موعود پایگاه اینترنتی موعود
علماى بزرگوار شیعه در طول تاریخ با وجود فشارها و محرومیت های فراوانی برای بقای آیین تشیع زحمات ارزنده اى کشیده و آثارى گرانبها به یادگار نهاده‌اند. آنان با زحمات طاقت فرسا نهال اسلام را آبیارى نموده و این میراث عظیم پیامبر صلى الله علیه وآله را به سایر مسلمانان رساندند. از جمله این بزرگواران می توان به علامه مجلسی، شیخ الاسلام زمان اشاره کرد.
علماى بزرگوار شیعه در طول تاریخ با وجود فشارها و محرومیت های فراوانی برای بقای آیین تشیع زحمات ارزنده اى کشیده و آثارى گرانبها به یادگار نهاده اند. آنان با زحمات طاقت فرسا نهال اسلام را آبیارى نموده و این میراث عظیم پیامبر صلى الله علیه وآله را به سایر مسلمانان رساندند. از جمله این بزرگواران می توان به علامه مجلسی، شیخ الاسلام زمان اشاره کرد.
علّامه محمد باقر مجلسى درسال ۱۰۳۷ هجرى در اصفهان، یکی از زیباترین شهرهای ایران چشم به جهان گشود. علامه مجلسی همانند سایر افراد خاندان مجلسی خدمات ارزنده ای را به جهان اسلام ارائه کرده است. این خاندان از جمله پر افتخارترین خاندان‌هاى شیعه در قرن‌های اخیر است. در این خانواده نزدیک به یکصد عالم وارسته و بزرگوار دیده مىشود. جد بزرگ علامه، عالم بزرگوار، حافظ ابو نعیم اصفهانى صاحب کتاب‌هایى مانند «تاریخ اصفهان» و «حلیه الأولیاء» است.
محمد تقى مجلسى(پدر علامه مجلسی) شاگرد شیخ بهایى و میر داماد است. او در علوم مختلف اسلامى صاحب نظر بود و در زمان خویش مرجعیت تقلید را به عهده داشت. مجلسی اول در کنار مرجعیت، از اقامه نماز جمعه و جماعت نیز غفلت نمىکرد و امام جمعه اصفهان بود. همچنین، او صاحب کرامات و مقامات معنوى و روحى و محدّث و فقیهى بزرگ بوده و کتاب‌هایى نیز تألیف نموده است.
از ملا محمد تقى مجلسى، پدر علامه مجلسى نقل کرده اند که فرمـود: در یکـى از شبها بعد از نماز شب یک حالت خـوشـى به مـن دست داد که فهمیدم هر حاجتى از خدا بخـواهـم برآورده مى شود و فکر کردم در امـور دنیا و آخرت چه چیز از خـدا مسئلت بنمایـم. ناگاه صداى گـریه محمـد بـاقـر از گهواره بلنـد شد. عرض کردم الهى به حق محمد و آل محمـد (صل الله علیه وآله) این طفل را مروج دیـن خـودت و نشر کننده احکام سید رسولانت قرار بده و او را موفق کـن به تـوفیقـاتـى که انتهایـى بـراى آن نبـاشـد. شکـى نیست که دعاى والـد در حق ایـن فرزنـد شایسته مستجاب و به درجات عالیه دست یافت.
علامه از همان اوان کـودکـى تحت تربیت و تعلیم پـدر دانشمند و در سایه تـوجه خـاص آن بزرگـوار، پرورش پیدا نمود و بـا هـوش سـرشار و استعداد خـدادادى و پشتکار مخصـوص به تحصیل علـوم متـداوله عصـر در حـوزه علمـى اصفهان پرداخت. سپس در حضور استادانی چون علامه حسن علی شوشتری، امیر محمد مؤمن استرآبادی، میرزای جزایری، شیخ حر عاملی، ملا محسن استرآبادی، ملا محسن فیض کاشانی، ملا صالح مازندرانی، زانوی ادب زد و از خرمن علم و معرفت هر یک خوشه‌ها چید و در این کوشش خستگی ناپذیر پای درس بیش از بیست و یک استاد نشست و از افکار و عقاید و اندیشه‌های مختلف آنان بهره جست. او با توجه به تـوانایـى ذاتـى در مـدت کوتاهى مراحل مختلف علمـى و تحصیلى را طى کرد.
علامه مجلسى از جمله بزرگانى است که از جامعیت خاصى برخوردار بود. او در علوم مختلف اسلامى مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه سرآمد عصر بود. این علوم در کنار علوم عقلی همچون فلسفه، منطق، ریاضیات، ادبیات، لغت، جغرافیا، طب، نجوم از او شخصیتى ممتاز و بى‌نظیر ساخته است.
علامه با درک صحیح و به موقع از شرایط و اوضاع زمان خود، توانست قدم های بلند و مؤثری در جهت زنده نمودن روح دینداری و اسلام خواهی در بین طبقات مختلف مردم بردارد. در اثر فعالیت ها و اقدامات علامه، مساجد اصفهان رونق یافته و تمایل مردم نسبت به دین و معنویت، رشد فراوانی یافته بود.
در پاى درس او بیش از هزار طلبه می‌نشستند و از نور علم و معرفت دل‌هاى خود را جلا می‌دادند. سید نعمت الله جزایرى که نامی‌ترین شاگرد اوست، می‌گوید: «با آنکه در سن جوانى به سر می‌برد چنان در علوم تتبع کرده بود که احدى از علماى زمانش به آن پایه نرسیده بودند.»
بسیاری از بزرگان و صاحب نظران علوم دینی از شاگردان علامه مجلسی می‌باشند؛ از جمله آن ها می توان به سید نعمت اللّه جزائرى، جعفر بن عبد اللّه کمرهاى اصفهانى، سلیمان بن عبد الله ماحوزى بحرانى، شیخ عبد الرزاق گیلانى، میرزا عبدالله افندى اصفهانى و بسیاری از علمای دینی بزرگ اشاره کرد.
علامه مجلسى پـس از رحلت پدر بزرگـوارش، به جاى او در مسجد جامع اصفهان اقامه نماز جماعت مـى نمـود. ایشان از زمان شاه عبـاس دوم تا زمان شاه سلطان حسیـن صفوی داراى مقام و قدرت مطلق دینى بود و تا آخرین روزهاى حیاتـش ایـن قدرت و نفـوذ همچنان رو به افزایـش و تعالـى مى رفت، به همین مناسبت از جانب سلاطیـن صفـوى عنـوان شیخ الاسلامى که عالـى تریـن درجه روحانیت در آن عصر بـود به وى اعطا گردیـد.
شیخ الاسلام بالاترین و مهمترین منصب دینى و اجرایى در آن عصر بود. او قاضى و حاکم در مشاجرات و دعاوى بود. تمام امور دینى زیر نظر مستقیم او انجام مى گشت و تمام وجوهات به محضر او فرستاده مى شد. نکته مهم در اینجا آن است که علامه این منصب را با اصرار و التماس شاه پذیرفت و در همان مجلس، شاه چند بار کلمه التماس را بر زبان آورد تا علامه راضى به پذیرفتن این منصب گردد. علامه تا پایان عمر خویش عهده دار این وظیفه مهم بود. شیخ الاسلام سرپرستى درماندگان و ایتام و… را نیز برعهده داشت.
علامه مجلسـى محقق پر کارى بـود که در عمر شریف خـویـش لحظه اى از تألیف و تحقیق نیاسـود و تـوانست کتابخانه بزرگى را که یادگار نیاکانـش بـود غنـى تر و پـر بارتر ساخته و جهت استفاده علاقه منـدان در اختیار دانـش پژوهان قرار دهد. او براى به دست آوردن کتب نادر و کمیاب به کشورهاى دیگر از جمله یمـن مسافرت نمود. به دست تواناى علامه مجلسـى کتب زیادى نگارش یافت که به دو بخـش، تألیفات فارسـى و عربى قابل تقسیم است.
ایشان در عمر پربرکت خویش بیش از یکصد کتاب به زبان فارسى و عربى نوشت که اولین آنها کتاب الأوزان و المقادیر یا میزان المقادیر و آخرین تألیف ایشان هم کتاب حق الیقین است. تعداد کتاب های علامه مجلسی به زبان های فارسی و عربی حدود ۲۰۰ جلد کتاب می‌باشد که اگر سایر تالیفات ایشان را نیز به سبک جدید چاپ کنند کلیه تالیفات او را می توان بالغ بر ۳۰۰ جلد شمرد.
بحار الانواردر ۱۱۰ جلد، مراه العقول در ۲۵ جلد و ملاف الاختیاردر ۱۶ جلد از مهمترین آثار او و همگی به زبان عربی است.
علامه مجلسی بعد از تکمیل تحصیلات خود، به تحقیق در اخبار اهل بیت عصمت و طهارت «علیهم‌السلام» پرداخت و با استفاده از استعداد فوق العاده و نفوذ معنوی و شرایط مقتضی و قدرت سلطان وقت، شاه سلیمان صفوی به جمع آوری کتاب های مربوطه و مدارک لازمه از هر مرز و بوم همت گماشت. و با این امکانات و اطلاعات وسیع خود و کمک شاگردانی مبرز که همه از بزرگان و معاریف بودند، شالوده بنای عظیم کتاب (بحار الانوار) را که به حقیقت دائره المعارف شیعه شناخته شده، پایه گذاری شد و احادیث اهل بیت علیهم السلام را از هر گوشه و کنار که به دست می آمد، سوای کتب اربعه (کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب، و استبصار) در آن ثبت و ضبط نمود.
علّامه در مقدمه بحارالانوار چنین می‌نگارد: «درآغاز کار به مطالعه کتاب هاى معروف و متداول پرداختم و بعد از آن به کتاب های دیگرى که در طى اعصار گذشته به علل مختلف متروک و مهجور مانده بود رو آوردم. هر جا که نسخه حدیثى بود سراغ گرفتم و به هر قیمتى که ممکن شد بهره‌بردارى می‌کردم. شرق و غرب را جویا گشتم تا نسخه‌هاى بسیار گرد آورى نمودم. در این مهم دینى جماعتى از برادران مذهبى مرا یارى نمودند و به شهرها و قصبه‌ها و بلاد دور سرکشیدند تا به فضل الهى مصادر لازم را به دست آوردند … بعد از تصحیح و تنقیح کتاب ها بر محتوای آنها واقف شدم، نظم و ترتیب کتاب‌ها را نامناسب دیدم و دسته بندى احادیث را در فصل‌ها و ابواب متنوع راهگشاى محققان و پژوهشگران نیافتم. از این رو به ترتیب فهرستى همت گماشتم که از هر جهت جالب و مفید باشد. در سال ۱۰۷۰ هجرى این فهرست را ناتمام رها کردم و از فهرست بندى سایر کتاب ها دست کشیدم که اقبال عمومى را مطلوب ندیدم و سران جامعه را فاسد و نامطبوع دیدم… . لذا راه خود را عوض کردم – از خدا یارى طلبیدم – و به کتاب بحارالانوار پرداختم.”
حضرت امام خمینى (ره) درباره بحارالانوار می‌فرماید: «بحار خزانه همه اخبارى است که به پیشوایان اسلام نسبت داده شده، چه درست باشد یا نادرست، در آن کتاب هایى هست که خود صاحب بحار آنها را درست نمی داند و او نخواسته کتاب علمى بنویسد تا کسى اشکال کند که چرا این کتاب‌ها را فراهم کردی!».
عالم خستگی ناپذیر مرحوم علامه مجلسی (رحمه الله علیه) عمر خود را در راستای احیای احادیث گرانب های اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) سپری کرد و سرانجام در ۲۷ رمضان سال ۱۱۱۱ ق. وفات نمود. پیکر پاک ایشان در کنار مسجد جامع اصفهان و در کنار مزار پدر فرزانه اش محمد تقی مجلسی به خاک سپرده شد.
منبع ایران امروز
