موعود پایگاه اینترنتی موعود
سید ابوالفضل طباطبایی
مهدویّت یا اعتقاد به منجی بشریت، مبتنی بر پایه‌های محکمی است که برخاسته از براهین عقلی و نقلی می‌باشد و یکی از مهم‌ترین اعتقادات اساسی مشترک میان ادیان سه گانه اسلام، یهودیت و مسیحیت به‌شمار می‌آید. از این‌رو، تبیین عقاید حقه اسلامی و شناساندن جایگاه و منزلت امام منتظر(عج) و پژوهش‌های نوین و کاربردی در این زمینه، بسیار حائز اهمیت می‌باشد و در فضای بحران‌خیز جهان کنونی، به کارگیری زبان و دانش روز در این مسیر نقش بسزایی دارد.
با توجه به توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، برماست که هم‌گام با عصر حاضر به دفاع از کیان دینی خویش قیام نماییم و با استفاده از این ابزارهای کارآمد به احیای فرهنگ مهدویت و انتظار برآییم.
در این خصوص، کارهای شایسته و در خور توجهی به انجام رسیده که از آن جمله می‌توان به تولید نرم‌افزارهایی خاص در این باره اشاره کرد. «کتابخانه امام مهدی(عج)»، «المهدی»، «انتظار»، «امام مهدی(عج)»، «مهدویت»، «نوید انتظار»، «صاحب‌الأمر»، «یوسف» و «جمکرانیه» از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که به عرضه مطالبی ارزشمند درباره امام عصر(عج) و ارائه پاسخ‌های مناسب به شبهات و پرسش‌های موجود پرداخته و طریق تشنگان کوی انتظار را هموار ساخته‌اند.
در این نوشتار با مهم‌ترین نرم‌افزارهای مهدویت و قابلیت‌های اصلی آنها آشنا می‌شوید.
بایسته‌های نرم‌افزارهای مهدویّت
اگرچه از تولید نرم‌افزارهای مهدویت زمان زیادی نمی‌گذرد، امّا در مسیر رشد و ارتقاء، از سرعت فراوانی برخوردار بوده است و تا به حال، پیشرفت‌های بسیاری در این زمینه به دست آمده است که خود طریق روشنی را فراروی ما متجلّی می‌سازد؛ ولی بدیهی است که تا دستیابی به قلّه رفیع بایسته‌ها، راهی بس طولانی در پیش داریم.
از این‌رو، در این بخش از نوشتار به بیان کاستی‌ها و بایسته‌های نرم‌افزارهای موجود در موضوع مهدویّت می‌پردازیم، و نکاتی چند را متذکر می‌شویم:
۱. نرم‌افزارهای مهدویّت باید در دو بخش عمومی و تخصصی تولید و عرضه شود؛ یعنی گروهی از نرم‌افزارها برای استفاده عموم جامعه تولید گردد که در احیاء فرهنگ عمومی مهدویّت و انتظار بسیار مؤثّر خواهد بود، و بخش دیگر از نرم‌افزارهای مهدویّت به امور تخصصّی و علمی در این‌باره اختصاص یابد؛ به گونه‌ای که برای استفاده بهینه پژوهشگران و محقّقان مهیّا شده، پژوهشگر بتواند نیاز خود را با استفاده از انواع منابع و خدمات پژوهشی مرتفع سازد. امّا متأسّفانه بیشتر نرم‌افزارهای موجود در موضوع مهدویّت، به بخش اوّل، یعنی احیاء فرهنگ عمومی اختصاص یافته است و نرم‌افزاری را نمی‌توان یافت که پاسخگوی نیازهای پژوهشی کاربر در بخش تخصصّی باشد؛ زیرا بسیاری از آنها فاقد منابع و متون هستند و تنها به امور فرهنگی از قبیل دعا، توسّل و توجّه به آن حضرت پرداخته‌اند، و آن دسته نیز که از برخی منابع برخوردارند، فقط به ارائه منابع دست دوم مبادرت نموده‌اند که قابل استفاده و بهره‌جویی برای پژوهشگر نمی‌باشد.
۲. جامعیّت‌بخشی به منابع اطّلاعاتی، اعمّ از متون کهن، جدید، نقلی، تحلیلی، اصلی و جانبی، از دیگر بایسته‌های این نوع برنامه‌هاست؛ به گونه‌ای که پژوهشگر با ورود به نرم‌افزار مزبور هیچ‌گونه نیازی به منبع دیگری نداشته باشد و بتواند هر اطلاعاتی را که احتیاج دارد، از همان برنامه تهیّه نماید. امّا این نکته در هیچ یک از نرم‌افزارهای موجود تأمین نشده است.
۳. صحّت اطّلاعات ارائه شده در نرم‌افزارها باید طوری باشد که زمینه اعتماد پژوهشگر را فراهم کند و از بیان مطالب بی‌اساس پرهیز نماید.
۴. ایجاد قابلیّت‌های کاربردی در نرم‌افزارهای مهدویّت، نقش بسزایی در روند رو به رشد چنین برنامه‌هایی دارد، از جمله: قابلیّت جستجوی لفظی و موضوعی با سرعت بالا، امکان مشاهده متن منابع، قابلیّت خروج از محیط پژوهش جهت انجام جستجو، قابلیّت تعیین محدوده جستجو به صورت کلمه و عبارت، انتقال مطالب به یادداشت با هر کیفیّت و کمیّتی که مورد نظر استفاده کننده باشد، امکان چاپ مطالب منتقل شده به یادداشت، امکان فیش‌برداری و انتقال مطالب به نرم‌افزارهای واژه‌پرداز مانند «زرنگار» و «وفرد».
۵. روزآمد کردن اطّلاعات نرم‌افزارهای مهدویت با تولید نسخه‌های جدید و عرضه منابع و آثار پژوهشی نوین نیز کمک شایانی به مطلوبیت برنامه خواهد نمود.
۶. بایسته دیگر، اینکه در این نرم‌افزارها باید بخشی را برای پاسخ به شبهات مطروحه درباره موضوعات مختف مهدویّت از قبیل: «کمی سن در وقت رسیدن به امامت»، «چگونگی غیبت»، «طولانی شدن عمر»، «کیفیت برقراری ارتباط با مردم»، «چگونگی ظهور» و «کیفیت حکومت»، در نظر گرفت و آنگاه پاسخ‌های مناسب و مستدلی را به منظور تقویت اعتقاد نسل حاضر نسبت به مسئله مهدویت تهیه و ارائه کرد.
نرم‌افزارهای مهدویت
۱. کتابخانه امام مهدی(ع): نرم‌افزار مزبور که به همت شرکت «حدیث‌نما» تولید شده است، یکی از برنامه‌های زیبا و چند منظوره درباره امام زمان(ع) به شمار می‌آید و چنانکه از نام آن پیداست، بیشتر به معرفی کتاب‌ها و منابع مربوط به شخصیت آن حضرت پرداخته است.
از کتب این برنامه، ۵۱ موضوع کلی در مورد امام زمان(ع) استخراج شده است که هرکدام از آنها دارای موضوعات ریزتری نیز می‌باشند. کاربر می‌تواند با انتخاب موضوع دلخواه، متن مربوط به آن را همراه نام کتاب و نشانی مشاهده نماید و متن عربی آن‌را نیز ملاحظه کند.
فهرست و متن ۵۴ کتاب درباره وجود مقدس امام زمان(عج) در این نرم‌افزار موجود است که ۱۱ کتاب آن به ۹ زبان از جمله: انگلیسی، آلمانی و فرانسوی می‌باشد. این نرم‌افزار به صورت چندرسانه‌ای طراحی شده است. در بخش صدا، چندین دعا و زیارت، مولودی‌های متنوع، مناجات با امام زمان(ع)، حکایت تشرّف برخی از بزرگان به محضر آن حضرت با صدای مرحوم کافی، عرضه شده است و در بخش تصویر نیز تصاویر جلد برخی از کتب مربوط به آن حضرت، نمای نسخه خطّی کتاب چاپ نشده از مرحوم شیخ حرّ عاملی درباره امام زمان(ع)، تصویر «اعترافات العباد» درباره مهدویت، و نیز فیلم برنامه مهدیه تهران در سال ۱۳۷۹ ش. با صدای مدّاحان معروف، قابل مشاهده می‌باشد. گفتنی است این نرم‌افزار به رغم تنوع در گزینه‌ها و امکانات، از منابع اندکی برخوردار است که به تناسب نام آن؛ یعنی کتابخانه امام مهدی(ع) انتظار بیشتری از آن می‌رفت.
۲. المهدی ۲/۱: تولید و عرضه نرم‌افزار مزبور به همّت شرکت «طاووس رایانه»، با انگیزه معرّفی هرچه بیشتر اطّلاعات مربوط به امام زمان(ع) در قالب برنامه چندرسانه‌ای انجام گرفته و نسخه ۲/۱ آن در ماه شعبان سال ۱۴۱۹ ق در اختیار کاربران قرار گرفته و امکانات و اطلاعات گوناگونی را عرضه نموده است. مجموعه‌ای از مدایح، سرود، توسّل به حضرت و دعاهایی مانند: ندبه، عهد، روز جمعه، فرج، زیارت آل یاسین با امکان صوت و نمایش تصویر متن دعا در این برنامه قابل دستیابی می‌باشد.
این لوح فشرده، مجموعه‌ای از کتاب‌های داستانی مرتبط با حضرت، ویژه کودکان و نوجوانان را به صورت صوتی و تصویر عرضه داشته است و موضوعاتی مانند: تولّد امام(ع)، حالات مادر آن امام، دوران زندگی امام، انتظار، معجزات امام، معرّفی کسانی که به محضر حضرت تشرّف یافته‌اند، چگونگی عمر طولانی امام، چگونگی پیروزی آن حضرت برقدرت‌های زمان خود، مشخّصات ظاهری امام و پرسش‌هایی در مورد آن حضرت، از مطالب ارائه شده در این برنامه به شمار می‌روند.
۳. انتظار (المهدی ۲): این نرم‌افزار در واقع نسخه جدیدی از نرم‌افزار پیشین، و محصول نوینی از شرکت طاووس رایانه با صاحب امتیازی شرکت «مهندسی ایمانتک» می‌باشد که در سال ۱۳۸۰ ش. تولید شده و به نام «المهدی ۲»، نامگذاری گردیده و به نام «انتظار» مشهور گشته است. این لوح فشرده افزون بر امکانات و منابع اطلاعاتی نسخه قبلی (۲/۱)، امکانات عدیده دیگری را نیز عرضه نموده است.
«انتظار» مشتمل بر معرفی گویای ۱۰۰ عنوان کتاب درباره حضرت مهدی(ع) در چهار سطح: کودک، نوجوان، جوان دبیرستانی و دانشگاهی می‌باشد، که امکان محدود نمودن کتب به سطح موردنیاز برای کاربر فراهم گردیده است.
در قسمت «احادیث»، متن کتاب غیبت نعمانی که از جمله قدیمی‌ترین متون درباره حضرت مهدی(ع) است، با ترجمه فارسی به نمایش درآمده است. ضمن اینکه فهرستی از نمایه‌های استخراج شده از این کتاب در معرض استفاده کاربر قرار دارد و به کمک قابلیت و جستجو، می‌تواند به پژوهش در این کتاب بپردازد.
در بخش «حکایات» ۱۲ حکایت درباره زندگانی آن حضرت و تشرّف بزرگان به محضر ایشان عرضه گردیده که در قالب صوت و تصویر اجرا می‌شود.
از دیگر امکانات این برنامه، دسترسی به صوت و تصویر است که مجموعه‌ای از مدایح، سرودها، ادعیه، تواشیح و نیز تصاویر جذاب درباره امام زمان(عج) را دربرگرفته است.
۴. نوید انتظار: «نوید انتظار» که به تلاش واحد سمعی ـ بصری مدرسه عقاید و کتابخانه تخصصی حضرت ولی عصر(ع)، وابسته به مرکز اطلاع‌رسانی و مباحث ادیان تولید شده است، به معرفی دهه فرخنده مهدویه و اهداف برگزاری آن همراه با نمایش فیلم پرداخته است. این برنامه، همچنین مشتمل بر معرفی کتب انتشار یافته و برخی از سخنرانی‌ها در مورد حضرت مهدی(ع)، مدایح و سروده‌هایی درباره آن حضرت، و نیز تصاویر گوناگون و متناسب با مضمون احادیث و سخنان ائمه معصومین(ع) درباره حضرت ولی عصر(ع) می‌باشد.
۵. عترت ۱۴: دوره نرم‌افزار «عترت» محصول تلاش مؤسسه امام رضا(ع) است که هر شماره آن به معرفی یکی از معصومان(ع) می‌پردازد و شماره ۱۴ آن اختصاص به امام مهدی(ع) دارد که اطلاعات نسبتاً جامعی را درباره آن حضرت ارائه نموده است.
اطلاعات متنی و تصویری در خصوص تاریخچه مسجد جمکران، مجموعه‌ای از داستان‌های مرتبط با آن حضرت با استفاده از تصاویر متحرّک و گویا، چندین مدیحه، معرفی مجموعه بسیار مفیدی از کتاب‌های مربوط به حضرت مهدی(ع)، زندگی‌نامه امام(ع) به صورت گویا، و نیز ادعیه و زیارات مرتبط با آن حضرت از جمله قابلیت‌های این لوح فشرده به شمار می‌رود. افزون براینها، فهرست لفظی مطالب براساس حروف الفبا به همراه امکان جستجو، و همچنین نمایش صوتی ـ تصویری ۵۵ حدیث از احادیث و سخنان حضرت مهدی(ع) با ترجمه و نشانی منبع، از اطلاعات دیگر «عترت ۱۴» می‌باشد.
۶. مرجع مهدویّت: این برنامه به همت پژوهشگران مؤسسه اطلاع‌رسانی «پارسا»، با موضوع کتاب‌شناسی امام زمان(ع) عرضه شده و مطالب و منابع فراوانی را در مورد شخصیت حضرت مهدی(ع) معرفی کرده است.
در صفحه اصلی این لوح فشرده با ۴۱۰۲ منبع در سه موضوع کلّی: امام مهدی (در دو بخش آثار وجودی و آخرالزمان)کودکان و معارف مهدوی (در دو بخش اخلاق و ادبیات) آشنا می‌شویم. ۵۱ موضوع جزیی نیز که زیرشاخه‌های موضوعات کلّی به شمار می‌آیند، در اختیار کاربر قرار گرفته است.
«کتاب‌سرای ناشران» از دیگر بخش‌های این برنامه است که در آن به ترتیب حروف الفبا، ناشران متعدّدی که درباره امام زمان(ع) آثاری را به چاپ رسانده‌اند، معرفی شده‌اند که مجموعه این آثار بیش از ۱۷۰۰ عنوان می‌باشد.
در بخش «شهر کتاب» نیز ۹۶۳ عنوان کتاب به ترتیب حروف الفبا، با نام و مشخصات شناسنامه‌ای و چکیده‌ای از مطالب آن به همراه تصویر روی جلد عرضه شده است.
نکته دیگر اینکه کاربر با استفاده از امکان «جستجو» می‌تواند به وسیله یک کلمه، چند کلمه و یا ترکیبی از کلمات، به انجام جستجوی لفظی در برنامه مبادرت ورزد.
۷. نرم‌افزار یوسف(ع): نرم‌افزار مزبور که با عنوان یادمان یوسف زهرا، حضرت مهدی، تولید شده، محتوا و امکانات خود را در طی بخش‌های مختلف عرضه داشته است.
در قسمت «آشنایی با امام عصر(ع)» اطلاعاتی درباره موضوعاتی مانند: تولد، زندگی و شخصیت امام مهدی(ع) در دسترس می‌باشد و در بخش «نمایشگاه» تصاویری زیبا در سه موضوع غیبت، عصر طلایی ظهور و ویژگی‌های حضرت مهدی را مشاهده می‌کنید.
«کتابخانه» که مهم‌ترین بخش برنامه به شمار می‌آید، در چند قسمت به ارائه خدمات کتابخانه‌ای پرداخته است؛ در بخش «قفسه باز» منابع کتابخانه در قالب قفسه باز با نمایی جذاب عرضه شده است. پس از انتخاب عنوان موردنظر، قفسه کتاب گشوده و کاربر می‌تواند تصویر روی جلد، مشخصات شناسنامه‌ای و توضیح مختصری درباره مطالب آن کتاب را مشاهده نماید.
اما در بخش «فهرست موضوعی» فهرستی از موضوعات کلی و جزئی موجود در منابع کتابخانه ارائه شده است.
معرفی برخی از شخصیت‌های علمی ـ دینی مانند: مرحوم شیخ صدوق، علامه مجلسی و بحرانی در قسمت کتابخانه گنجانده شده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های این نرم‌افزار، قابلیت «سفارش کتاب» است که به وسیله آن، نشانی یکی از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی در برابر کاربر قرار می‌گیرد و او می‌تواند فهرست کتاب‌های درخواستی خود را به نشانی مذکور بفرستد تا کتاب‌ها برایش ارسال شود.
همچنین در بخش کتابخانه، چند پایگاه اطلاع‌رسانی اسلامی مربوط به امام مهدی(ع) مانند: پایگاه اطلاع‌رسانی «منجی»، «جمکران» و kindfather.com جهت استفاده پژوهشگران و کاربران علاقه‌مند معرفی گردیده است.
ادعیه، سرود، دکلمه، داستان‌های صوتی و تصویری، و نیز مطالبی درباره شباهت‌های امام مهدی(عج) با حضرت یوسف(ع) و ویژگی‌های آن حضرت، از جمله قسمت‌های دلنشین و مفید این برنامه می‌باشد.
۸. صاحب‌الامر(ع): این لوح فشرده که به همّت مؤسسه «حدیث‌نما» تولید و عرضه شده است، شامل متن بیش از ۷۰ جلد کتاب فارسی از نویسندگان معاصر درباره حضرت مهدی(عج) به همراه فهرست آنها می‌باشد. کاربر از طریق امکان «فهرست» می‌تواند به مطلب موردنظر خود در کتاب انتخابی دست یابد و از قابلیت چاپ و جستجو نیز بهره‌مند گردد. در این برنامه همچنین تعدادی سخنرانی درباره مهدویت و چندین مدیحه و توسل از مداحان معروف، در معرض استفاده کاربران قرار گرفته است.
۹. جمکرانیه: نرم‌افزار چند رسانه‌ای مورد نظر از سوی امور فرهنگی مسجد مقدس جمکران با هدف ترویج فرهنگ مهدویت، انتظار و آشنایی با آن مسجد مقدس تهیه شده است که به‌طور کلی، شامل صوت و تصویر در قالب دعا، سخنرانی، مداحی، مناجات با حضرت، تصاویر فراوان و زیبا از مسجد جمکران، معرفی حضرت مهدی(عج) به صورت گذرا و بیان مطالبی درباره موضوعاتی چون: «غیبت» و «ظهور» می‌باشد.
ماهنامه موعود شماره ۵۴
