موعود پایگاه اینترنتی موعود
و از این جهت همیشه بیمناک بود. با اینکه در تمام مدت وزارتش سعی او کمک به ضعیفان و پشتیبانی از دانشمندان و بزرگداشت شعائر دینی بوده؛ زمانی به این فکر افتاد که راجع به حُسن رفتار و منشش با مردم در مدت وزارتش گواهینامه تنظیم کند که بزرگان اهل اسلام گواهی دهند و امضاء کنند و در کفن خود گذارد شاید به این وسیله رستگار شود، عده ای از بزرگان گواهی خود را بر حُسن رفتار خواجه نوشتند؛ ولی وقتی که ورقه گواهینامه را به دست شیخ ابواسحق مدرس مدرسه نظامیه بغداد دادند چنین نوشت : “خیر الظلمه حسن – کتبه ابواسحق”؛ یعنی گواهی می دهم که حسن (خواجه نظام الملک) از ظالمهای خوب است. چون نوشته ابواسحق به نظر خواجه رسید بسیار گریست و گفت راست و صحیح همین است که ابواسحق نوشته است. (۱)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرمایند:
“در لیله المعراج(شب معراج) بر هر دری از درهای جهنم دیدم که اموری نوشته است؛ که یکی از آن ها این بود(از یاری کنندگان ستمگران مباش)” (۲)
تعریف ستم
ستم عبارت است از تجاوز کردن از حدود خداوند و مخالفت کردن با آنچه که عقل و شرع تعیین کرده است. دایره ظلم و ستم بسیار وسیع است؛ اما به طور کلی در دو دسته زیر می توان آن را تقسیم بندی کرد و برای هرکدام مصادیق موردنظر را مثال زد.
اقسام ستم
۱. تجاوز کردن از حدود الهی نسبت به خود: مانند مشرک شدن(۳)، تکذیب آیات الهی (۴) و به طور کلی قبول نکردن و باور نداشتن امری که عقلا و شرعا اعتقاد به آن واجب باشد، ظلم است. مانند نپذیرفتن و عمل نکردن به حکمی از احکام الهی، تجاوز نمودن به حدی از حدود الهی مانند اینکه واجبی را ترک کند یا حرامی را مرتکب شود (۵)
در تمام این موارد شخص به خودش ظلم نموده و نه به خدای خود. خداوند در سوره فاطر می فرماید:
” ایشان از ظلم کنندگان به خود هستند.”(۶)
۲. تجاوز کردن از حدود الهی نسبت به دیگری: مانند:
۱. اذیت کردن و آزار رساندن به نفس دیگری مانند زدن، به قتل رساندن و زندانی کردن ( به ناحق زندانی کردن).
۲. بردن آبروی دیگران مانند دشنام دادن، غیبت کردن، تهمت زدن، هتک حرمت نمودن.
۳. آزار دیگران از طریق مال آنها. مانند اینکه مالی را به ناحق از صاحبش بگیرد یا حق مسلم او را ندهد.
۴. سایر انواع غصب که شدیدترین مراتب آن اشغال و تصرف مقام و منصب خلافت است که حق صریح و مسلم اهل بیت (علیهم السلام) بوده و خلفای پیشین و بنی امیه و بنی عباس آن را غصب کردند.
۵. یکی دیگر از انواع ظلم نشستن فردی غیر مجتهدو غیر عادل بر مسند قضاوت است. و خود این مورد به دو دسته دیگر قابل تقسیم بندی است. یکی که ظلم و ستم حرفه و پیشه اوست مانند حکام جور مانند همان بنی امیه و کسی که بر اثر تصادف و اتفاق در موردی یا مواردی ظلمی از او دیده شود و به دیگری ستمی نماید.
یاری کردن ستمگری که ستم حرفه و پیشه اوست؛ در جهت ظلمش به دیگران بدون شک از نظر قرآن، اجماع، سنت و عقل حرام و گناه کبیره است. مثلا تازیانه ای را برای محکومیت مظلوم به دست ظالم دهد و یا حتی شرایط فراهم شدن تازیانه برای او ایجاد کند مانند کسانی که در دربارهای حکومتی خلفا و پادشاهان بودند. قلمی‌به ظالم بدهد تا حکم ظلمی را بنویسد یا امضاء کند یا مظلومی را بگیرد تا ظالم او را بزند یا بکشد یا حبس کند. البته با توجه به تعریف ظلم، مصادیق ظلم در این ها خلاصه نمی‌شود. مثلا کمک های غیر مستقیم بعضی از افراد از طریق خرید محصولات شرکت ها و کمپانی های صهیونیستی به افزایش قدرت و حاکمیت آن ها در جهان، نوشتن مطلبی ( خواسته یا ناخواسته) جهت اشاعه فرهنگی که از ظن ما مدرن و ایده آلیست ولی عواقب اجتماعی، فرهنگی و عاطفی و … بدی نداشته باشد. و خیلی مثال های دیگر که مطمئنا با توجه به معیارهای گفته شده در تعریف خودتان به آن ها خواهید رسید.
خداوند در قرآن می فرماید:
” بر گناه و بر ستم کاری یاری نکنید و تقوای الهی را پیشه کنید؛ بدرستی که عقاب خداوند بسیار سخت است.” (۷)
عواقب ستم
۱. از دین اسلام خارج است
رسول گرامی اسلام(ص) می فرمایند:
“کسی که نزد ستم کاری برود تا او را یاری کند در حالی که می داند ظالم است، به راستی از دین اسلام خارج شده است.”(۸)
۲. در آتش جهنم می سوزند
حضرت صادق (علیه السلام) می فرماید:
” چون روز قیامت منادی ندا می‌کند ستمکاران کجایند، یاری کنندگان ستمکاران کجایند، شبیه های ستمکاران کجایند، حتی کسی که برای آن ها قلمی تراشیده یا دواتی آماده کرده باشد تا حکم ظلمی‌بنویسد پس تمام آنها را در تابوتی از آهن جمع کرده و در آتش جهنم انداخته میشوند .”(۹)
۳. نوید لعنت خدا بر او و محشور شدن با هامان
خاتم الانبیا(ص) می فرمایند:
“کسی که مخاصمه ظالم را بپذیرد و یا آن ستمگر را در آن مخاصمه یاری کند ساعت مرگش فرشته مرگ او را به لعنت خدا و آتش دوزخ نوید می دهد و دوزخ بد جایگاهی است و کسی که ستمکاری را بر جور و ظلمی راهنمایی کند با هامان ( وزیر فرعون ) محشور خواهد شد و … “(۱۰)
گرفتن منصب از ستمگر
ازبزرگترین موارد کمک به ستمگر، پذیرفتن منصب و مقامی از طرف اوست، هرچند در آن مقام و منصب جهت ظلمی‌به مردم نباشد. مانند حفظ نظم و آرامش و امنیت. ولی پذیرفتن حکومت از طرف ظالم علاوه بر اینکه از بزرگ ترین موارد اشاعه و کمک به ظلم است، لازمه اش ستم کردن خواهد بود به طوری که نمی تواند آن مقام را داشته باشد و هیچ ظلم و معصیتی نکند.
امام صادق(ع) می فرمایند:
“کمترین معامله ای که خداوند با کسانی که کاری را برای ستمکاران پذیرفته‌اند می فرماید؛ آن است که مددکارانِ ستمگران را روز قیامت در سرا پرده از آتش نگه می دارد تا حساب تمام مردم تمام شود. آنگاه خداوند بین آنها حکم می فرماید.”
شرایطی که می‌شود حکومت را از ظالم پذیرفت
الف. زمانی که فرد مجبور شود از روی تقیه، اضطرار و با اکراه جهت حفظ آبرو، جان و مالش و سایر دلایل این چنینی آن مقام و یا منصب را بپذیرد. مانند امام رضا(علیه السلام) که مجبور شدند جهت مصالح در نظر گرفته شده، با اکراه ولایت عهدی را از مأمون( لعنت الله علیه) بپذیرند.
ب. زمانی که مطمئن شود در آن مقام و منصب هیج ظلمی وارد نمی‌شود. مانند حفظ از مرزهای کشور جهت جلوگیری از هجوم عوامل خارجی و بیگانگان
ج. زمانی که اطمینان پیدا کنیم با حضور در آن مقام، می توانیم جامعه دینی و اسلامی را از یک مفسده و یا منکری نجات دهیم و یا مانع ورود آن شویم؛ که البته در این مورد پذیرش حکومت و مقام از طرف ظالم واجب می‌شود؛ ولی باید توجه داشت آیا خودمان به آن مقام رسیده ایم و می توانیم مانع ورود آن ظلم و فساد شویم یا بدتر خودمان هم آلوده می‌شویم و هم خاکستر آتش ظلم را بیشتر می‌کنیم ؟ در این مورد شرط اساسی اطمینان به خود است. آیا مطمئنیم که خودمان ستم و تعدی و جنایتی را نمی‌کنیم ؟
ستودن ستمگر
اگر اهل ادبیات و تاریخ باشید، شاید به بعضی از شعرا و ادیبان و هنرمندانی برخورده باشید که چاپلوسی دربار حاکمان ظالم را کرده و مدح و منقبت آن ها را می‌گفتند و یا در آثارشان به نمایش می‌گذاشتند، و جالب تر اینکه بعضی از آن ها هدایایی هم بابت این کارشان دریافت می‌کردند. حالا در هر دوره ای این کار با روش های زمان خود صورت می‌گیرد. اگر به فضاهای مجازی سر بزنید، خواهید دید که برای چه افکار منحرف و عقاید غلط و مسیر های کجی وب سایت ها و در فضا های اجتماعی مثل فیس بوک صفحاتی تحت همان عناوین جهت ترویج و تقویت و … آن ها ایجاد شده است و همان راه قدما را به شیوه ای دیگر پیش گرفته‌اند.
سخن را در اینجا با روایتی از رسول خدا (ص) به پایان می رسانیم. ایشان می فرمایند:
” کسی که سلطان ظالمی را بستاید یا خود را برای او از روی طمع کوچک و پست کند با او در آتش جهنم همنشین خواهد بود.” (۱۱) و”هرگاه فاسقی ستوده شود عرش خدا می لرزد و خشمش ستاینده را می‌گیرد.”(۱۲)
پی نوشت
۱. نقل از تاریخ بُحیره.. به نقل از گناهان کبیره . نوشته شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. باب کمک به ستمگر.
۲. وسایل الشیعه.. به نقل از گناهان کبیره . نوشته شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. باب کمک به ستمگر.
۳. چنانچه خداوند در قرآن مجید می فرماید ” به درستی که شرک ستم بزرگی است .” سوره لقمان آیه ۱۳
۴. چنانچه قرآن می فرماید: “کافران ستمگران” سوره بقره آیه ۲۵۴
۵. چنانچه قرآن کریم می فرماید ” کسانی که از حدود خداوند تجاوز کنند پس ایشانند گروه ستمگران.”سوره بقره آیه ۲۲۹
۶. سوره فاطر آیه ۳۲
۷. ولا تعاونوا علی الاثم و العدوان و اتقواالله ان الله شدید العقاب؛ سوره مائده آیه ۳
۸. شیخ انصاری از کتاب وُرام.. به نقل از گناهان کبیره . نوشته شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. باب کمک به ستمگر.
۹. وسائل الشیعه.. به نقل از گناهان کبیره . نوشته شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. باب کمک به ستمگر.
۱۰. همان
۱۱. کتاب التجاره وسائل باب ۷۲ حدیث ۳.. به نقل از گناهان کبیره . نوشته شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. باب کمک به ستمگر.
۱۲. سفینه البحار جلد ۱ صفحه ۱۷۷.. به نقل از گناهان کبیره . نوشته شهید آیت الله سید عبدالحسین دستغیب. دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. باب کمک به ستمگر.
