از گره های تنیده بر طناب تا عقیق های درون جیب مردمان، دانه های تسبیح به طور گسترده مورد استفاده دینداران قرار میگیرند تا ابزاری –هرچند مادی- باشند برای تفکر در مورد پروردگارشان. درحقیقت حدود دو سوم از جمعیت جهان از دانه های تسبیح برای انجام اعمال و مناسک مذهبی خود استفاده میکنند.
مسلمانان
یاهومکتوب: مسلمانان سبحان، مصباح یا تسبیح دارند؛ تمامی این واژه ها به معنی تمجید و تجلیل است که از نام های خداوند میباشد. در طی ماه رمضان، محبوبیت تسبیح افزایش مییابد؛ حتی درمیان کسانی که که اعمال اسلامی را انجام نمی دهند. بسیار مرسوم است که تسبیح –به خصوص به مردان- هدیه داده شود، هرچند بازاری هم برای تسبیح های زنانه وجود دارد. به طور سنتی تسبیح اسلامی معمولا شامل ۳۳ یا ۹۹ دانه میشود که در یک نخ محکم به ریسمان کشیده شدهاند. هر مجموعه ۱۱ تایی دانه ها با یک دانه به نام “شهید” جدا میشود و کل دانه ها با یک دانه ی تک و بلندتر و یک منگوله رنگارنگ پایان مییابد. همزمان که شخص ۹۹ بار اسامی خداوند، آیه ای از قرآن یا دعاهای مخصوص را تکرار میکند، دانه های تسبیح نیز میبایست به راحتی بین انگشتان او بلغزند. دانه ها می توانند از نقره، سنگ های نیمه قیمتی، شیشه، کهربا یا پلاستیک باشند. در هر حال برخی از روحانیان معتقدند که حضرت محمد (ص) به سادگی از انگشتان دست خود برای شمارش اذکار استفاده می فرمود.
مسیحیان
در مذهب کاتولیک، رز (rose) نماد کمال است بنابراین rosary که هم به معنای گلستان و هم به معنی ذکر با تسبیح است، و از ریشه ی لاتین rosarium به معنی “یک باغ رز” مشتق شده، “باغ دائمی دعا” را نمایان میکند. به طور سنتی، تسبیح های مسیحی از ۵۹ دانه تشکیل میشود؛ از ۵ ده تایی از ۱۰ دانه کوچک و یک دانه ی بزرگ. دانه های جداجدا با سیم به ریسمان کشیده شده و به یکدیگر متصل میشوند. تسبیح با سه دانه ی دیگر متصل به یک سیم و یک صلیب آویزان کامل میگردد.
برخلاف تسبیح کاتولیک، طناب های دعای ارتودکس صامت، در نهایت سادگی طناب هایی از پشم هستند که بر آنها گره هایی تنیده شده است. در سنت یونان، این دانه های دعا از ۳۳، ۵۰ تا ۱۰۰ گره تهیه میشدند. این گره ها به هیچ شکل خاصی تنظیم نمیشوند و صامت و بدون کلام مورد استفاده قرار میگیرند. این تسبیح ها با عنوان “متانویا” به معنی تغییر فکر یا “کومبولوگیون” به معنی رشته ی گره ها نامیده میشوند. “چوتکی” که نام دانه های دعای ارتودکس روسی است، از ۳۳، ۱۰۰ یا ۳۰۰ گره شکل میگیرد.
به علاوه طناب دانه های دعا وابسته به کلیسای انگلیس تلفیقی از هر دو تسبیح های کاتولیک و طناب دعای ارتودوکس صامت است. این طناب دعا شامل ۲۸ دانه جداست که به چهار گروه هفتایی که weeks یا هفته ها نامیده میشوند، تقسیم میگردد. عدد ۷ در بیشتر مذاهب نشاندهنده ی پاکی و کمال روحی است. بین هر گروه از دانه های هفتایی یک دانه ی صلیب شکل قرار میگیرد؛ چهار دانه ی صلیب شکل یک صلیب را تشکیل می دهند. یک دانه ی نهایی دانه های تسبیح را به هم متصل کرده و آنها را به صلیب آویزانی میبندد. تعداد نهایی دانه ها ۳۳ تاست که نشاندهنده ی تعداد سال هایی است که عیسی مسیح (ع) در زمین گذرانده است.
بودایی ها
برخی منابع معتقدند که اولین دانه های دعای بودایی “مالا” نامیده میشد و در حدود قرن هشتم توسط بودایی ها، یک فرقه مذهبی که از هندوئیسم منشعب شدهاند، مورد استفاده قرار میگرفت. راهبان بودایی مالا ی مخصوصی داشتند که از ۱۰۸ دانه تشکیل شده بود در حالیکه مردم عادی از مالاهایی با تنها ۳۰ یا ۴۰ دانه استفاده میکردند. به طور سنتی دانه های دعا از دانه های درخت بودهی تهیه میشدند که بودایی ها باور داشتند بودا در زیر آن بصیرت یافته است. این دانه های دعا که یک به یک بر یک طناب گره خوردهاند نماد ناپاکی ها هستند و بافت خشن آنها بیانگر سختی هاست، که میبایست بر تمامی آنها غلبه کرد.
گفته میشود واژه ی bead (دانه تسبیح) از کلمه ساکسونی bede به معنی “پرستش کردن” ریشه گرفته است.
شفقنا