موعود پایگاه اینترنتی موعود
کوتاه نگاری‌هایی درباره فلسفه و عرفان ۹
به نقل ازآیت‌الله حسن‌زاده آملی آمده است: «قسم به جان خودم، آن کس که فهم مطالب تمهید القواعد و شرح قیصری بر فصوص الحکم و مصباح‌الانس واشارات و تنبیهات و شفاء و اسفار و فتوحات مکیّه روزی‌اش نشده، فهم تفسیر انفسی آیات قرآن و جوامع روایی روزی‌اش نمی‌شود».
عبارت «تفکر فلسفی، برای فهم دیانت ضروری است»(۱)، از جمله‌استدلال‌هایی است که آقای دکتر دینانی در جهت اثبات لزوم تفلسف، مطرح‌نموده‌اند. برخی دیگر از اساتید فلسفه همین استدلال را با تعابیری چون«فهم‌عمیق وحی منوط به فلسفه‌دانی است»(۲)، مطرح کرده‌اند. همچنین به نقل ازآیت‌الله حسن‌زاده آملی آمده است: «قسم به جان خودم، آن کس که فهم‌مطالب تمهید القواعد و شرح قیصری بر فصوص الحکم و مصباح‌الانس واشارات و تنبیهات و شفاء و اسفار و فتوحات مکیّه روزی‌اش نشده، فهم تفسیرانفسی آیات قرآن و جوامع روایی روزی‌اش نمی‌شود.»(۳)
پذیرش این استدلال نیز چون برخی از دیگر استدلال‌ها، لوازمی عجیب و غریب دارد که بعید است اساتید محترم‌بدان ملتزم شوند:
الف ـ قرآن و عترت در ارائه حداقل بخشی از پیام‌ها و مقاصد خود به مردم و مؤمنان، دچار کمبود و کاستی است که جبران آن جز از طریق فلسفه و تعالیم‌سقراط و ارسطو و افلاطون و افلوطین و … ممکن نیست!
این مسأله در حالی است که استدلال‌های متعدّدی از سوی برخی فیلسوفان معاصر در دفاع از تفسیر قرآن به قرآن و در اثبات این امر که فهم قرآن- به جز آیات الاحکام – نیاز به هیچ امر دیگری حتی عترت ندارد، مطرح‌شده است ( که البته دیدگاه تفسیر قران به قران و بی نیازی تفسیر قران از اهل بیت علیهم السلام نقد و بحث ویژه خود را می طلبد).
ب ـ تا قبل از ظهور و رواج فلسفه در عالم اسلامی (یعنی پیش از نهضت‌ترجمه متون یونانی در زمان خالد بن یزید بن معاویه و مأمون عباسی)، امکان‌فهم درست و عمیق دیانت و بخش مهمی از آیات و روایات (در زمینه اصول‌دین و مسائل اعتقادی) برای مؤمنان حتی اصحاب خاص رسول الله صلی الله علیه و آله و ائمه‌معصومین علیهم السلام وجود نداشته است!
ج ـ حتی پس از ورود فلسفه به عالم اسلامی و رواج آن، آن دسته ازاصحاب ائمه علیهم السلام و نیز عالمان و فقیهان و متکلمان بزرگ و برجسته‌ای که اهل تفلسف‌نبوده‌اند و بلکه بعضاً به مخالفت آشکار با فلسفه پرداخته‌اند، به فهم دیانت وپاره‌ای از آیات و روایات نائل نشده‌اند!
*مهدی نصیری
—————–
۱ – گفتگوی دین و فلسفه/ ۲۳۳ (به نقل از دکتر دینانی)
۲ – همان
۳ – حسن‌زاده آملی، حسن، دروس شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، به اهتمام صادق حسن‌زاده، پیش گفتار، بیست و سه
