موعود پایگاه اینترنتی موعود
متن:
و من خطبه له علیه السلام لما بویع بالمدینه
ذِمَّتِی بِمَا أَقُولُ رَهِینَهٌ وَ أَنَا بِهِ زَعِیمٌ إِنَّ مَنْ صَرَّحَتْ لَهُ الْعِبَرُ عَمَّا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْمَثُلَاتِ حَجَزَتْهُ التَّقْوَى عَنْ تَقَحُّمِ الشُّبُهَاتِ أَلَا وَ إِن بَلِیَّتَکُمْ قَدْ عَادَتْ کَهَیْئَتِهَا یَوْمَ بَعَثَ اللَّهُ نبیکم صلى الله علیه و اله وَ الَّذِی بَعَثَهُ بِالْحَقِّ لَتُبَلْبَلُنَّ بَلْبَلَهً وَ لَتُغَرْبَلُنَّ غَرْبَلَهً وَ لَتُسَاطُنَّ سَوْطَ الْقِدْرِ حَتَّى یَعُودَ أَسْفَلُکُمْ أَعْلَاکُمْ وَ أَعْلَاکُمْ أَسْفَلَکُمْ وَ لَیَسْبِقَنَّ سَابِقُونَ کَانُوا قَصَّرُوا وَ لَیُقْصِرَنَّ سَبَّاقُونَ کَانُوا سَبَقُوا وَ اللَّهِ مَا کَتَمْتُ وَشْمَهً وَ لَا کَذَبْتُ کِذْبَهً وَ لَقَدْ نُبِّئْتُ بِهَذَا الْمَقَامِ وَ هَذَا الْیَوْمِ أَلَا وَ إِنَّ الْخَطَایَا خَیْلٌ شُمُسٌ حُمِلَ عَلَیْهَا أَهْلُهَا وَ خُلِعَتْ لُجُمُهَا فَتَقَحَّمَتْ بِهِمْ فِی النَّارِ أَلَا وَ إِنَّ التَّقْوَى مَطَایَا ذُلُلٌ حُمِلَ عَلَیْهَا أَهْلُهَا وَ أُعْطُوا أَزِمَّتَهَا فَأَوْرَدَتْهُمُ الْجَنَّهَ حَقٌّ وَ بَاطِلٌ وَ لِکُلٍّ أَهْلٌ فَلَئِنْ أَمِرَ الْبَاطِلُ لَقَدِیماً فَعَلَ وَ لَئِنْ قَلَّ الْحَقُّ فَلَرُبَّمَا وَ لَعَلَّ وَ لَقَلَّمَا أَدْبَرَ شَیْءٌ فَأَقْبَلَ
أقول إن فی هذا الکلام الأدنى من مواقع الإحسان ما لا تبلغه مواقع الاستحسان و إن حظ العجب منه أکثر من حظ العجب به و فیه مع الحال التی وصفنا زوائد من الفصاحه لا یقوم بها لسان و لا یطلع فجها إنسان و لا یعرف ما أقول إلا من ضرب فی هذه الصناعه بحق و جرى فیها على عرق وَ ما یَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ
و من هذه الخطبه
شُغِلَ مَنِ الْجَنَّهُ وَ النَّارُ أَمَامَهُ سَاعٍ سَرِیعٌ نَجَا وَ طَالِبٌ بَطِیءٌ رَجَا وَ مُقَصِّرٌ فِی النَّارِ هَوَى الْیَمِینُ وَ الشِّمَالُ مَضَلَّهٌ وَ الطَّرِیقُ الْوُسْطَى هِیَ الْجَادَّهُ عَلَیْهَا بَاقِی الْکِتَابِ وَ آثَارُ النُّبُوَّهِ وَ مِنْهَا مَنْفَذُ السُّنَّهِ وَ إِلَیْهَا مَصِیرُ الْعَاقِبَهِ هَلَکَ مَنِ ادَّعَى وَ خابَ مَنِ افْتَرى مَنْ أَبْدَى صَفْحَتَهُ لِلْحَقِّ هَلَکَ وَ کَفَى بِالْمَرْءِ جَهْلًا أَنْ لَا یَعْرِفَ قَدْرَهُ لَا یَهْلِکُ عَلَى التَّقْوَى سِنْخُ أَصْلٍ وَ لَا یَظْمَأُ عَلَیْهَا زَرْعُ قَوْمٍ فَاسْتَتِرُوا فِی بُیُوتِکُمْ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنِکُمْ وَ التَّوْبَهُ مِنْ وَرَائِکُمْ وَ لَا یَحْمَدْ حَامِدٌ إِلَّا رَبَّهُ وَ لَا یَلُمْ لَائِمٌ إِلَّا نَفْسَهُ
ترجمه:
آن زمان که مردم در مدینه با امام بیعت کردند
عبرت از حوادث
آنچه میگویم، از عهده آن بر آیم و ضمانت آن را پذیرایم. آن کس که از حوادث تلخ و نشیب و فرازها پندآموزد و عبرت از روزگار دستمایه او گردد، در پناه تقوی بیارامد و از فروافتادن در شبهات مصون مانَد. هان ای مردم، همان بلای تفرقه و هوی پرستی که در روز بعثت پیامبر – درود خدا بر او و خاندانش – گریبان گیرتان شد، امروز باز گشته است. سوگند بدو که پیامبر را بحق فرستاد، شمایان در کوره آزمایش روید، و دستخوش دگرگونی شوید، و در غربال سختیها در آیید، و چونان دیگ پرجوش و خروش زیر و بالا شوید. گروهی که در زمان پیامبر کناره میگرفتند به صحنه آمدند، امّا گروه دیگری که در کنار آن حضرت و از پیشگامان نهضت بودند عقب ماندند. سوگند به «اللّه» که هیچ خطبهی را پنهان نمیدارم و هیچ دروغی از من صادر نشده است. اصلًا پیامبر مرا از این روزگار و این موقعیّت خبر داده است. هان ای مردم، گناهان چون اسبان سرکشاند که سوارکاران بیلگام بر آنها نشستهاند و سرانجام به جهنّم سقوط خواهند کرد. ولی تقوی مرکب رام و رهواری است که زمام آن به دست راکب آن است و به سلامت به مینو درآید. این است سرنوشت حقّ و باطل که هر یک را مریدانی است. امّا فزونی باطل چیز تازهای نیست، ولی طرفداری از حق چه بسا که افزایش یابد و اهل حق بر باطل چیره گردند. و چه کم است چیزی که از دست شود بازگردد.
سیّد رضی گوید: این خطبه کوتاه و بسیار زیبا را با هیچ عبارت زیبایی نتوان ستود و شگفتی از آن، حجاب خودنمایی در تفسیر آن است، و در این خطبه معجز اثر با همه زیباییهای آن که برشمردم، فراوان نکتههای ادب و فصاحت هست که هیچ زبانی یارای بیانش را ندارد، و ژرفای آن را هیچ انسانی درنیابد. و کسی بدان نرسد جز آنکه در صنعت بلاغت استاد، و بر کرسی تحقیق نشسته باشد. و بدین حقیقت دست نیازند جز دانایان. بخش دیگری از همین خطبه است: آن کس که بهشت و دوزخ را فراروی خود بیند، سر از پا نشناسد و دست از طلب برندارد. مردم در این رابطه سه گروهند: تلاشگر شتابانی که به ساحل نجات رسد، جستجوگر کند روی که امید رستگاری دارد، و تقصیرکاری که در آتش فرو افتد. «راست گرایی» و «چپگرایی»، گمراهی است. «راه» همان اعتدال و میانه روی است که آخرین کتاب الهی (قرآن) و رهنمودهای نبوی هدایتگر آن است، سنّت پیامبر از آن نشأت گیرد، و در پرتو آن مردم به سر منزل مقصود رسند. آن کس که بناحق دعوی رهبری کند و یا رهبر راستین را با حربه تهمت منکر شود، هلاکت و ناکامی خود را امضا کرده است، و هر که خودسرانه و بیبرنامه به طرفداری از حق قیام کند، جانش را تباه ساخته است. و در نادانی انسان همین بس که موقعیّت خویش نشناسد. هیچ بنایی بر پایه تقوی فرو نریزد و هیچ کاشتهای در سرزمین تقوی خشکسالی نبیند. پس ای دنیاپرستان جاه طلب، در بیغولههای خود نخزید، و دست از گروه گرایی و تفرقه افکنی بردارید، و به سوی خدا باز گردید که راه نجات شما توبه است. تنها خدای را سپاس گویید و جز خویش دیگری را سرزنش مکنید.
اندیشه
