حضرت معصومه(سلام الله علیها) با گروهی از همراهان (علویان)، به ظاهر برای زیارت امام رضا(علیه السلام) مدینه را به سوی خراسان ترک میکنند. یک سال از آخرین ملاقات با برادرشان گذشته و اینک پس از یک سال تحمّلِ رنجِ فراق برادر و جلب امام رضا(علیه السلام) به خراسان، قصد هجرت کردهاند.
روی دیگر سکه آن است که این زیارت، یک ملاقات عادی نبوده است؛ بلکه یک حرکت است. تحول عظیمی است که آغاز آن با حضرت امام رضا(علیه السلام) بوده است و ادامه آن با حضرت معصومه(سلام الله علیها). (گرچه دیدار حضرت معصومه با امام رضا انجام نشد و در اثنای سفر و در ساوه، جنگ سختی درگرفت و کریمه اهل بیت ۲۳ تن از عزیزان خود را در این ستیز از دست داد و خود نیز پس از هفده روز در قم وفات یافت).
این حرکت، مانند حرکت حضرت ابی عبدالله است که آغاز حرکت، با سیدالشهدا و ادامه آن با حضرت زینب(سلام الله علیها) بود. اینکه هجرت امام رضا(علیه السلام) از مسیر بصره ـاهواز ـ فارس به مرو صورت گرفت و هجرت حضرت معصومه یک سال بعد، از مسیر دیگری انجام شد، می تواند علت مهم تری داشته باشد و آن این است که معصومین (علیهم السلام) می خواستند پایگاهی بسیار قوی در سرزمین ایران ایجاد کنند که قم را بهترین و مناسب ترین مکان یافتند؛ لذا نخستین جرقه از لسانِ مبارک امام صادق(علیه السلام) بود که خبر دفن یکی از اولادشان در قم را بیان فرمودند. حضرت معصومه(سلام الله علیها) قم را انتخاب کردند تا با آمدن به این شهر، سخن امامان خود را به تحقق برسانند که تا آن زمان هیچیک از اولاد معصومین(علیهمالسلام) در قم دفن نشده بودند؛ بلکه حتی به این شهر قدم نیز نگذاشته بودند.
چهار فاطمه در خانه امام
مطابق نوشته مورّخان، حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) چهار دختر به نام «فاطمه»به شرح زیر داشتهاند (که به فواطم اربعه معروفند):
۱. فاطمه کبری، ملقب به «حضرت معصومه»(سلام الله علیها) که در قم مدفون است.
۲. فاطمه صغری، ملقب به «بی بی هیبت» که در مدخل شهر باکو در جمهوری آذربایجان مدفون است.
۳. فاطمه وسطی، ملقب به «ستّی فاطمه»که در اصفهان مدفون است.
۴. فاطمه اُخری، مشهور به «خواهر امام» که در رشت مدفون است
نکته: فقط حضرت معصومه(سلام الله علیها) از نجمه خاتون (مادر امام رضا(علیعه السلام)) تولد یافته است.
ـ محدّث گرانقدر، حاج شیخ عباس قمی(ره) به هنگام بحث از دختران حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) می-نویسد:«برحسب آنچه به ما رسیده، افضل آنها سیده جلیله معظّمه، فاطمه بنت امام موسی(علیه السلام)، معروف به حضرت معصومه است».
ـاین خاتون دوسرا و شفیعه روز جزا، القاب فراوانی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
معصومه، کریمه اهلبیت، اُختُ الرضا، نقیه، سیده، طاهره و حمیده.
عالمه آل عبا
پیرمردهای عالم اسلام، سؤال هایشان را جمع کرده، نوشته و آورده بودند خدمتِامامکاظم(علیه السلام). چون امام(علیه السلام) نبودند، سؤال ها را دادند به دختر او (حضرت معصومه(سلام الله علیها)) تا مطمئن شوند که سؤال ها به دست پدر خواهد رسید. وقتی فردا آمدند، هنوز امام کاظم(علیه السلام) نیامده بودند. سؤال ها را گرفتند و رفتند. دختر امام، سؤال ها را کامل جواب داده بود. میان راه به امام کاظم(علیه السلام) برخوردند و جواب ها را به او نشان دادند. حضرت(علیه السلام) همه جواب ها را تأیید کردند و فرمودند: «فِداها اَبُوها؛ پدرش به فدایش»!
بیت النور
بیت النور حجره ای است که حضرت معصومه(سلام الله علیها) در مدت اقامت هفده روزه اش در منزل موسی بن خزرج، در آنجا مشغول عبادت بودند که هم اکنون نیز این حجره در محله میدان میر قم وجود دارد و مورد توجه دوست داران اهلبیت است. عبادت و شب زنده داری هفده روزه این بانوی مکرمه در واپسین روزهای عمر شریفش، گوشهای از یک عمر عبودیت و خضوع و خشوع او در برابر ذات پاک الهی است. بر سرْدرِ آن مکان مقدس این دو بیت به چشم می خورد:
شده بنیاد این کاخ منوّر
به پاس دختر موسی بن جعفر
عبادتگاه معصومه است اینجا
کز اینجا قم شرافت یافت دیگر
منبع: شفقنا