موعود پایگاه اینترنتی موعود
امام علی(ع) می‌فرماید: «سرچشمه علم‌ها در کتاب‌های [آسمانی] چهار گانه مندرج و علوم آن در قرآن کریم است. علوم قرآن در سوره فاتحه، علوم فاتحه در «بسم‌الله الرّحمن الرّحیم» و علوم بسمله در بای بسم‌الله است و من نقطه زیر باء هستم.»۱
در معارف دینی آمده است که اهل بیت(ع) در همه چیز با قرآن کریم مساوی و برابرند. بر همین مبنا، در این مقاله به بحث درباره ارتباط میان این دو از جهت اعجاز عددی می‌پردازیم.
اعجاز قرآن کریم
در قرآن کریم وجوه متعدّدی از اعجاز وجود دارد؛
از جمله اعجاز در بلاغت و موضوعات آن، آگاهی دادن از غیب، بیان قضایای علمی و همچنین اعجاز عددی که عبارت از نظم در تعداد کلمات و حروفی است که برای مفهومی مشخّص بیان شده است. به عنوان مثال در قرآن کریم؛
لفظ «ساعت» ۲۴ بار به تعداد ساعات روز؛ لفظ «شهر = ماه» ۱۲ بار به تعداد ماه‌های سال؛ لفظ «روز» ۳۶۵ بار به تعداد روزهای سال شمسی؛ لفظ «عزم» ۵ بار به تعداد پیامبران اولوالعزم؛ لفظ نماز ۵ بار به تعداد نمازهای روزانه، لفظ «طواف» ۷ بار به تعداد طواف واجب به دور کعبه؛
از جمله تطابق‌ها، تطابق بین عدد کلماتی که به لحاظ مفهومی موافق یا معکوس یکدیگرند؛ مثلاً:
کلمه «حیات» ۱۴۵ بار، در مقابل «موت» ۱۴۵ بار؛
کلمه «دنیا» ۱۱۵ بار، در مقابل «آخرت» ۱۱۵ بار؛
کلمه «ملائکه» ۸۴ بار، در مقابل «شیاطین» ۸۴ بار؛
کلمه «حَرّ = گرما» ۴ بار، در مقابل «برد = سرما» ۴ بار؛ کلمه «ایمان» ۱۱ بار در مقابل «کفر» ۱۱ بار، به کار رفته است.
این اعجاز به واسطه وجود سرّی است که خداوند متعال آن را در حروف و اعداد قرار داده است. وضع نخستین حروف، ابداع خداوندی است که آن را قالب و ظرف حقایق نورانی و کتاب‌های آسمانی قرار داده و از باب اهمّیت موضوع به آنها سوگند یاد نموده و فرموده است: «الم، الر، المص، ن، ق …» و آیات دیگری از این‌گونه که در آغاز سوره‌ها وجود دارد.
امام رضا(ع) در روایتی می‌فرمایند:
«اوّلین ابداع و خواست و مشیّت خداوند، حروف است که آن را اصل هر چیز، دلیل هر سند و فصل کننده هر دشواری قرار داد و به وسیله آن همه چیز از اسامی حق و باطل یا فعل و مفعول، یا معنی و غیر معنی، … را از یکدیگر جدا نمود.»۲
اعجاز دیگر، اعجاز عددی است که اهمّیت آن از اهمّیت حروف کمتر نیست و در نظام آفرینش به صورت متوازن وجود دارد. خداوند متعال می‌فرماید:
«إِنَّا کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ؛ ۳
ما که هر چیزی را به‌اندازه آفریده‌ایم.»
و می‌فرماید:
«وَأَحْصَی کُلَّ شَیْءٍ عَدَدًا؛ ۴
و [خداوند] هر چیزی را به عدد شماره کرده است.»
و پوشیده نماند که بین حروف و اعداد، رابطه وجود داشته، اعداد، سرّ حروف و حروف، سرّ افعالند و به وسیله آن، آسمان‌ها و زمین برپا شده است. خدای تعالی موجود را با کلمه «کن فیکون» آفریده که مرکّب از هفت حرف و معروف به «حروف تکوین» است.
اعجاز عددی قرآن و امامان(ع)
بعد از توضیحی که درباره اعجاز عددی و اهمّیت آن داده شده، در اینجا لازم است مقایسه‌ای میان اعجاز عددی قرآن کریم و اهل بیت(ع) انجام داده و کیفیّت بروز اعجاز عددی در اهل بیت(ع) را یادآوری کنیم. از جمله موارد این اعجاز، عبارتند از:
۱. اگر حروف مقطّعه قرآن کریم را که در آغاز برخی از سور آن مانند «الم، کهیعص، الر، …» آمده است، جمع و حروف تکراری را حذف کنیم، جمله‌ای کامل و معنی‌دار به دست می‌آید که عبارت است از : «صراط علیٍّ حقٌّ نمسکه؛ راه امیرالمؤمنین علی(ع) طریق حق است که ما به آن تمسّک می‌جوییم».
یا: «علیٌ صراط حقٍّ نمسکه؛ علی(ع) راه حق است که به آن تمسّک می‌جوییم».
۲. کلمه «کساء» و مشتقّات آن ۵ بار در قرآن کریم آمده است، به تعداد اصحاب کساء که عبارتند از: حضرات «محمّد(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع)». برای آگاهی بیشتر در این باره به «حدیث شریف کساء» رجوع کنید.۵
۳. کلمات «امام»، «خلیفه»، «وصیّ»، «عصمت»، «آل» و مشتقات آنها ۱۲ بار به تعداد امامان دوازده‌گانه اهل‌بیت(ع) به کار رفته است.
۴. کلمه «شیعه» و مشتقّات آن، ۱۲ بار، نشان دهنده حقّانیت مذهب تشیّع در پیروی از امام علیّ بن ابی‌طالب(ع) که تعداد حروف اسم شریفش ۱۲ است، می‌باشد. همچنین است القاب آن بزرگوار مانند: «امیرالمؤمنین»، «العرو＼الوثقی»، «الصّدیق الأکبر» و «یتلوه شاهد منه» که هر یک از آنها از ۱۲ حرف ترکیب یافته است و این عدد ۱۲ بر کلمه توحید: «لا اله الّا الله»، کلمه نبوّت: «محمّدٌ رسول الله»
و کلمه ولایت «علی خلیفه محمّد» منطبق است.
پس مانند آنچه که درباره قرآن کریم دیدیم، اعجاز عددی در مورد عترت پاک رسول خدا(ص) نیز بارز است. اگر در اسامی اصحاب کساء یعنی حضرات محمّد(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع) دقّت کنیم، درمی‌یابیم که از ۱۹ حرف ترکیب یافته است که مطابق تعداد حروف آیه بسمله «بسم‌الله الرّحمن الرّحیم»
ـ خلاصه قرآن کریم می‌باشد.
از امام علی(ع) نقل شده است که فرمودند:
«همه علوم در کتاب‌های آسمانی چهارگانه مندرج و علوم آنها در قرآن است. علوم قرآن در فاتحه الکتاب، علوم فاتحه در «بسم الله الرّحمن الرّحیم» و علوم بسمله در بای بسم‌الله است و من نقطه زیر باء هستم.»۶
به عبارت دیگر همچنان‌که علوم در قرآن کریم و در بسمله جمع شده، در امام علی(ع) نیز گرد آمده است.
ابن مسعود می‌گوید:
همانا قرآن بر هفت حرف نازل شده، که هر حرفی از آن دارای ظاهر و باطنی است و حقّاً، ظاهر و باطن آن نزد علیّ بن ابی‌طالب(ع) می‌باشد.
و این تطابق موجود بین حروف بسمله و عترت پیامبر(ص) بر وجود تعادل و تساوی در تمسّک به آن دو دلالت می‌کند. پس همچنان‌که فرد مؤمن به وسیله بسمله خود را از شرّ اجنّه و شیاطین و هر چیز ناپسندی محافظت می‌نماید، به همین ترتیب خود را به واسطه تمسّک به اسامی مبارک اصحاب کساء مصونیّت می‌بخشد.
این مطلب را روایات ما تأیید و بیان می‌کند که خدای تعالی به هر پیامبری، نام‌های معصومان پنج‌گانه را آموخت تا در دشواری‌ها و خطرات به ایشان متوسّل شوند؛ مانند: نوح نبیّ(ع) که درون کشتی لوحی قرار داد. که بر روی آن کف دستی با پنج انگشت آن کشیده شده و بر هر انگشت نام‌های اصحاب کساء(ع) یعنی: محمّد، ایلیا، فاطمه، شبّر و شبیر نقش بسته و در وسط دست این جمله نوشته شده بود:
«ای خدا و ای یاور من؛ به واسطه لطف و رحمت خویش و به [حقّ] این نفوس مقدّس، دستم را بگیر. اینان همگی بزرگان و گرامیانی هستند که تو به خاطر ایشان عالم را آفریده‌ای. خداوندا، به برکت اسامی اینان مرا یاری نما و تو یکتای توانا بر هدایت من به سوی حقّ و حقیقتی».
و در بیان اهمّیت عدد ۱۹ آنکه بعضی از امامان(ع) در امور خود آن را به کار می‌گرفته‌اند. درباره امام علی(ع) روایت شده که آن حضرت(ع) درجنگ‌ها به همراه خود نقشی را حمل می‌کردند که در محیط دایره آن حروف بسمله در ۱۹ خانه و به ازای هر خانه، نامی از نام‌های نیکوی خداوند قرار داده شده بود که با آن حروف آغاز می‌شد و آن حضرت این را در خطّ مقدّم سپاه حمل می‌نمودند و به وسیله آن به خداوند توسّل می‌جستند تا بر دشمنان غلبه یابند.
همچنین روایت شده، آن هنگام که عطش بر
امام حسین(ع) و اصحابش غلبه یافت، آن حضرت(ع)، نیزه‌ای برگرفت و پشت خیمه‌ها ۱۹ خط به سمت قبله کشید و آن را حفر نمود، در اثر آن چشمه آبی جوشید که از آن نوشیدند و سپس از بین رفت و اثری از آن باقی نماند. در اینجا می‌پرسیم؛ چرا آن حضرت(ع) فقط ۱۹ خط کشیدند و نکته قابل توجّه آنکه تعداد این خط‌ها برای مورّخ، دارای اهمّیت بوده که آن را نقل کرده است.
۶. در روایتی آمده است که امام کاظم(ع) به راهبی فرمودند: «خداوند، چند اسم دارد که اگر به وسیله آنها خوانده شود، ردّ نمی‌شود؟»
آن راهب عرضه داشت: اسامی خدا زیاد است؛ امّا آنچه که به‌طور حتم سائلش را ردّ نمی‌کند، هفت تاست.
امام کاظم(ع) فرمودند: «هر تعداد از آنها را که می‌دانی، برایم بازگو».
راهب پاسخ داد: به خدا سوگند، هیچ یک از آنها را نمی‌دانم…
محدّث قمی می‌گوید:
مقصود از اسماء هفت‌گانه، همه معصومان(ع) هستند؛ زیرا نام‌های گرامی ایشان، از آن فراتر نیست و آن عبارت است از: «محمّد، علی، فاطمه، حسن، حسین، جعفر و موسی» علیهم السّلام و بنابراین تأویل «السبع‌المثانی» در این آیه شریف مشخّص می‌شود:
«وَلَقَدْ آتَیْنَاکَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِی وَالْقُرْآنَ الْعَظِیمَ؛ ۷
و به راستی به تو [پیامبر] سبع‌المثانی و قرآن بزرگ را عطا کردیم.
عدد هفت دارای اسرار عظیمی است که در آسمان‌ها و زمین‌های هفت‌گانه، تعداد روزهای هفته، تعداد طواف دور کعبه و تعداد نام‌های امامان(ع) ظهور یافته است.»۸ و ۹
سیّد حسین نجیب محمّد
مترجم: ابوذر یاسری
پی‌نوشت‌ها:
۱. مصابیح الانوار، ج ۱، ص ۴۳۵.
۲. رضوان فقیه، الکشوف فی الاعجاز القرآنی و علم الحروف، ص ۱۸.
۳. سوره قمر (۵۴)، آیه ۴۹.
۴. سوره جن (۷۲)، آیه ۲۸.
۵. محدّث قمی، مفاتیح‌الجنان، ملحقات پایانی.
۶. مصابیح الأنوار، ج ۱، ص ۴۳۵.
۷. سوره حجر (۱۵)، آیه ۸۷.
۸. منتهی‌الآمال، ج ۲، ص ۳۰۷.
۹. برای آگاهی بیشتر در این موضوع به کتاب «الکشوف فی الإعجاز القرآنی و علم الحروف»، اثر شیخ رضوان فقیه رجوع کنید.
چه کسی راز عدد ۱۲ را می‌داند؟
لا اله الّا الله ۱۲ حرف؛
محمّد رسول الله ۱۲ حرف؛
النّبیّ المصطفی ۱۲ حرف؛
خلیفه انبیاء = خاتم الوصیّین ۱۲ حرف؛
هؤلاء الاطهار ۱۲ حرف؛
ساد＼ أهل الجنّـ［ ۱۲ حرف؛
محبّهم مؤمن تقی ۱۲ حرف؛
عدوّهم کافر شقی ۱۲ حرف؛
و من و تو ان‌شاءالله شیعه ۱۲ امامی هستیم.
