موعود پایگاه اینترنتی موعود
سیره و صفات مهدی موعود(عج) از زبان امام صادق(ع)
روایات بسیاری از امام صادق(ع) درباره حضرت مهدی(ع) رسیده که بخشی از آنها مربوط به سیره و صفات آن حضرت است و ما در اینجا بعضی از آن روایات را که در خصوص این موضوع رسیده، یادآور می‌شویم: ابوبصیر از حضرت صادق(ع) روایت کرده که فرمودند: «مَا یَسْتَعْجِلُونَ بِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ الله مَا لِبَاسُهُ إِلَّا الْغَلِیظُ وَ مَا طَعَامُهُ إِلَّا الشَّعِیرُ الْجَشِبُ وَ مَا هُوَ إِلَّا السَّیْفُ وَ الْمَوْتُ تَحْتَ ظِلِّ السَّیْف
سیره و صفات مهدی موعود(عج) از زبان امام صادق(ع)
روایات بسیاری از امام صادق(ع) درباره حضرت مهدی(ع) رسیده که بخشی از آنها مربوط به سیره و صفات آن حضرت است و ما در اینجا بعضی از آن روایات را که در خصوص این موضوع رسیده، یادآور می‌شویم:
۱. ابوبصیر از حضرت صادق(ع) روایت کرده که فرمودند: «مَا یَسْتَعْجِلُونَ بِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ الله مَا لِبَاسُهُ إِلَّا الْغَلِیظُ وَ مَا طَعَامُهُ إِلَّا الشَّعِیرُ الْجَشِبُ وَ مَا هُوَ إِلَّا السَّیْفُ وَ الْمَوْتُ تَحْتَ ظِلِّ السَّیْف؛ ۱
چگونه تعجیل در خروج و ظهور قائم(ع) دارید؟ پس به خدا سوگند که لباس او چیزی جز جامه‌های درشت و طعام او چیزی جز نان جو سخت نمی‌باشد و برنامه او چیزی جز شمشیر و مرگ در زیر سایه شمشیر نخواهد بود.»
طبق این روایت، راه و روش و سیره و منش حضرت ولیّ‌عصر(ع)، زهد و پارسایی در لباس و خوراک است. او اهتمام و اعتنایی به لباس‌های نرم و لطیف ندارد؛ بلکه جامه‌های درشت‌بافت می‌پوشد و نیز خوراک او خوراک درشت و خشن و سبوس نگرفته است یا نان جو بی‌نان و خورش و با این خلق اعتنایی به ظواهر مادّی ندارند.
آری. جنگ او مقدّمه صلح و ایجاد آرامش است و شمشیر و مرگ در سایه آن، مقدّمه امنیّت، حیات واقعی، زندگی سرافرازانه و زمینه عزّت، شوکت، مجد و عظمت اسلام و مسلمانان است.
دلدادگان به حضرت بقیّـهالله(عج) به وصف دوم حضرت ولیّ‌عصر(ع) بیاندیشند که جهاد و مرگ، در زیر سایه شمشیر و اسلحه دشمن است. کسانی که سخت دلداده حیات دنیایند و از رفتن به جبهه و میدان جنگ می‌هراسند و وحشت می‌کنند، کجا می‌توانند خود را منتظر ظهور آن حضرت بدانند و چگونه ممکن است چنین افرادی منتظر ظهور آن بزرگوار باشند؟
اکنون منتظران مهدی موعود(ع) و علاقه‌مندان به ظهور و دولت کریمه آن حضرت در این روایت و در این دو خصیصه و سیره ایشان تأمّل کنند و اگر به راستی اعتقاد به آن امام غایب دارند و در انتظار ظهور اویند، به سیره و برنامه زندگی او که الگوی زندگی برای دیگران است رو بیاورند. در مرحله نخستین، زهد و پارسایی را پیشه کنند و به تشریفات و تجمّلات ظاهر زندگی نپردازند و رفاه‌طلبی و راحتی‌خواهی را کنار بگذارند که دل‌بستگی به دنیا و ظواهر فریبنده آن، بزرگ‌ترین عایق و مانع انسان از پرواز به سوی حقایق و درجات عالی است و آدمی را از پر زدن در فضای ملکوت و راه یافتن به بارگاه قدس خداوند بزرگ و جوار انبیای عظام، اوصیا، اولیا و مقرّبان درگاه خداوند سبحان باز خواهد داشت. تشریفات‌خواهی، تجمّل‌گرایی و اهتمام بیش از حد به ظواهر و خورد و خوراک و لباس، انسان را از حرکت به سوی کمال، متوقّف ساخته و باز می‌دارد و طبق متن صریح دعای ندبه، خداوند، انبیای بزرگوار را برای خود اختیار کرد و نعمت‌های جاویدان جهان آخرت را بعد از آنکه بر آنان شرط فرمود تا نسبت به مقامات این دنیای فانی و مبتذل و زر و زیور و آرایش آن بی‌رغبت باشند، برای آنان انتخاب فرمود.
دوم، آنکه دلدادگان به حضرت بقیّـ［ الله(ع) به وصف دوم حضرت ولیّ‌عصر(ع) بیاندیشند که جهاد و مرگ در زیر سایه شمشیر و اسلحه دشمن است. کسانی که سخت دلداده حیات دنیایند و از رفتن به جبهه و میدان جنگ می‌هراسند و وحشت می‌کنند، کجا می‌توانند خود را منتظر ظهور آن حضرت بدانند و چگونه ممکن است چنین افرادی منتظر ظهور آن بزرگوار باشند؟ وضع اسفبار امروز که اسلام با چنین مشکلاتی مواجه شده و استعمارگران شرق و غرب به خود اجازه می‌دهند به کشورهای اسلامی حمله کرده و مسلمانان بی‌دفاع را به بند بکشند و بی‌رحمانه خون صغیر و کبیر و مرد و زن آنان را بریزند، همه و همه مولود از دست دادن روحیه حماسه، فداکاری، جهاد و نبرد با دشمنان اسلام، معاندان، منافقان و عناصر کفر و ضلال خارجی و ایادی نابکار و پست آنها در داخل است. در برابر چنین گرگ‌های درّنده‌ای جز مقاومت، راهی نیست.
آزادیت به قبضه شمشیر بسته است
مردان همیشه تکیه خود را بدو کنند
اندر طبیعت است که باید شود ذلیل
هر ملّتی که تنبلی و عیش خو کنند
۲. امام جعفر صادق(ع) درباره سیره امام مهدی(ع) سخنی دیگر دارند: عبدالله بن عطا می‌گوید: از آن حضرت پرسش کردم که سیره مهدی چگونه است؟ فرمودند:«یَصْنَعُ کَمَا صَنَعَ رَسُولُ اللهِ(ص) یَهْدِمُ مَا کَانَ قَبْلَهُ کَمَا هَدَمَ رَسُولُ اللهِ(ص) أَمْرَ الْجَاهِلِیَّهِ وَ یَسْتَأْنِفُ الْإِسْلَامَ جَدِیداً؛ ۲
او کاری می‌کند که رسول خدا(ص) کرد؛ منهدم می‌کند آنچه را که پیش از او پیامبر خدا(ص) منهدم ساخت و آن، امر جاهلیّت است و اسلام را از سر، آغاز می‌کنند و آن را جدیداً ارائه می‌فرماید.»
خواننده محترم! در پاسخ امام صادق(ع) به سؤال عبدالله بن عطا راجع به سیره حضرت مهدی(ع) آمده است:
الف) کاری که پیامبر(ص) می‌کرد، او می‌کند. کار پیامبر(ص) انذار، تبشیر، هدایت، ارشاد گمراهان، ابلاغ کتاب الله، امر به معروف و نهی از منکر و سوق جوامع به سوی خدا بود. امام زمان(عج) که متمّم و مکمّل همین دعوت است نیز همین برنامه‌ها را اجرا می‌کند؛
ب) پیامبر(ص) وقتی نبوّتشان پا گرفت و مستقر گردید، برنامه‌های ضلالت‌آوری را که یادگار بت‌پرستان و عناصر ضلال و گمراهی بود، یکی پس از دیگری منهدم و ویران ساخت و آداب و سنن زشت جاهلیّت را از بین برد و به اوهام، خرافات و خرافه‌گرایی پایان داد و کشتن فرزندان، خصوصاً دختران را به طور کلّی برانداخت و با تمام وجود با آن مبارزه کرد. حضرت ولیّ عصر(عج) جاهلیّت‌ها و خرافه‌های قرن‌های بعد و بعدتر را از میان می‌برد و با آن مبارزه می‌کند و سنن جاهلی و خرافه‌های تازه‌ای که مردم در طول اعصار به وجود آورده‌اند، همه را در هم کوبیده و نابود می‌سازد. البتّه جهالت‌های قرن‌های تمدّن و اعصار و پیشرفت فکری از جهالت‌های جاهلیّت ملّت عرب نیست؛ بلکه بیشتر، شدیدتر و خطرناک‌تر است؛
ج) امر اسلام و حرکت به سوی آن را از سر می‌گیرد و اسلام را مجدّداً ارائه می‌کند و این نه بدان معنی است که اسلامی جدید و تازه برای مردم می‌آورد که اسلام جدید نداریم و امام زمان(عج) زنده‌کننده همان اسلام محمّدی، علوی و فاطمی است. بله. کثرت ورود اوهام و تخیّلات و مخلوط شدن دین خدا با هزاران امر غیرصحیح و غیر دینی و مسخ شدن اسلام واقعی و تغییر ماهیت دادن
آن به دست حکّام، ستمگران و عوامِ خرافه‌پسند، دین را بدین صورت و حالت در آورده که آن را معجونی غیر از آنچه که در نخستین دوره نزولش بوده، در می‌آورد و نمایش می‌دهد:
به سکّه ببستند بر او برگ و ساز
گر تو ببینی نشناسیش باز
و از این رو، روز ظهور، امام زمان(ع)، دین واقعی را با همان ماهیت و صورت حقیقی ارائه می‌کند؛ گویا دین جدید آورده؛ در حالی که نسبت به ساخته‌ها و بافته‌های مردم جدید است؛ امّا نسبت به دین اصلی روز نخست، اسلام واقعی دست نخورده و عین آن است که اگر اسلام را در روزهای نخستین آن به دست پیامبر اکرم(ص) مشاهده می‌کرد و همان شخص، روز ظهور حضرت ولیّ عصر(ع) را هم درک می‌کرد، فریاد شادمانه می‌زد که این همان دین ناب محمّدی(ص) است.
۳. از امام صادق(ع) روایت شده که: «إِذَا قَامَ الْقَائِمُ أَخَذَ مَانِعَ الزَّکَاهِ فَضَرَبَ عُنُقَه؛ ۳
زمانی که قائم آل محمّد(ص) قیام کند، مانع الزّکا＼ را گرفته و گردن او را خواهد زد.»
ظاهر آن است که مقصود از مانع الزّکا＼، منکر زکات باشد؛ کسی که به کلّی امر زکات را انکار می‌کند و البتّه چنین کسی جزو مرتدان است و می‌دانیم که حکم مرتد از دین خدا، عبارت از قتل و کشته شدن است و این حکم از مرتدّ فطری برداشته نمی‌شود.
احتمالاً معنای این سخن آن است که مقصود، امتناع‌کننده از پرداخت آن باشد و منکر اصل وجوب و لزوم آن نباشد، ولی صرف اینکه ادا نمی‌کند و نمی‌پردازد و از ادای این واجب الهی سرباز می‌زند او را مستوجب قتل می‌گرداند؛ در هر صورت این مطلب، حاکی از اهمّیت فساد مالی و اخلال کردن در امور اقتصادی کشور اسلامی است و باید امروز پیروان مهدی موعود(عج) سخت پایبند به ادای آن باشند.
۴. مفضّل بن عمر از اصحاب امام صادق(ع) می‌گوید: شنیدم اباعبدالله، حضرت صادق(ع) می‌فرمودند: «لو قد قام قائمنا لبدء بکذّابی الشیعه فقتلهم؛ ۴
اگر قائم ما قیام کند هر آینه به کذّابان شیعه آغاز می‌کند و آنان را به قتل می‌رساند.»
در این حدیث شریف که یکی از مزایا و سیره و صفت امام زمان(ع) را یادآوری می‌کند، از کشتن دروغگویان شیعه سخن به میان آمده نه دروغگویان، تا مطلق دروغ‌پردازان را شامل شود و نه کذّابان از سایر فرق اسلامی‌بلکه فقط کذّابان شیعه و اکنون بنگرید که مقصود چه کسانی‌اند؟ اگر لفظ کذّابان به کار برده شده بود، می‌گفتیم یعنی افرادی که سخت با دروغ سر وکار دارند و بسیار دروغ می‌گویند؛ چنان‌که اگر می‌فرمودند: (کذّابان علی رسول الله) می‌گفتیم، یعنی دروغ‌پردازان بر پیامبر(ص) و کسانی که روایات دروغ از آن حضرت نقل می‌کردند که در بعضی از اخبار، خود پیامبر(ص) از وجود چنین افراد منحرفی خبر دادند؛ ولی بنابر آن، دیگر اختصاصی به شیعه نداشت و سایر فرق اسلامی و اهل سنّت را نیز شامل می‌شد؛ بلکه کذّابان بر رسول خدا(ص) نوعاً از آن فرق و گروه‌ها بودند.
بنابراین به نظر می‌رسد که مقصود از کذّابان شیعه کسانی‌اند که به دروغ بر خدا و پیامبر(ص) بسته و ادّعای مهدویّت دارند و خود را مهدی موعود اهل بیت قلمداد و معرفی می‌کنند و مردم را به اطاعت خود وا می‌دارند. این معناست که مناسبت با (کذّابان شیعه) دارد؛ چنان‌که در طول اعصار، بسیاری از اشخاص از میان شیعه برخاسته و ادّعای مهدویّت نموده‌اند؛ هر چند که بعضی از مدّعیان، از فرق دیگر اسلامی‌بوده‌اند؛ ولی چون اعتقاد به مهدویّت و امامت حضرت حجّت و غیبت او از انظار و ظهور او در آخرالزّمان، از مزایای شیعه است، پس کذّابان شیعه هم مربوط به همین جهت خواهد بود که در روایات رسیده، هر کس در دوران غیبت، ادّعای مهدویّت کرد، او را تکذیب کنید. بله. در روایتی از پیامبر(ص) رسیده که: «لا یخرج المهدی حتّی یخرج کذابا کلّهم یقول: انا نبی؛ ۵
مهدی ظهور نمی‌کند تا اینکه شصت نفر کذّاب خروج کنند و همه آنها می‌گویند من پیامبرم.»
باری، طبق روایت مورد بحث، حضرت ولیّ‌عصر(ع) به هنگام ظهور، آغاز به این گونه افراد می‌کند و حکم به قتل آنان خواهد فرمود و این مطلب اشاره به عظمت امر امامت و موقعیّت بس عظیم موضوع مهدویّت دارد که در میان کسانی که رو به انحراف رفته‌اند، امام زمان(ع) ابتدا به این گروه می‌کند و آنان را به قتل می‌رساند. آنانند که خود در وادی ضلالت و گمراهی سقوط کردند و مردمی را هم با خود به گمراهی کشاندند و نفوس فراوانی را از راه مستقیم امامت و ولایت دور کردند و سرانجام عدّه زیادی را به عذاب الیم الهی گرفتار نمودند. گناه اضلال و گمراه کردن دیگران، به ویژه اگر در مورد اعتقادات و معارف الهی باشد، گناهی نابخشودنی است و راهی به رحمت و غفران الهی ندارد.
۵. شیخ حرّ جبل عاملی نقل فرمود که امام صادق(ع) فرموده‌اند: «اذا قام القائم حکم بالعدل و ارتفع الجور فی ایّامه و امنت به السبل و اخرجت الارض برکاتها و ردّ کل حق الی اهله؛ ۶
زمانی که قائم قیام کند به عدل حکم می‌کند، تجاوز و ستمگری در دوران او مرتفع خواهد گردید، به برکت او راه‌ها امنیّت پیدا می‌کند، زمین برکات خود را بیرون می‌ریزد و هر حقّی به اهلش برگردانده خواهد شد.»
شاخصه و سیره ممتاز حضرت مهدی(ع) که در این روایت در صدر مطالب آمده، حکم به عدل است؛ همان چیزی که امّت اسلام در اعصار مختلف و ادوار بسیار، جز برهه‌ای از زمان پیامبر اکرم(ص)، مقداری در زمان امیرمؤمنان(ع) و اندکی از خلافت امام حسن(ع)، آن را تجربه نکرده بودند و همواره با حاکمان ظالم و ستمکار سر و کار داشته‌اند. ولی در زمان ظهور حضرت بقیّـ［ الله(ع) مطلب به عکس خواهد شد و آن حضرت با استقرار بر حاکمیت اسلام، عدل را ارائه می‌کند و آن را سرلوحه برنامه‌های خود و عمّالش قرار خواهد داد؛ به طوری که همگان، طعم شیرین عدالت را بچشند و طبعاً به برکت عدل امام زمان(عج) جور و ستمکاری برداشته خواهد شد و تعدّی و تجاوز به حقوق افراد از میان جامعه رخت برمی‌بندد و نیز راه‌ها امن خواهد گردید که همه اینها از آثار حکم به عدل است که برنامه اصلی امام زمان(ع) است و در آخر اینکه هر حقّی، به صاحبش برگردانده می‌شود و هیچ حقّی ضایع نخواهد شد.
پی‌نوشت‌ها:
۱. غیبت نعمانی، ص ۲۳۱.
۲. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص ۲۳۶؛ روضـ［ الواعظین، ج ۲، ص ۳۵۶.
۳. بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۲۵.
۴. ارشاد شیخ مفید، ج ۲، ص ۳۷۱.
۵. کشف الغمّـ［ فی معرفـ［ الائمّه، ج ۲، ص ۴۶۵؛ الارشاد، ج ۲، ص ۳۸۴.
۶. فلاح السّائل، ص ۲۰۰.