موعود پایگاه اینترنتی موعود
هیچ به رابطه و نسبت میان فرزندان یک خانه و میزان دخل و تصرّف آنها در امور و دارایی خانوادگی توجّه کرده‌اید؟ فرزندان خانواده را اهل خانه، محرم خانه، صاحب کلید و اذن دخل و تصرّف در مایملک و دارایی خانوادگی و حتّی میراث بر پدر می‌شناسند.
در «دعای ندبه»، با تکیه بر خطبه و واقعه شریف «عید غدیر خم» خطاب به امام المتّقین، علیّ بن ابی طالب(ع) می‌فرمایند:
«ای علی! اگر تو نبودی، مؤمنان پس از من شناخته نمی‌شدند و به راستی که پس از پیامبر، او امّت را از گمراهی به هدایت و از نابینایی به بصیرت رسانه و اوست رشته محکم الهی و اوست راه مستقیم.»
معرفی امام علی(ع) به عنوان صراط مستقیم الهی، چنان‌که خودشان فرمودند: «اَنَا صِراطُ المُستَقیم وَ عُروَهُ الوُثْقی التَّی لانفِصٰامُ لَها؛ ۱ من صراط مستقیم خداوند و دستاویز محکمی هستم که به آن چنگ می‌زنند.» به مقام «ولایت» و «قربت» ایشان در درگاه خداوندی برمی‌گردد؛ چنانچه انتخاب حضرت به عنوان وصیّ و جانشین پیامبر اکرم(ص) نیز معطوف به مقام ولایت ایشان است.
افضلیت، اشرفیت، اولویّت و تقدّم حضرت نبیّ اکرم(ص) نسبت به کلّ موجودات و از جمله همه انبیاء و رسل، پیش و بیش از آنکه معطوف به مقام «نبوّت و رسالت» حضرت باشد، معطوف به مقام «قربت» ایشان نزد پروردگار است.
این «قرابت» و نزدیکی است که درجه «ولایت» را معلوم می‌سازد.
نسبت میان «قرابت و ولایت» (به معنی میزان تصرّف و حقّ تصرّف) را در روابط و مناسبات جاری میان خودمان پذیرفته و آن را مراعات می‌داریم.
می‌خواهم عرض کنم، درک این نسبت، فطری و ذاتی وجود بشر است.
هیچ به رابطه و نسبت میان فرزندان یک خانه و میزان دخل و تصرّف آنها در امور و دارایی خانوادگی توجّه کرده‌اید؟ فرزندان خانواده را اهل خانه، محرم خانه، صاحب کلید و اذن دخل و تصرّف در مایملک و دارایی خانوادگی و حتّی میراث بر پدر می‌شناسند. بعد از پدر، پسر ارشد، صاحب انگشتری پدر می‌شود و ارث پدری از شیر مادر نیز برای فرزندان شیرین‌تر و پاکیزه‌تر است.
راز این همه برخورداری و محرمی و اختیار، به میزان تقرّب و نزدیکی فرزندان به پدر و مادر و خانواده برمی‌گردد. حال به میزان برخورداری، محرمی و اختیار عمل عموزاده‌ها، خاله‌زاده‌ها و عمّه‌زاده‌ها از همین خانه و خانواده توجّه کنید، هیچ کدام جای فرزندان خانواده و اختیارات ایشان را نمی‌گیرند. چنانچه این نسبت به سطح همسایگی، هم‌ولایتی، هم‌میهنی تنزّل بیابد، به همین نسبت هم میزان برخورداری و محرمی و اختیار عمل ها نسبت به آن خانواده، کم و کمتر می‌شود تا آنجا که به دشمنی و کین‌ورزی می‌انجامد.
«تقرّب»، میزان محرمی و لاجرم میزان برخورداری و اختیار عمل را که همان ولایت است و حقّ تصرّف را معلوم می‌سازد. چنانچه شخصی قصد رفتن به خانه‌ای و دیدار از خانواده‌ای را داشته باشد، امین‌ترین و صادق‌ترین شخص راهنما و بلد به سوی آن خانه و خانواده، چه کسی می‌تواند باشد؟
پدر خانواده؟ فرزند خانواده؟ همسایه؟ و …
اولی‌ترین شخص برای هدایت و راهنمایی، لاجرم مقرّب‌ترین نیز می‌تواند باشد. کجا دیده‌اید که برای تشخیص میزان محرمی فردی به خانه و خانواده‌ای، اقدام به قرعه‌کشی یا رأی‌گیری کنند؟ از این اقدام هر فرد ساده‌لوحی می‌خندد.
حضرت نبیّ اکرم(ص) در اعلام امامت و ولایت امیرمؤمنان(ع) به میزان تقرّب ایشان اشاره کرده و فرموده‌اند:
«یا علی! تو برادر من، وصیّ من، وارث من هستی. گوشت تو از گوشت من، خون تو از خون من است. سازش و آشتی تو، سازش و آشتی من، جنگ تو جنگ من است. ایمان در گوشت و خون تو آمیخته است، همان‌گونه که با گوشت و خون من آمیخته است. فردای قیامت، بر سر حوض کوثر، تو خلیفه من هستی و پس از مرگم، این تویی که قرض مرا می‌پردازی …»
به عبارت دیگر، پیامبر اکرم(ص) به صراحت اعلام می‌دارد، «ای علی! «تو منی» و «من توام».»
این معنی را امام علی(ع) به خوبی می‌داند و نیازی به شنیدن و تکرارش ندارد. پیامبر اکرم(ص) این معنا را در این عبارات چند وجهی به مسلمانان اعلام می‌کند تا شاید پی به مقام و جایگاه ایشان و اهل بیت(ع) ببرند! اشاره مستقیم پیامبر اکرم(ص) به «فی القربی» اشاره به میزان قرابت و لاجرم میزان ولایت و سرپرستی امام علی(ع) و اهل بیت(ع)، نسبت به مردم دارد؛ زیرا با تأییدات آسمانی، رسول خدا(ص) که رحمت خدا بر او باد:
«… وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَی ٭ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی؛ ۲
سوگند به اختر [= قرآن] چون فرود میآید. [که] یار شما نه گمراه شده و نه در نادانی مانده و از سر هوس سخن نمیگوید. این سخن به جز وحی‌ای که نازل می‌شود، نیست.»
«صراط مستقیم» صراط انبیاء و مرسلین، صراط رسول خدا(ص) و صراط اهل بیت(ع) است که در «تقرّب» و «ولایت»، از عالی‌ترین رتبه، نسبت به جمیع مخلوقات اوّلین و آخرین برخوردارند. در «سوره یس»، قلب قرآن کریم، خطاب به رسول خدا(ص) می‌فرماید: «إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ ٭ عَلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ؛ ۳ که قطعاً تو از [جمله] پیامبرانی. بر راهی راست.»
امام سجّاد، حضرت زین العابدین(ع) فرمودند:
«نَحنُ ابوابَ اللهُ وَ نَحنُ الصِراطَ المُستَقیم؛ ۴
ماییم درهای خدا و ماییم صراط مستقیم.»
تنها در وقت معرفت به نورانیّت محمّد و آل محمّد(ص) و گفت‌وگو از تقدّم «خلقت نوری» بر خلقت مادّی، مطابق نظام معرفتی دین اسلام، می‌توان به معنی سخن و مفهوم «قرابت» و یگانگی حضرت رسول اکرم(ص) و اهل بیت(ع) پی برد و لاجرم، مقام ولایت ایشان و شایستگی‌شان برای امامت بر مسلمانان و هدایت خلق روزگار در صراط مستقیم را دریافت.
«یَهْدِی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلاَمِ وَیُخْرِجُهُم مِّنِ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ؛ ۵
خدا هر که را از خشنودی او پیروی کند، به وسیله آن [کتاب] به راههای سلامت رهنمون می‌شود و به توفیق خویش آنان را از تاریکی‌ها به سوی روشنایی بیرون میبرد و به راهی راست هدایتشان می‌کند.»
پی‌نوشت‌ها:
۱. بحارالأنوار، ج ۸، ص ۷۰.
۲. سوره نجم، آیات ۱ ـ ۴.
۳. سوره یس (۳۶)، آیات ۳ و ۴.
۴. معانی الاخبار، ص ۳۵.
۵. سوره مائده (۵)، آیه ۱۶.
