موعود پایگاه اینترنتی موعود
از میان همه حقوق گوناگونی که در آموزه‌های اسلامی بر ادای آنها تأکید شده است، پس از حقّ خدای متعال، هیچ حقّی به بزرگی حقّی که امامان و پیشوایان معصوم دین: بر عهده ما دارند، نیست؛ زیرا هیچ کس به اندازه آنها در زندگی ما نقش ندارد و استمرار زندگی ما بدون وجود آنان امکان‌پذیر نیست.
برای روشن شدن این موضوع، به روایتی از امام صادق(ع) که از پدر ارجمندش، امام باقر(ع) و از جدّ بزرگوارش امام سجّاد(ع) نقل کرده است، اشاره می‌کنیم. در این روایت چنین می‌خوانیم:
ما پیشوایان اهل اسلام و حجّت‌های خدا بر جهانیان و سروران مؤمنان، رهبران رو سفیدان و سرپرستان مؤمنان هستیم. ما امانی برای ساکنان زمین هستیم، همچنان که ستارگان، امانی برای اهل آسمان هستند. ما کسانی هستیم که خداوند به وسیله ما، آسمان را از اینکه جز به اذن او بر زمین افتد، نگه می‌دارد و به وسیله ما، زمین را از اینکه ساکنانش را پریشان سازد، حفظ می‌کند و به وسیله ما، باران را فرو می‌فرستد، رحمتش را جاری می‌سازد و برکات زمین را خارج می‌کند.
اگر یکی از ما در زمین نباشیم، زمین ساکنانش را در کام خود فرو می‌برد.»
سپس فرمود: «زمین از زمانی که خدا، آدم را آفرید، هیچ گاه از حجّت خدا خالی نبوده است، خواه این حجّت، آشکار و شناخته شده باشد، خواه غایب و از دیده‌ها پنهان و تا برپایی رستاخیز نیز زمین از حجّت خدا خالی نمی‌ماند، اگر این گونه نبود، خدا پرستیده نمی‌شد.۱
به دلیل همین عظمت حقوق امام زمان (ع) است که در دعای ندبه از خدا می‌خواهیم که ما را در ادای این حقوق یاری کند:
خداوندا! … ما را در راه ادای حقوق او (امام مهدی(ع))، تلاش در پیروی از او و دوری از مخالفت او یاری کن و با خشنودی او بر ما منّت گذار.
پس از این مقدّمه، برای آشنایی بیشتر با حقوق امام زمان (ع) برخی از روایاتی را که در این زمینه به دست ما رسیده است، به اجمال بررسی می‌کنیم:۲
۱. ضرورت ادای حقوق امام زمان (ع)
در این زمینه روایات فراوانی از پیامبر اعظم(ص) و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) وارد شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
رسول اکرم(ص) در روایتی می‌فرماید:۳
سوگند به آنکه جانم در دست اوست، هیچ بنده‌ای را کردارش سود نرساند، مگر در پرتو شناخت حقّ ما.۴
امام صادق(ع) نیز در همین زمینه می‌فرماید:
خداوند عزّوجلّ به وسیله پیشوایان هدایت از خاندان پیامبر ما، دینش را آشکار ساخت و به وسیله ایشان راهش را روشن نمود و به واسطه آنان چشمه‌های پنهان دانش خود را گشود. پس، از امّت محمّد ـ درود خدا بر او و خاندانش باد ـ هرکس که حقّ واجب امامش را بشناسد، مزّه ایمانش را بچشد و به ارزش دل‌پذیری اسلام خود پی برد.۵
۲. حقوق امام زمان (ع)
پیشوایان معصوم دین(ع) حقوق گوناگونی برعهده ما دارند که بررسی تفصیلی همه این حقوق، مجالی گسترده می‌طلبد، در این مجال به برخی از مهم‌ترین این حقوق اشاره می‌کنیم:
الف. حقوق امام زمان (ع) : دوست داشتن
رسول اکرم(ص) در ازای زحمات فراوانی که در راه ارشاد و هدایت مردم پذیرا شد، تنها یک چیز از مردم درخواست کرد و آن دوستی خویشاوندان خود بود. قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید:
قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی.۶
بگو به ازای آن [رسالت]، پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی درباره خویشاوندان.
امام باقر(ع) در پاسخ شخصی که از ایشان درباره تفسیر این آیه پرسیده بود، می‌فرماید:
… به خدا سوگند که این [دوستی]، فریضه‌ای است که خداوند نسبت به اهل بیت محمّد بر عهده بندگان نهاده است.۷
احادیث دیگری نیز در این زمینه وارد شده است که به جهت رعایت اختصار به همین مقدار بسنده می‌کنیم.۸ که اولین حق از حقوق امام زمان (ع) دوست داشتن است
ب. حقوق امام زمان (ع) : تمسّک جستن
بی‌تردید در تندباد حوادث روزگار و به هنگام برخاستن توفان‌های سهمگین، تنها با چنگ زدن به «دستگیره‌ای محکم» میتوان از درافتادن به وادی گمراهی در امان ماند و راه هدایت و رستگاری را بازشناخت. و این دومین حق از حقوق امام زمان (ع) است.
قرآن کریم از این دستگیره محکم، گاه با تعبیر «عروه الوثقی؛ دستاویز استوار» ۹ و گاه با تعبیر «حبل الله؛ ریسمان خدا»۱۰ یاد کرده است.
به تصریح روایات، این دستگیره محکم تنها اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) هستند و به همین دلیل همه اهل ایمان موظّف شده‌اند که تنها به آنها تمسّک جویند.
امام علی(ع) در این باره می‌فرماید:
رسول خدا ـ درود خدا بر او و خاندانش باد ـ به من فرمود: «ای علی…! شما حجّت خدا بر خلق او و آن دستگیره محکم هستید که هرکس بدان چنگ زند، هدایت شود و هرکه رهایش کند، گمراه گردد.۱۱
از امام صادق(ع) نیز در این باره چنین روایت شده است:
دروغ می‌گوید کسی که مدّعی است ما را شناخته، ولی به دامن دیگران چنگ آویخته است.۱۲
گفتنی است، برخی از اهل تحقیق معتقدند: احادیثی که بر وجوب تمسّک به اهل بیت دلالت دارند، بیش از حدّ تواترند.۱۳
ج.حقوق امام زمان (ع) : دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان
در سومین حق از حقوق امام زمان (ع) باید به این نکته توجه داشت که آنگاه ما در ادّعای دوستی با اهل بیت عصمت و طهارت(ع) صادق هستیم که دوستان آنها را دوست بداریم و با دشمنان آنها دشمنی کنیم. از این رو در روایات، دوستی با دوستان اهل بیت: و دشمنی با دشمنان آنها، یکی از حقوق امامان معصوم(ع) برشمرده شده و بسیار بر آن تأکید شده است.
پیامبر خاتم(ص) در این باره می‌فرماید:
هر کس دوست دارد که برکشتی نجات بنشیند و به دستگیره محکم چنگ آویزد و ریسمان استوار خدا را بگیرد، باید پس از من، علی را دوست بدارد و با دشمن او دشمنی کند و امامان هدایتگر از نسل او را به پیشوایی بپذیرد؛ زیرا آنان پس از من جانشینان و اوصیای من و حجّت خدا بر خلقند و سروران امّت هستند و پرهیزگاران را به سوی بهشت می‌برند. حزب آنها، حزب من و حزب من، حزب خداست و حزب دشمنان آنان، حزب شیطان است.۱۴
د.حقوق امام زمان (ع) : پذیرفتن ولایت
به تصریح روایات، در آموزه‌های اسلامی هیچ موضوعی به اندازه موضوع ولایت،۱۵ تأکید نشده است و به همین دلیل میتوان گفت، پذیرش ولایت و سرپرستی امامان معصوم(ع) یکی از مهم‌ترین حقوق آنهاست و در زمانه عصر صاحب الزمان علیه السلام این حق جز حقوق امام زمان (ع) است . در روایتی که از پیامبر اعظم(ص) نقل شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم:
هرکس دوست دارد که مانند من زندگی و چون من بمیرد و به بهشتی که پرودگارم مرا وعده داده است، وارد شود، پس باید ولایت علی بن ابی‌طالب و وارثان پاک او را که پس از من امامان هدایتگر و چراغ‌های تاریکی‌ها هستند، بپذیرد؛ زیرا آنها هرگز شما را از راه راست به کج‌راهه گمراهی نمی‌کشانند.۱۶
امام علی(ع) نیز در این باره می‌فرماید:
ما را برعهده مردم، حقّ فرمانبری و ولایت است و برای این کار، از خداوند سبحان پاداش نیک خواهند گرفت.۱۷
ه . حقوق امام زمان (ع) : مقدّم داشتن
به دلیل برتری‌ها و ویژگی‌های بی‌مانندی که خدای متعال به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) ارزانی داشته، سزاوار است که آنها در همه زمینه‌ها بر همگان مقدّم داشته شوند و هیچ کس بر آنها ترجیح داده نشود و این از حقوق امام زمان (ع) است که ایشان را اولین زندگی خود قرار دهیم . به این موضوع نیز به عنوان یکی از حقوق امامان معصوم(ع)، در روایات بسیار توجّه شده و از جمله در روایتی که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده، چنین آمده است:
خدای متعال ذرّیه هر پیامبری را از پشت خود او قرار داده است، ولی ذرّیه مرا از پشت علی بن ابی‌طالب(ع) … پس آنان را پیشرو قرار دهید و از ایشان جلو نیفتید؛ زیرا آنان در خردسالی، بردبارترین شما هستند و در بزرگی، داناترینتان. بنابراین، از آنها پیروی کنید؛ چرا که ایشان شما را به گمراهی نمی‌کشانند و از راه راست بیرونتان نمی‌برند.۱۸
و. حقوق امام زمان (ع) : پیروی کردن
یکی از مهم‌ترین حق از حقوق امام زمان (ع) پیروی کردن از آنان است .شاید یکی از مهمامامان معصوم(ع) در علم، تقوا، شجاعت، سیاست، سخاوت، کرامت و دیگر صفات پسندیده اخلاقی، سرآمد اهل روزگار هستند و به همین دلیل، مردم باید آنان را پیشوا و مقتدای خود سازند و در همه امور به آنها اقتدا کنند. پیامبر اکرم(ص) در این باره می‌فرماید:
هر کس خوشحال می‌شود مانند من زندگی کند و مانند من از دنیا برود و در بهشت برینی که پروردگارم آن را کاشته است، ساکن شود، باید پس از من علی را دوست دارد و به امامان پس از من اقتدا کند؛ زیرا آنان عترت منند، از طینت من آفریده شده‌اند و فهم و دانش روزی شده‌اند.۱۹
ز.حقوق امام زمان (ع): گرامی داشتن
پیامبر اعظم(ص) همواره بر ضرورت گرامی داشتن اهل بیت طاهرین خود(ع) تأکید می‌کرد و امّت خود را از آزار و اذیت آنان برحذر می‌داشت. به همین دلیل میتوان گفت که یکی از حقوق قطعی و مسلّم امامان معصوم(ع) مخصوصا حقوق امام زمان (ع) گرامی داشتن، عزیز شمردن و خوار نساختن آنان است.
در روایتی که ابن عبّاس نقل کرده، در این زمینه چنین آمده است:
رسول خدا ـ درود خدا بر او و خاندانش باد ـ بر منبر رفت و برایمان سخنرانی کرد و مردم جمع شدند. آن حضرت فرمود: «… ای مردم! … شما [در روز قیامت] گرد آورده خواهید شد و درباره ثقلین از شما خواهند پرسید. پس مواظب باشید که پس از من با آنان چگونه عمل می‌کنید. آنان، اهل بیت من هستند. هرکه ایشان را آزار دهد، مرا آزار داده و هرکه به ایشان ستم کند، به من ستم کرده است. هرکه ایشان را خوار دارد، مرا خوار داشته و هرکه ایشان را عزیز شمارد، مرا عزیز شمرده است. هرکه ایشان را یاری دهد، مرا یاری داده و هرکه ایشان را تنها و بی‌یاور گذراد، مرا تنها و بی‌یاور گذاشته است.۲۰
ح.حقوق امام زمان (ع): ادا کردن حقوق مالی
خداوند متعال در قرآن کریم، حقوق مالی مشخّصی را برای پیامبر اکرم(ص) و خویشاوندان او در نظر گرفته است که در اصطلاح از آن تعبیر به «خمس» می‌شود:
وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیءٍ فَأَنَّ لِلهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیتَامَی وَالْمَسَاکینِ وَابْنِ السَّبِیل.۲۱
بدانید که هر چیزی را به غنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا و پیامبر و از آن خویشاوندان [او] و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان است.
در تفسیر این آیه، روایات متعددی از امامان معصوم: نقل شده که در همه آنها، از خمس، به عنوان یکی از حقوق مالی اهل بیت: یاد شده است. از آن جمله میتوان به این روایات اشاره کرد:
ابن دیلمی نقل می‌کند که علی بن الحسین(ع) به مردی از اهل شام فرمود:
آیا در سوره انفال نخوانده‌ای که «بدانید که هر چیزی را به غنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا و پیامبر و … است؟» عرض کرد: چرا. پس شما، همانان هستید؟ فرمود: «آری.»۲۲
امام باقر(ع) نیز در تفسیر آیه یاد شده می‌فرماید:
مقصود، خویشاوندان پیامبر خداست. خمس، از آنِ خدا و پیامبر و ماست.۲۳
امام عصر(ع) در یکی از توقیعات خود، مردم را از کوتاهی در ادای حقوق مالی اهل‌بیت(ع) برحذر داشته است و می‌فرماید:
هرکس به ناحق چیزی از اموال ما را تصاحب کند، به راستی درون خویش را از آتش انباشته است و به زودی به رو در آتش افکنده خواهد شد.۲۴
آن حضرت همچنین درباره فلسفه پرداخت خمس می‌فرماید:
اموال شما را نمی‌پذیریم مگر به دلیل اینکه پاک شوید، پس هر که می‌خواهد، بپردازد و هرکس می‌خواهد، نپردازد. پس آنچه خدا به ما ارزانی داشته از آنچه به شما ارزانی داشته بهتر است.۲۵
ط. حقوق امام زمان (ع) : پیش‌کش کردن مال
یکی از مهم ترین حق از حقوق امام زمان (ع) صله دادن به ایشون است چنانکه در مقدّمه این مبحث یادآور شدیم، همه فیض‌های مادّی و معنوی و همه نعمت‌های دنیوی و اخروی که ما از آنها بهره‌مندیم، به برکت وجود اهل بیت عصمت و طهارت است و از همین رو شایسته است که ما به هر طریق ممکن سپاس خود را به پیشگاه این بزرگواران عرضه و به هر بهانه‌ای مهر و محبّت خود را به آنان اعلام کنیم. اگرچه آنها از سپاس، مهر و محبّت ما کاملاً بی‌نیازند.
یکی از این راه‌ها، پیش‌کش کردن مال به پیشگاه حضرات معصومان(ع) است که در اصطلاح از آن به «صله دادن» تعبیر می‌شود.۲۶
در روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده در این زمینه چنین آمده است:
صله (هدیه) دادنِ از اموال خود به آل محمّد را فرو مگذارید. هرکه داراست به قدر دارای‌اش [صله دهد] و هرکه نادار است به فراخور ناداری‌اش. هرکه می‌خواهد خداوند، مهم‌ترین حاجت‌هایی را که از خدا می‌خواهد، برآورده سازد، از مال خود، آنچه را بیشتر از همه مورد نیاز اوست، به آل محمّد و شیعیان آنان صله دهد.
چنانکه از روایت یاد شده هم به دست می‌آید، مراد از صله دادن، این نیست که مالی را به طور مستقیم به اهل بیت(ع) پیش‌کش کنیم، بلکه منظور این است که ما به قصد خشنودی این خاندان، اموال خود را در راه‌هایی که آنها می‌پسندند، به ویژه در راه دستگیری از شیعیان درمانده که یتیمان آل‌محمّد(ع) به شمار می‌آیند، هزینه کنیم.
ی. حقوق امام زمان (ع) : فرستادن صلوات
یکی دیگر از حقوق امامان معصوم(ع) و حقوق امام زمان (ع) درود و صلوات فرستادن بر آنهاست. در این زمینه نیز روایات فراوانی وارد شده است که در اینجا به دو روایت بسنده می‌کنیم.
از رسول خاتم(ص) روایت شده است که فرمود:
هرکه نمازی بخواند و در آن بر من و اهل بیتم صلوات نفرستد، نمازش پذیرفته نمی‌شود.۲۷
امام صادق(ع) نیز در این باره می‌فرماید:
پدرم مردی را دید که به کعبه آویخته و می‌گوید: اللهمّ صلّ علی محمّد. پدرم به او فرمود: «ای بنده خدا! آن را ناقص مگو. حقّ ما را ضایع مگردان. بگو: اللهمّ صل محمّد و اهل بیته.۲۸
ک. حقوق امام زمان (ع) : یاد کردن
و آخرین حق از حقوق امام زمان (ع) : از آنجا که یاد کردن از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و بیان فضایل و صفات برجسته آنها، موجب زنده شدن مکتب اهل بیت(ع) و جلا یافتن دل‌های ما می‌شود، در روایات سفارش‌های فراوانی به این موضوع شده است. در یکی از این روایات، امام صادق(ع) خطاب به داوود بن سرحان می‌فرماید:
ای داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و آنچه را می‌گویم و به آنان ابلاغ کن. رحمت خدا بر آن بنده‌ای که با دیگری گرد آید و دو نفری درباره امر ما گفت‌وگو کنند که در این حال، سومین نفر آنان فرشته‌ای است که برای آن دو آمرزش می‌طلبد. هیچ دو نفری گرد هم نیامدند و از ما یاد نکردند، مگر اینکه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان بالید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به ذکر مشغول شوید؛ زیرا گردهم‌آیی و مذاکره شما با یکدیگر باعث زنده شدن ما می‌شود. بهترین مردم بعد از ما کسی است که درباره امر ما مذاکره کند و به یاد و نام ما، فراخواند.
در پایان آرزو می‌کنیم که خداوند به همه ما توفیق شناخت و ادای کامل حقوق اهل‌بیت عصمت و طهارت ؛ به‌ویژه امام عصر(ع) را ارزانی فرماید و در دنیا و آخرت ما را از فیض وجود این بزرگواران بهره‌مند سازد.۲۹
پی نوشت :
- کمال الدين و تمام النعمة، ج۱، ص۲۰۷، ح ۲۱.
- محمد‌بن جعفر ابن مشهدي، المزار الکبير، قم، چاپ اول: دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ۱۴۱۹ه .ق، ص۵۸۴؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص۱۰۹.
- براي مطالعة بيشتر در اين زمينه ر.ک: محمّد محمّدي ري شهري، اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ترجمة حميدرضا شيخي و حميدرضا آژير، چاپ اول: قم، دارالحديث، ۱۳۷۹، ج ۲، صص۵۴۰ ـ ۵۴۹.
- محمد‌بن محمد‌بن نعمان (شيخ مفيد)، الأمالي، چاپ اول: قم، کنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ ه ق، ص۴۴؛ اهل‌بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۴۱، ح۷۸۱.
- الکافي، ج ۱، ص۲۰۳؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج۲، ص۵۴۳، ح۷۶۸.
- سورة شوري (۴۲)، آية ۲۳.
- احمد‌بن محمد‌بن خالد برقي، المحاسن، چاپ دوم: قم، دار الکتب الإسلامية، ۱۳۷۱ه .ق، ج ۱، ص۲۴۴؛ اهل‌بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۵۶، ح ۸۱۹.
- ر.ک: اهل‌بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، صص۵۵۱ ـ ۵۵۹.
- ر.ک: سورة بقره (۲)، آية ۲۵۶ و سورة لقمان (۳۱)، آية ۲۲.
- ر. ک: سورة آل عمران (۳)، آية ۱۰۳.
- محمد‌بن محمد‌بن نعمان (شيخ مفيد)، الأمالي، چاپ دوم: قم، دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ۱۴۰۴ه .ق، ص۱۱۰، ح۹؛ اهل‌بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۶۱، ح ۸۳۴.
- محمد‌بن علي‌بن حسين (شيخ صدوق)، معاني الأخبار، چاپ اول: قم، دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ۱۳۶۱، ص۳۹۹، ح ۵۷؛ اهل‌بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۶۵، ح ۸۴۵.
- ر.ک: اهل‌بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۶۵.
- عيون أخبار الرضا(ع)، ج ۱ ص۲۹۲ ح ۴۳؛ بحار الأنوار، ج ۲۳ ص۱۴۴ ح ۱۰۰؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۶۱، ح ۸۳۲.
- ر.ک: الکافي، ج ۲، ص۱۸، ح ۳.
- محمد‌بن علي‌بن حسين (شيخ صدوق)، الأمالي، چاپ پنجم: بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ۱۴۰۰ه ق. ص۸۸، ح ۶۰؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۶۷، ح ۸۴۹.
- عبدالواحد الآمدي التميمي، غرر الحکم و درر الکلم، تحقيق: مير سيد جلال الدين المحدث الأرموي، چاپ دوم: تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۰، ج ۵ ص۱۲۹ ح۷۶۲۸؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۶۸، ح ۸۵۶.
- بحارالأنوار، ج ۲۳، ص۱۴۴، ح ۹۸؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۷۵، ح ۸۶۹.
- الأمالي (شيخ صدوق)، ص۸۸، ح ۶۰؛ بحارالأنوار، ج ۲۳، ص۱۳۹، ح ۸۵؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۷۷، ح ۸۷۴.
- الأمالي (شيخ صدوق)، ص۱۲۱، ح ۱۱۲؛ بحارالأنوار، ج ۳۸، ص۹۴، ح ۱۰؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۸۳، ح ۸۸۵.
- سورة انفال (۸)، آية ۴۱.
- بحارالأنوار، ج ۹۶، ص۲۰۳، ح ۲۱؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۸۵، ح ۸۹۱.
- الکافي، ج ۱، ص۵۳۹، ح ۲؛ بحارالأنوار، ج ۹۶، ص۲۰۱، ح ۱۵، اهل‌بيت: در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۸۵، ح۸۹۳.
- بحارالأنوار، ج ۵۳، ص۱۸۳، ح ۱۱.
- همان، ص۱۸۰، ح ۱۰.
- بحارالأنوار، ج ۹۶، ص۲۱۶، ح ۶؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۸۷، ح ۸۹۸.
- بحارالأنوار، ج ۸۵، ص۲۷۹؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۸۹، ح ۹۰۴.
- الکافي، ج ۲، ص۴۹۵، ح ۲۱؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۸۹، ح ۹۰۳.
- ابو جعفرمحمد‌بن حسن (شيخ طوسي)، الأمالي، تحقيق: مؤسسة البعثة، چاپ اول: قم، دارالثقافة، ۱۴۱۳ه .ق، ص۲۲۴، ح ۳۹۰؛ بحارالأنوار، ج ۱، ص۲۰۰، ح ۸؛ اهل بيت(ع) در قرآن و حديث، ج ۲، ص۵۹۱، ح ۹۱۰.
منبع اصلی: کتاب چشم به راه (جلد سوم دسنامه مهدوی) نوشته ابراهیم شفیعی سروستانی ،فصل هفتم
