امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه از خداوند می خواهد که فرزندانی صالح در عقیده و آراسته به فضیلت های اخلاقی داشته باشد: «وَأَصِح َّ لِی … أَدْیانَهُمْ وَ أَخْلاقَهُمْ؛ و آیین و اخلاقشان و… را برای من سالم بدار».(۱)
والدین باید مراقب باشند که فرزندان آنان تحت تأثیر عقیده های انحرافی و اخلاق افراد منحرف قرار نگیرند و در روابط آنان دقت و برای آموزش معارف ناب دینی به آنان اقدام کنند. امام صادق علیه السلام می فرماید:
بادِرُوا أَحْداثَکُمً بِالْحَدِیثِ قَبْلَ اَنْ تُسبِقَکُم اِلَیهِمُ الْمُرْجِئَهُ.(۲)
در آشنا کردن نوجوانانتان به حدیث شتاب کنید، پیش از آنکه گروه های منحرف با افکارشان بر آنان چیره شوند.
پدر و مادر، نخستین استادان کودکند. پس باید در گفتار و کردار خود مراقب باشند که اخلاق ناپسند از آنها سر نزند؛ زیرا فرزندان به صورت مستقیم و به سرعت آن را فرامیگیرند.(۳)
همچنین لازم است کودک را تشویق کنیم که آداب مهم مذهبی و فریضه های عبادی مانند نماز، روزه، دعا، راز و نیاز با خدا و سپاس گزاری از نعمت ها را انجام دهد. به او بیاموزیم که با حضور قلب، مشکلات خود را به خدا بگوید و از او یاری بخواهد و برای توفیق خود در انجام کارهای نیک، هدایت بجوید و چون مرادش حاصل شد، سپاس گزاری کند.(۴)
یکی از مهارت های مورد نیاز کودک، بالابردن قدرت اندیشیدن اوست. برای کسب این مهارت باید کودک را به پرسش از محیط اطراف خود تشویق کنیم و زمینه این پرسشگری را با دقت در نوع بازی های وی و با بهره گیری از نظر کارشناسان فراهم آوریم. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مَنْ سَأَلَ فِی صِغَرِهِ أَجابَ فِی کِبَرِهِ؛ هرکس در خردسالی بپرسد، در بزرگ سالی پاسخ می دهد».(۵)
برخی دیگر از مواردی که با توجه به روایات باید به کودکان آموزش داده، از این قرارند:
_ آموزش قرآن کریم؛
_ شعرهای آموزنده: از روایات چنین برمی آید که این شعرها باید دربردارنده آگاهی های مورد نیاز اعتقادی، اخلاقی و رفتاری کودک و انس با اهل بیت علیهم السلام باشد؛
_ نوشتن؛
_ ورزش هایی نظیر شنا و تیراندازی
___________________
۱- الصحیفه السجادیه، دعای ۲۵، فراز ۲.
۲- محمد محمدی ری شهری، حکمت نامه کودک، همکار و مترجم: عباس پسندیده، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۶، ص۱۵۰.
۳- یوسف بدیوی و محمد محمد قاروط، تربیه الاطفال فی ضوء القرآن و السّنه، دمشق، دارالمکتب، ۱۴۲۱ه_.ق، ج ۱، ص ۴۳۵.
۴- رجب علی مظلومی، گامی در مسیر تربیت اسلامی، تهران، آفاق، ۱۳۸۶، ص۲۱۱.
۵- حکمت نامه کودک، ص۱۳۲.
انتخاب شفقنا از اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه