به گزارش مشرق، خواندن این مطلب برای افرادی که جاسوسبودن گوگل و شدت خطر آن را برای کشورهایی مانند جموری اسلامی ایران نوعی “توهم توطئه” میدانند و به آن بیاعتنا هستند توصیه میشود.
شهرکی را در نظر بگیرید که فقط یک فروشگاه برای تأمین نیازهای مردم داشته باشد. صاحب این فروشگاه از آنجا که آدم زرنگی است، همه جور جنس در آن میفروشد. از مایحتاج منزل تا روزنامه و وسائل برقی و لوازمالتحریر و حتی در این فروشگاه مکانی هم برای نگهداری کودکان و جایی برای استراحت والدین و گپ زدن آنها با هم تدارک دیده است.
صاحب فروشگاه از طریق مرور لیست کالاهایی که مردم خرید میکنند، به نیازهای آنها و خانوادهشان پی میبرد و برایشان برنامهریزی میکند. او یک نقشه از شهرک با مقیاس ۱:۵۰۰ روی یکی از دیوارهای فروشگاه نصب کرده و مراجعان علاقهمند معمولاً مکان منزل خود را روی آن بررسی میکنند. صاحب فروشگاه بدون اینکه کلامیبا آنان صحبت کند، به مرور زمان آدرس منزل آنها را مییابد.
مثال بارز این مسأله را در محلههای خودمان میتوانیم ببینیم. مغازهدارها اطلاعات جامعی در مورد اهل محل دارند. هرکس اطلاعاتی در مورد کسی میخواهد، از بقال محل میپرسد!
بسیاری از ما وقتی اسم گوگل به میان میآید، تصویری از یک موتور جستوجوی مشهور در ذهنمان نقش میبندد. این شرکت اینترنتی، هماکنون خدمات مختلفی را به کاربران سراسر جهان ارائه میدهد. جستوجوی اطلاعات، پست الکترونیک (رایانامه)، گفتوگوی آنلاین (چت)، خواننده خوراک (فیدریدر) از مهمترین این خدمات هستند اما خدمات گوگل به اینها منتهی نمیشود. گوگل دهها سرویس مختلف را برای کاربران عرضه میکند.
مثلاً Google Docs ابزار بسیار سودمند آنلاینی است که جایگزین خوبی برای ورد و اکسل مایکروسافت محسوب میشود. همهجا هم در دسترس است و میتوانید اسنادتان را بسادگی به اشتراک بگذارید و بطور گروهی آنها را ویرایش کنید.
گوگلارث (GoogleEarth) که برای مشاهده کره زمین و مکانهای مختلف آن بصورت مجازی است.
سرویس آمار بازدید سایت گوگل (Google Analytics)، ابزاری بسیار کامل است. هر نوع اطلاعاتی در مورد بازدیدکنندگان سایتتان که بخواهید به شما میدهد. اکثر شهرهای ایران را میشناسد و بازدیدکنندگانتان از هر شهری را به شما اطلاع میدهد.
گوگل دسکتاپ، ابزار جستوجوی داخل رایانه شخصی شما که تمام فایلهای داخل رایانهتان را بسرعت و مانند جستوجوی اینترنت برایتان مییابد. کافی است آن را نصب کنید و به آن فرصت بدهید تا فایلهای داخل رایانه شما را شناسایی کند. گوگل دسکتاپ در کنار موتور جستوجوی خود، امکانات بسیار جالب دیگری به نام Gadget هم دارد که شامل انواع ابزار کاربردی و سرگرمی جالب میشود.
مترجم گوگل (Google Translator) متون شما را به ۳۶ زبان مختلف میتواند ترجمه کند.
خدمات گوگل محدود به اینها نیست و شامل موارد بیشتری در حوزه خرید و فروش، پاسخ به سؤالات و … میشود.
گوگل علاوه بر اینها سایتهای زیادی را هم خریداری کرده است. سایتهایی که کاربران زیادی در آنها فعالیت میکنند. مثلاً یوتیوب (Youtube) سایتی است که کاربران میتوانند فیلمها را در آن به اشتراک بگذارند. این سایت توسط گوگل خریداری شده است.
وجه اشتراک این سایتها و خدمات مختلف در تعداد بسیار کاربرانشان است. کاربرانی که اکنون با کلمه کاربری (Account) که در گوگل دارند از خدمات این سایتها بهرهمند میشوند.
همه موارد بالا از خدمات مفیدی است که گوگل به کاربران خود میدهد اما آیا تا به حال این سؤال برایتان پیش آمده که این همه خدمات، چرا برای شما “رایگان” عرضه میشود؟
همه ما شنیدهایم و میدانیم که انجام این کارها برای گوگل هزینه زیادی دارد. سرمایهگذاران بزرگی باید پول خرج کنند، مهندسان زیادی در حوزههای مختلف باید دورهم جمع شوند، قطعات فنی زیادی مثل سرورها و چیزهای دیگر باید ساخته شده و در کنار هم قرارگیرند تا چیزی به عنوان گوگل و خدمات آن در صفحه مرورگر ما عینیت پیدا کند.
استفاده از این همه، برای ما تقریباً هیچ هزینهای ندارد. ظاهراً همه چیز مجانی است. اما چرا؟!
در محیط اینترنت سایتهایی که بازدیدکننده بیشتری را به خود جلب کنند، محل مناسبی برای کسب اطلاعات از کاربران و همچنین تبلیغات برای آنها میشوند. گوگل نیز از این امر مستثنی نیست؛ اما گوگل هیچ تبلیغی را در صفحه اول خود نمیگذارد. گوگل با توجه به نوع جستوجویی که شما انجام میدهید، برای شما تبلیغات مرتبط نشان میدهد.
همچنین گوگل با توجه به محتوای نامههایی که در صندوق ایمیلتان دارید، به شما تبلیغ نشان میدهد. یعنی با توجه به محتوای نامههایی که شما برای افراد دیگر میفرستید یا برای شما میآید، به شما تبلیغات مرتبط نشان میدهد.
کار از این به بعد کمی مخفیانهتر میشود. او میتواند با تحلیل و بررسی جستوجوها و همچنین محتوای نامهها و همچنین صفحاتی که کاربران به آنها مراجعه میکنند (یعنی اطلاعاتی که نیاز کاربران هست) به اطلاعات ذیقیمتی در مورد کاربرانش دست پیدا کند. این اطلاعات میتواند در مورد تکتک کاربران یا اقشار خاصی از کاربران در محدودههای مکانی یا زمانی خاص باشد. مثلاً میتواند بفهمد که نویسنده متنی که یک حساب کاربری در گوگل دارد به دنبال چه چیزهایی در گوگل بوده یا برای دسته کسانی که در محدوده مکانی “استان تهران” زندگی میکنند چه چیزهایی اهمیت دارد. حتی میتواند بفهمد کاربران اینترنت در مثلاً استان “آذربایجان غربی” یا شهرستان “فسا” در “استان فارس” در زمان عیدنوروز بیشتر به دنبال چه چیزهایی هستند. او میتواند از این طریق بسیاری از خواستهها و سلایق ما و جامعهای که در آن هستیم را بفهمد.
تا اینجای مسأله را شاید بتوان با استناد به توافقنامهای که در ابتدای استفاده از گوگل و یا هنگام عضویت در آن میخوانید و قبول میکنید، هضم کرد.
شما با قبول این توافقنامه، به گوگل این اجازه را میدهید که از اطلاعات شما این گونه استفادهها را انجام دهد.
به هرصورت باید بدانیم که گوگل چیزی بیش از آنچه که ما هزینه آن را میپردازیم، به ما نمیدهد. هزینهای که ما به گوگل میپردازیم، همان استفاده کردن ما از گوگل است. کافی است که ما وارد سایت گوگل شویم و از خدماتش مثل جستوجوی عبارات و عکسها، استفاده از جیمیل و … استفاده کنیم تا هزینه این خدمات را پرداخته باشیم!
اما چیز دیگری در این بین هست که مسأله را برای کاربران حساستر میکند. آیا گوگل میتواند به عنوان یک بازوی اطلاعاتی- امنیتی برای به دست آوردن اطلاعات از مردم و یا مبارزه با دشمنان دولتها استفاده شود؟
پاسخ این مسأله، مثبت است و با توجه به دلایل و شواهدی که در ادامه مطلب به آنها اشاره میشود، دولت آمریکا خود یکی از حامیان اصلی آن است.
اطلاع از وضعیت علمی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و به هرصورت اطلاع از وضع دولتهای دیگر و نیروهای مرتبط با آنان، نقش اساسی در تأمین امنیت یک دولت خاص (در اینجا یعنی آمریکا) خواهد داشت. برای آمریکا اهمیت زیادی دارد تا بداند محققان کشور “الف” در زمینه پژوهشهای علمی ـ صنعتی خاص، به چه نتایجی دست یافتهاند؟ برای آنها اطلاع از وضعیت اقتصادی و فرهنگی یک کشور خیلی مهم است. همچنین در زمینههایی که به آن نام تروریسم میدهند، شناخت تحرکات تروریستها و گروههایی از این دست برای***شان اهمیت حیاتی دارد.
دستیابی به این اطلاعات از جمله مواردی است که هزینه زیادی برای کسانی که این اطلاعات را میخواهند، دارد.
گوگل چگونه میتواند در تأمین اهداف مزبور نقش ایفا کند؟ باید دید که گوگل چقدر در کسب این اطلاعات مفید است؟ آیا گوگل میتواند وضعیت تحقیقات علمی ـ صنعتی یک جامعه خاص را بفهمد؟ آیا گوگل میتواند ارتباطات بین افراد مختلف و احیاناً تروریستها را آشکار کند؟
۱- شماره IP رایانه شما: این شماره بسته به شرایط، مکان رایانه شما و اطلاعات مرتبطی را در دنیای اینترنت نشان میدهد؛ مثلاً اینکه شما از چه ISP (شرکت تامین کننده اینترنت) استفاده میکنید و شهری که هم اکنون در آن هستید و چیزهایی از این قبیل.
۲- نوع سیستمعامل (مثل ویندوز xp) و مرورگری که شما با آن کار میکنید (مثل فایرفاکس) و دقت صفحه نمایش شما (مثلا ۸۰۰ در ۶۰۰)
۳- کلماتی که توسط گوگل، جستوجو کردهاید.
۴- تمام سایتهایی که از طریق صفحه جستوجوی گوگل وارد آنها شدهاید.
۵- اگر شما دارای یک حساب جی- میل (Gmail) در گوگل باشید، باید اطلاعات زیر را به موارد بالا اضافه کنید:
– چه کسانی به شما نامه فرستادهاند.
– کسانی که از شما نامه دریافت داشتهاند.
– محتوای همه نامههای شما.
حتی اگر شما در جیمیل، حسابی نداشته باشید، نامههایی که برای دارندگان جیمیل ارسال کرده یا از آنها دریافت کردهاید شامل این موضوع میشوند.
استفاده شما از خدمات مختلف گوگل (مثل خبرخوان) و سایتهای وابسته، اطلاعات بسیار بیشتری در اختیار گوگل میگذارد؛ مثلاً اگر شما در شبکه اجتماعی اُرکات (Orkut) عضو باشید، تمام ارتباطات و فعالیتهای شما در این شبکه در اختیار گوگل است.
موارد دیگری هم هستند که برای کاربران کشور ما فعلاً(!) کاربرد و اهمیتی ندارند، ولی به آنها اشاره میشود.
بعنوان مثال Latitude ابزاری است که امکان به اشتراکگذاری اطلاعات در مورد موقعیت جغرافیایی افراد از طریق تلفن همراه را در سرویس My Location فراهم میکند. اگر چه در این سرویس کاربر با انتخاب یک گزینه به گوگل اعلام میکند موقعیت جغرافیایی او را شناسایی نکند، این شرکت در سرور خود آخرین اطلاعات مربوط به موقعیت فیزیکی او را در سرور خود نگه می دارد. آیا میدانستید گوگل از طریق این سرویس از عمر باتری گوشی شما و دیگر اطلاعاتی که به ظاهراً اهمیتی ندارند هم مطلع میشود؟
بررسی جستوجوها
بهتر است ادامه گزارش را برای شمایی بنویسیم که میخواهید کارتان از دید شخص سومی مانند گوگل مخفی بماند. بسیاری از مردم به هر دلیل میخواهند مقصودشان از جستوجوهایی که در شبکه انجام میدهند، پنهان بماند اما گوگل مجموع جستوجوهایی را که از طریق دستگاه رایانه هر شخص انجام شده میداند. آمار استفاده از سرویسهای مختلفی که از طریق این رایانه انجام شده (مثل ایمیل و…) را هم دارد. برایش خیلی سخت نیست تا بفهمد کدام جستوجو واقعی و کدام برای ردگمکردن است. حتی گوگل میداند که از صفحات جستوجویی که برایمان فراهم کرده، در چه سایتهایی کلیک کردهایم. فرض کنید لابلای جستوجوهایی که انجام میدهیم چند جستوجوی بیربط به موضوع هم بکنیم تا طرفمان (یعنی گوگل) منظور ما را نفهمد و مثلاً رد گم میکنیم اما بدلیل اینکه کل عملیات ما تحتنظر گوگل انجام پذیرفته، خیلی نمیتوانیم به پوشیدهماندن کارمان اطمینان داشته باشیم.
یکی دیگر از چیزهایی که به ذهن میرسد این است که محتوای نامههای ما را بررسی کند. اگر مواردی از ارتباطات مشکوک در آنها یافت، مسأله را دنبال میکند تا به سرنخهای بیشتر و مدارک محکمتر برسد و نهایتاً این امور به مراجع خاص آن ارجاع میشود.
شاید بگوییم که ما برای ارتباط با افراد بیگانه ایمیلها را با نام مستعار میسازیم و از اطلاعات با عنوان مستعار استفاده میکنیم. البته کار خوبی است، اما اصلاً نباید به آن اطمینان کرد. اجازه بدهید مثال:
بسیار پیشآمده که در صندوق ایمیل شما که به نام مستعار ایجاد کردهاید- نامهای برای دوستتان فرستاده باشید. کافی است دوست شما در پاسخ ایمیل شما، نام واقعی شما را ببرد. یعنی تمام زحمات شما برای مخفی ماندن هویتتان بر باد رفت؛ ادامه این ماجرا مساوی است با لو رفتن اطلاعات بیشتر در مورد هویت شما و دوستانتان.
اگر صندوق ایمیل شما در گوگل (Gmail) باشد، گوگل تمام ایمیلهایی که از آن ارسال یا به آن آمده باشد را میداند.
کسانی که با ریاضیات و آمار سر و کار دارند، میدانند که خیلی راحت میتوان از طریق “گراف”، ارتباط بین ایمیلها، هویتها را تشخیص داد.
البته شکل بالا، مثال بسیار سادهای از گراف مزبور است. از طریق تحلیل محتوای ایمیلها میتوان به موضوع ارتباطات بین ایمیلها پی برد.
ایمیلها از نظر ارتباطات کاری، ارتباطات دوستانه، ارتباطات خانوادگی و عاطفی و … میتواند دستهبندی شود. رایانهها و مکان جغرافیایی آنها هم معلومند. مشکل بتوان در چنین شبکهای هویت مخفی داشت. شواهد زیادی در دست هست که نشان میدهد اطلاعات حتی پس از حذف آنها توسط کاربران، در سرورهای گوگل نگهداری میشود.
بررسی گفتوگوهای آنلاین (چت)
گفت وگوهای ما در محیطهای چت (chat) حاوی اطلاعات زیادی است و همانند ایمیلها قابل تحلیل و پیگیری هستند.
وقتی استفاده کاربران از خدمات مختلف گوگل به این موارد اضافه میشود، مسأله ابعاد جدیدتری به خود میگیرد. خدمات مختلفی که گوگل روی سایت خود فراهم کرده، موجب اشتیاق هرچه بیشتر کاربران برای استفاده از گوگل میشود. البته برای استفاده از بسیاری از این خدمات باید در گوگل یک حساب کاربری ایجاد نمود. استفاده از فیدریدر (یا خواننده خوراک) سایتهای موردعلاقه ما را برای گوگل معلوم مینماید. استفاده ما از سرویس گوگلارث (Google Earth)، مکانهای مهم و مورد توجه ما را برای گوگل معلوم میسازد. از این طریق راحت میتوان فهمید شما در کجا کار میکنید یا خانهتان کجاست؟ یا مکانهای مهم و مورد توجه شما چه جاهایی هستند؟
در ابتدای مقاله اشاره شد که گوگل علاوه بر سرویسهای مختلفی که روی سایت خود دارد، سایتهای دیگری را هم تحت مالکیت خود درآورده است. یعنی هر چه بیشتر سعی داشته تا افراد مختلف روی کره زمین با نیازها و سلایق مختلف را جذب خود کند. سرویسهای مختلف گوگل، شبکه اجتماعی ارکات (Orkut)، شبکه یوتیوب (YouTube) و سایتهای بسیاری مثل اینکه شاید شما تعلقش به گوگل را ندانید، چیزهایی هستند که معمولاً کاربران به آنها مراجعه دارند.
نصب گوگلدسکتاپ روی دستگاه رایانه شخصی، تیر خلاصی است که به اطلاعات خود میزنید. این نرمافزار اطلاعات رایانه شما را بررسی کرده و یک موتور جستوجوی کوچک برای شما راهاندازی میکند اما از کجا معلوم که اطلاعات خاص(!) شما را برای جایی آنطرفتر از مرزها نفرستد؟!
هر بار استفاده کاربران از خدماتی که توسط گوگل یا وابستگان او ارائه میشود، اطلاعاتی را در اختیار او میگذارد. مجموع اطلاعات جمعآوری شده با کمک علوم ریاضیات، آمار، روانشناسی و رفتارشناسی، علوم اجتماعی و … پردازش میشود و اطلاعات بسیار زیادی در مورد کاربران به دست میآید. اطلاعاتی از قبیل اینکه شما که هستید؟ شغل شما، محل زندگی و کار، وضعیت روانی، عادتها، علاقهمندیها، کارهای جدی و امور تفننی و پروژههایی که در حال انجام آنها هستید. اینها مواردی هستند که براحتی از کنار آنها عبور میکنیم، در حالی که برای دیگران ارزش زیادی دارد.
مواردی که گفته شد، بیان تهدیدی است که از طریق اینترنت متوجه ماست. ترفندهایی که در محیط اینترنت برای مخفی ماندن خود و کارمان بکار میبریم، چندان موثر نیستند و باید با خطر بزرگ و پنهانی که از طریق سرویسهای مختلف اینترنتی متوجه جامعه ماست، آشنا شویم. اگر فکر کنیم وجود چنین ابزار قوی مورد توجه مراکز سلطه نیست، قطعاً اشتباه کردهایم.
مواردی که در مورد گوگل ذکر شد، برای سرویسهای دیگر مانند یاهو و … هم صدق میکند. گوگل به دلیل فراهم آوردن خدمات متنوع و موردنیاز کاربران از جذابیت بیشتری نسبت به سایرین برخوردار است و کاربران بیشتری به سوی آن گرایش دارند.
مهم این است که خودمان دارای این فناوریها شویم یا آنکه خطرات ناشی از آنها را به حداقل برسانیم.
“فریتز” یک مهندس متبحر بود که در بخش ساخت و تولید قطعات مربوط به پروژههای هستهای کار میکرد. وقتی مسؤولیت طراحی فرایند تولید کیک زرد به او سپرده شد؛ از آنجا که نیاز به منابع دست اول و بهروز داشت، تصمیم گرفت تا در اینترنت به دنبال منابع فوق بگردد. این بود که در مرکزی که در سازمان هستهای برای ارتباطات اینترنتی در نظر گرفته شده بود، کار خود را آغاز کرد.
در نوار آدرس مرورگر اینترنت، شروع کرد به تایپ کردن: google.com، و در کادر جستوجو این طور تایپ کرد: yellow cake. لیستی از سایتها برایش آمد و شروع کرد به کلیک کردن نام سایتها تا ببیند محتوای آنها چیست؟ او جستوجوی خود را با عباراتی تخصصیتر ادامه داد و در نهایت اطلاعات مفیدی در مورد این ماده، فرایند تولید آن و قطعات دستگاههایی که آن را تولید میکنند، پیدا کرد. البته او کمی در مورد کار در اینترنت اطلاعات داشت. به همین خاطر در بین جسنجوهایی که میکرد، چند جستوجوی بیمورد را هم انجام داد. مثلاً یک بار به دنبال newspaper و بار دیگر به دنبال mobile و کلمات بیربط به کیک زرد جستوجو کرد.
هزاران کیلومتر آنطرفتر از مرزهای کشور «ایندولند»، سرورهای گوگل گزارش دادند که تعدادی جستوجوی با موضوع فرایند هستهای در یکی از آدرسهای اینترنتی این کشور انجام شده است. آدرس IP رایانه بهکارگرفتهشده مربوط به یکی از سازمانهای درگیر در امور هستهای بود. در طول زمان چهار ساعت کار با رایانه مزبور، ۱۷ مرتبه از عبارات تخصصی در مسایل فناوری هستهای و پنج مرتبه عبارات پراکنده استفاده شده بود. در این مدت، از رایانه مزبور ۵۷ کلیک به سایتهای مرتبط با مسائل هستهای شده بود. گوگل با توجه به اینکه خودش یک موتور جستوجوست، از محتوای سایتهای مزبور کاملاً مطلع بود. در بازه زمانی که توسط رایانه مزبور این جستوجوها انجام شده بود (از ساعت ۱۴ تا حدود ۱۸ ) دو ایمیل توسط دستگاه باز شده بود. یکی از آنها [email protected] با پروفایل ناشناس و دیگری هم [email protected] بود که مشخصات پروفایل درست و حسابی نداشت. البته در یکی از نامههایی که به این ایمیل آمده بود، با عنوان جناب آقای فریتز مکگال نام برده شده بود که هویت صاحب ایمیل را برملا کرد. کار از این به بعد چندان سخت نبود. تمام ایمیلهایی که با این ایمیل مکاتبه داشتند، بررسی شدند و فهرستی از کسانی که با فریتز رابطه کاری داشتند، تهیه شد.
روز بعد فریتز ایمیل واقعی خود (یعنی mailto:[email protected]) را از طریق رایانه شخصی که در منزل داشت، چک کرد. تبلیغ نرمافزار گوگل ارث (Google Earth) را بتازگی در اینترنت دیده بود. آن را نصب کرد و نخستین جایی را که سعی کرد با آن مشاهده کند، محله مسکونی بود که در آن زندگی میکرد. سپس سری هم به محلی در چند کیلومتری شهر، جایی که قرار بود کارخانه تولید کیک زرد در آنجا باشد، زد. از بالا اصلاً شبیه به یک کارخانه هستهای نبود!
رایانه مستقر در منزل شخصی او هم شناسایی شد و از این به بعد آن هم تحت نظر قرار گرفت.
این فرایند برای کسانی که با فریتز رابطه مکاتباتی کاری داشتند، تکرار شد. اطلاعات خوبی نصیب گروهی که از سوی سازمان سیا در شرکت گوگل مستقر بودند، شد. آنها از طریق مرور عبارات جستوجو متوجه شدند که وضع پروژههای هستهای در چه مرحلهای است! همچنین با مدلسازی ارتباطات ایمیلها و تحلیل محتوای آنها به اسم و رسم ۱۱ نفر از محققان و دانشمندان مرتبط با مسائل هستهای پی بردند. اغلب افراد مزبور از طریق نرمافزار گوگلارث به مکانی در چند کیلومتری شهر سر زده بودند و معلوم بود که قرار است آنجا خبری باشد! این محققان از ابزار گوگلریدر برای مطلع شدن از آخرین اخبار و تغییرات در سایتها و وبلاگهای موردعلاقه خود استفاده میکردند. برای تکمیل اطلاعات، از اطلاعاتی که توسط سایت یاهو و هات میل و چند سایت دیگر کسب شده بود، استفاده شد.
هنگامیکه مسائل حیاتی پیش بیاید گوگل، یاهو یا هر شرکت دیگری باید با سازمان سیا همکاری کند؛ با تحلیل این سایتها و همچنین جستوجوهایی که این افراد در زمینههای دیگر نموده بودند، تا حدود زیادی مشخصات اخلاقی، فکری و روانی این افراد بر تیم سازمان سیا معلوم شد. قرار شد با چهار نفر از آنها تماس گرفته شود….
جنگ رسانهای بزرگی علیه «ایندولند» آغاز شد. کار به تهدیدهای نظامی و لشکرکشی کشیده شد. مابقی ماجرا را تا آخر خودتان حدس بزنید!