حقوق امام زمان علیه السلام

دوست داشتن

رسول اکرم(ص) در ازای زحمات فراوانی که در راه ارشاد و هدایت مردم پذیرا شد، تنها یک چیز از مردم درخواست کرد و آن دوستی خویشاوندان خود بود. قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید:
قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی.
بگو به ازای آن [رسالت]، پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی درباره خویشاوندان.
امام باقر(ع) در پاسخ شخصی که از ایشان درباره تفسیر این آیه پرسیده بود، می‌فرماید:
… به خدا سوگند که این [دوستی]، فریضه‌ای است که خداوند نسبت به اهل بیت محمّد بر عهده بندگان نهاده است.
احادیث دیگری نیز در این زمینه وارد شده است که به جهت رعایت اختصار به همین مقدار بسنده می‌کنیم

تمسّک جستن

بی‌تردید در تندباد حوادث روزگار و به هنگام برخاستن توفان‌های سهمگین، تنها با چنگ زدن به «دستگیره‌ای محکم» می‌توان از درافتادن به وادی گمراهی در امان ماند و راه هدایت و رستگاری را بازشناخت.

ق رآن کریم از این دستگیره محکم، گاه با تعبیر عروة_الوثقی دستاویز استوار و گاه با تعبیر حبل_الله ؛ ریسمان خدا ‌یاد کرده است.

به تصریح روایات، این دستگیره محکم تنها اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) هستند و به همین دلیل همه اهل ایمان موظّف شده‌اند که تنها به آنها تمسّک جویند.

امام علی(ع) در این باره می‌فرماید:
رسول خدا ـ درود خدا بر او و خاندانش باد ـ به من فرمود: «ای علی…! شما حجّت خدا بر خلق او و آن دستگیره محکم هستید که هرکس بدان چنگ زند، هدایت شود و هرکه رهایش کند، گمراه گردد.

از امام صادق(ع) نیز در این باره چنین روایت شده است:
دروغ می‌گوید کسی که مدّعی است ما را شناخته، ولی به دامن دیگران چنگ آویخته است.

گفتنی است، برخی از اهل تحقیق معتقدند: احادیثی که بر وجوب تمسّک به اهل بیت دلالت دارند، بیش از حدّ تواترند.

دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان

آنگاه ما در ادعای دوستی با اهل بیت عصمت و طهارت(ع) صادق هستیم که دوستان آنها را دوست بداریم و با دشمنان آنها دشمنی کنیم.

از این رو در روایات، دوستی با دوستان اهل بیت: و دشمنی با دشمنان آنها، یکی از حقوق امامان معصوم(ع) برشمرده شده و بسیار بر آن تأکید شده است.

پیامبر خاتم(ص) در این باره می‌فرماید:
هر کس دوست دارد که بر کشتی_نجات بنشیند و به دستگیره محکم چنگ آویزد و ریسمان استوار خدا را بگیرد، باید پس از من، علی را دوست بدارد و با دشمن او دشمنی کند و امامان هدایتگر از نسل او را به پیشوایی بپذیرد؛ زیرا آنان پس از من جانشینان و اوصیای من و حجّت خدا بر خلقند و سروران امّت هستند و پرهیزگاران را به سوی بهشت می‌برند. حزب آنها، حزب من و حزب من، حزب خداست و حزب دشمنان آنان، حزب شیطان است.

پذیرفتن ولایت

به تصریح روایات، در آموزه‌های اسلامی هیچ موضوعی به اندازه موضوع ولایت، تأکید نشده است و به همین دلیل می‌توان گفت، پذیرش ولایت و سرپرستی امامان معصوم(ع) یکی از مهم‌ترین حقوق آنهاست.

در روایتی که از پیامبر اعظم(ص) نقل شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم:

هرکس دوست دارد که مانند من زندگی و چون من بمیرد و به بهشتی که پرودگارم مرا وعده داده است، وارد شود، پس باید ولایت علی‌ بن ابی‌طالب و وارثان پاک او را که پس از من امامان هدایتگر و چراغ‌های تاریکی‌ها هستند، بپذیرد؛ زیرا آنها هرگز شما را از راه راست به کج‌راهه گمراهی نمی‌کشانند.

ا مام علی(ع) نیز در این باره می‌فرماید:
ما را برعهده مردم، حقّ فرمانبری و ولایت است و برای این کار، از خداوند سبحان پاداش نیک خواهند گرفت.

مقدّم داشتن

به دلیل برتری‌ها و ویژگی‌های بی‌مانندی که خدای متعال به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) ارزانی داشته، سزاوار است که آنها در همه زمینه‌ها بر همگان مقدم داشته شوند و هیچ کس بر آنها ترجیح داده نشود.

به این موضوع نیز به عنوان یکی از حقوق امامان معصوم(ع)، در روایات بسیار توجّه شده و از جمله در روایتی که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده، چنین آمده است:

خدای متعال ذرّیه هر پیامبری را از پشت خود او قرار داده است، ولی ذرّیه مرا از پشت علی بن ابی‌طالب(ع) … پس آنان را پیشرو قرار دهید و از ایشان جلو نیفتید؛

زیرا آنان در خردسالی، بردبارترین شما هستند و در بزرگی، داناترینتان. بنابراین، از آنها پیروی کنید؛ چرا که ایشان شما را به گمراهی نمی‌کشانند و از راه راست بیرونتان نمی‌برند.

پیروی کردن

امامان معصوم(ع) در علم، تقوا، شجاعت، سیاست، سخاوت، کرامت و دیگر صفات پسندیده اخلاقی، سرآمد اهل روزگار هستند و به همین دلیل، مردم باید آنان را پیشوا و مقتدای خود سازند و در همه امور به آنها اقتدا کنند.

پیامبر اکرم(ص) در این باره می‌فرماید:
هر کس خوشحال می‌شود مانند من زندگی کند و مانند من از دنیا برود و در بهشت برینی که پروردگارم آن را کاشته است، ساکن شود، باید پس از من علی را دوست دارد و به امامان پس از من اقتدا کند؛ زیرا آنان عترت منند، از طینت من آفریده شده‌اند و فهم و دانش روزی شده‌اند.

گرامی داشتن

پیامبر اعظم(ص) همواره بر ضرورت گرامی داشتن اهل_بیت طاهرین خود(ع) تأکید می کرد و امت خود را از آزار و اذیت آنان برحذر می داشت. به همین دلیل می توان گفت که یکی از حقوق قطعی و مسلم امامان معصوم(ع) گرامی داشتن، عزیز شمردن و خوار نساختن آنان است.

در روایتی که ابن عباس نقل کرده، در این زمینه چنین آمده است:
رسول خدا(ص) بر منبر رفت و برایمان سخنرانی کرد و مردم جمع شدند. آن حضرت فرمود:

«… ای مردم! … شما [در روز قیامت] گرد آورده خواهید شد و درباره ثقلین از شما خواهند پرسید. پس مواظب باشید که پس از من با آنان چگونه عمل می کنید.

آنان، اهل بیت من هستند. هرکه ایشان را آزار دهد، مرا آزار داده و هرکه به ایشان ستم کند، به من ستم کرده است. هرکه ایشان را خوار دارد، مرا خوار داشته و هرکه ایشان را عزیز شمارد، مرا عزیز شمرده است. هرکه ایشان را یاری دهد، مرا یاری داده و هرکه ایشان را تنها و بی یاور گذراد، مرا تنها و بی یاور گذاشته است.

ادا کردن حقوق مالی

خداوند متعال در قرآن کریم، حقوق مالی مشخصی را برای پیامبر اکرم(ص) و خویشاوندان او در نظر گرفته است که در اصطلاح از آن تعبیر به خمس می شود: بدانید که هر چیزی را به قژغنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا پیامبر و از آن خویشاوندان [او] و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان است.

در تفسیر این آیه، روایات متعددی از امامان معصوم: نقل شده که در همه آنها، از خمس، به عنوان یکی از حقوق_مالی اهل بیت یاد شده است.

امام باقر(ع) نیز در تفسیر آیه یاد شده می فرماید:
مقصود، خویشاوندان پیامبر خداست. خمس، از آنِ خدا و پیامبر و ماست.

امام عصر(ع) در یکی از توقیعات خود، مردم را از کوتاهی در ادای حقوق مالی اهل بیت(ع) برحذر داشته است و می فرماید:
هرکس به ناحق چیزی از اموال ما را تصاحب کند، به راستی درون خویش را از آتش انباشته است و به زودی به رو در آتش افکنده خواهد شد.

آن حضرت همچنین درباره فلسفه پرداخت خمس می فرماید:
اموال شما را نمی پذیریم مگر به دلیل اینکه پاک شوید، پس هر که می خواهد، بپردازد و هرکس می خواهد، نپردازد. پس آنچه خدا به ما ارزانی داشته از آنچه به شما ارزانی داشته بهتر است.

پیشکش کردن مال

همه فیض های مادی و معنوی و همه نعمت های دنیوی و اخروی که ما از آنها بهره مندیم، به برکت وجود اهل_بیت عصمت و طهارت است و از همین رو شایسته است که ما به هر طریق ممکن سپاس خود را به پیشگاه این بزرگواران عرضه و به هر بهانه ای مهر و محبت خود را به آنان اعلام کنیم. اگرچه آنها از سپاس، مهر و محبت ما کاملاً بی نیازند.

یکی از این راه ها، پیشکش کردن مال به پیشگاه حضرات معصومان(ع) است که در اصطلاح از آن به صله_دادن تعبیر می شود.
در روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده در این زمینه چنین آمده است:

صله (هدیه) دادنِ از اموال خود به آل_محمد را فرو مگذارید. هرکه داراست به قدر دارای اش [صله دهد] و هرکه نادار است به فراخور ناداری اش. هرکه می خواهد خداوند، مهم ترین حاجت هایی را که از خدا می خواهد، برآورده سازد، از مال خود، آنچه را بیشتر از همه مورد نیاز اوست، به آل_محمد و شیعیان آنان صله دهد.

چنانکه از روایت یاد شده هم به دست می آید، مراد از صله دادن، این نیست که مالی را به طور مستقیم به اهل بیت(ع) پیش کش کنیم، بلکه منظور این است که ما به قصد خشنودی این خاندان، اموال خود را در راه هایی که آنها می پسندند، به ویژه در راه دستگیری از شیعیان درمانده که یتیمان آل محمد(ع) به شمار می آیند، هزینه کنیم.

منبع : کتاب حقوق اهل بیت در قرآن و روایات