده، طبقه اجتماعی، طرز تربیت و… نیز بستگی دارد.
اعتیاد اینترنتی
استفاده زیاد جوانان از فضای مجازی مسئله مهمی است؛ این استفاده افراطی و وابستگی به آن را به اصطلاح اعتیاد اینترنتی می‌گویند. اعتیاد به اینترنت جوانان را به افرادی رها شده تبدیل می‌کند و بر تمام جوانب زندگی آنان اثر می‌گذارد.
زمانی می‌توان فهمید جوان یا نوجوانی به اینترنت اعتیاد پیدا کرده است که در نبود آن در زندگی روزانه اش اختلال ایجاد شود و واکنش‌هایی نسبت به این موضوع نشان دهد. اعتیاد یا همان وابستگی شدید به اینترنت و فضای مجازی آسیب‌های اجتماعی با خود به همراه دارد.
برای کاهش این آسیب‌های اجتماعی انتظار می‌رود والدین نظارت بیشتری بر نوجوانان و جوانان خود داشته باشند تا اثرات مضر استفاده از فضای مجازی کاهش یابد و معلمان، آموزش و پرورش، صدا و سیما و… نیز نقش بسزایی بر فرهنگ سازی استفاده از فضای مجازی دارند.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
