رابطه سپاسگزاري از نعمت‌ها با دانايي انسان ها

رابطه سپاسگزاری از نعمت‌ها با دانایی انسان ها؛ درسی از مکتب حضرت امام حسن عسکری(ع)

در گستره هستی، هر جا را که بنگریم، نعمت‌های الهی در انواع مختلف و دارای آثار گوناگون و پیوند خورده با تداوم زندگی انسان‌ها در دنیا، دیدگان را جلا می‌دهند و ذهن و فکر را به اعجاب و شگفتی می‌اندازند.
هیچ زاویه‌ای از حیات خاکی و هیچ گوشه‌ای از وسعت زندگی انسان‌ها را نمی‌یابیم که جلوه‌های زیبا و ثمرات و آثار دلربا و تحرک‌زای نعمت‌های الوان خداوند متعال تجلی و عینیت نداشته باشد.
با این جلوه‌گری نعمت‌ها و بهره وری‌های مکرری که از آن‌‌ها می‌شود، جای تأسف است که برخی از انسان‌ها یا کفران نعمت می‌کنند یا اگر شکر و سپاسگزاری کنند در پایین‌ترین مرتبه و محدود به زبان و کلام است و از حقیقت شکر دور می‌باشند.
حضرت امام حسن عسکری(ع) در کلامی عمیق می‌فرماید:
“لایعرف النعمه الا الشاکر ولایعرف الشکر الاالعارف”
“قدر و ارزش نعمت را نگاه نمی‌دارد مگر شخص سپاسگزار، و ارجمندی شکر و سپاس را در نیابد مگر انسان دانا و آگاه”.
در این کلام، به زیبایی هرچه تمام‌تر به دو موضوع مهم و محوری درباره سپاسگزاری از نعمت‌های خداوند متعال اشاره می‌گردد. موضوع اول این است که قدر و ارزش هر نعمت فقط در چشم و دل و فکر انسان شاکر متجلی می‌شود و اوست که می‌داند نعمت‌های الهی از چه جایگاهی برخوردارند و چگونه با حیات سعادتمند انسان ارتباط و پیوند پیدا می‌کنند. به تعبیری دیگر شخص سپاسگزار به این دلیل در شکر و سپاس از نعمت‌های گوناگون قصور و مسامحه‌روا نمی‌دارد که جایگاه نعمت‌ها و نقش حیاتی و محوری آنها را شناخته و به معرفت و بینش‌های لازم دست یافته است. همین معرفت و بینش است که او را موظف به سپاسگزاری کرده و در انجام این وظیفه دقیق و مراقب ساخته است.
موضوع دوم در این کلام ژرف و زیبا این است که دست‌یابی به معرفت و شناخت درباره جایگاه و ارزش نعمت‌های الهی و در نتیجه اقدام به سپاسگزاری از آنها، با دانایی انسان پیوستگی می‌یابد. یعنی او گرفتار جهل و نادانی نیست تا نعمت‌ها را نشناسد و به سپاسگزاری نپردازد، بلکه دارای مراتبی از عقل و دانایی می‌باشد و به همین دلیل خود را موظف به سپاسگزاری می‌داند.
دانایی انسان که منجر به سپاس در برابر نعمت‌ها می‌شود، به گونه‌ای است که حقیقت شکرگزاری و انواع آن را در دل و جان و ذهن و فکر شاکر می‌نشاند. این دانایی، شخص سپاسگزار را به شکر و سپاس واقعی می‌رساند. این شکر و سپاس در دو جلوه کلامی و عملی چهره می‌نمایاند. جلوه کلامی و گفتاری سپاسگزاری همان روش متداول است که زبان در کام می‌چرخد و کلماتی به صورت واژه‌ها و عبارات به کار می‌گیرد و خدا را از داده‌ها و نعمت‌هایش سپاس می‌گوید. این نوع شکرگزاری اگرچه ضروری و ارزشمند است، لکن نمی‌تواند همچون شکر و سپاس عملی در مرتبه‌‌ای بلند و عالی قرار گیرد. زیرا شکرگزاری عملی یعنی نعمت‌های خدا در جایگاه‌های خود و متناسب با آثار آن در صحنه‌ها و عرصه‌های حیات جمعی در ابعاد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، علمی، صنعتی، اقتصادی، اخلاقی و تربیتی به بهره‌برداری صحیح برسد.
از کلام حضرت امام حسن عسکری(ع) بیاموزیم که “سپاسگزار” باشیم و زمانی این گونه می‌شویم که قدر و ارزش نعمت‌های الهی را بدانیم. و نیز بیاموزیم که به دانایی و آگاهی درآییم و به اوج عقلانیت برسیم تا ارجمندی شکر و سپاس را دریابیم.
* هیچ زاویه‌ای از حیات خاکی و هیچ گوشه‌ای از وسعت زندگی انسان‌ها نمی‌یابیم که جلوه‌های زیبا و ثمرات و آثار دلربا و تحرک‌زای نعمت‌های الوان خداوند متعال تجلی و عینیت نداشته باشد

روزنامه جمهوری اسلامی