موعود پایگاه اینترنتی موعود
یک تکه چوب کافی بود برای یک بازی گرم و پر هیجان مثل الک دولک، یا چند تیله رنگی برای مسابقه ای هیجان انگیز، چند تکه پارچه می‌شد عروسکی که برایش مادری می‌کردیم و بازی هایی که با ابزاری ساده و به صورت گروهی انجام می‌شد تا از همان کودکی روح زندگی جمعی و ساده زیستی را به ما بیاموزد.
این روزها اما عروسک های باربی، مرد عنکبوتی، سوپرمن، لاک پشت‌های نینجا، ربات‌ها و بازیهای رایانه‌ای که همه و همه برگرفته از شخصیت ها و قهرمان های کارتونی وارداتی هستند، جایگزین بازی های سنتی شده است و خبری از الگوهای ایرانی و بومی نیست که نیست!
من و اسباب بازی هام
دختر کوچولو دست در دست مادرش به مغازه اسباب بازی فروشی می رود. مادر به او قول داده چون در نقاشی پیشرفت کرده، به عنوان جایزه برایش اسباب بازی بخرد. مغازه اسباب بازی فروشی پر است از عروسکهای رنگارنگ و ماشینهای پر سر و صدا. فروشنده چند عروسک را برای دخترک می آورد .
عروسکهایی با لباسهای پر زرق و برق که وقتی روشنشان می‌کنی به زبان عربی یا انگلیسی، آواز می خواند و می رقصند. دختر کوچولو یک عروسک مو طلایی با لباسهایی که تنها نیمی از بدن او را پوشانده را می پسندد و مادر چاره ای ندارد جز خرید عروسک!
وقتی از مغازه اسباب بازی فروشی بیرون می آیند دخترک می‌پرسد:«مامان برای من لباس می خری که شبیه عروسکم باشه؟خوشگل می‌شم نه؟» و این اولین سوالی است که از دیدن این عروسک در ذهن او جرقه می زند و بعدها از خودش می پرسد چرا نباید مثل آن عروسک لباس بپوشد تا زیباتر باشد و معیار زیبایی به همین راحتی در ذهن او شکل می‌گیرد. البته این تاثیر پذیری فقط ویژه دختران نیست.
اسباب بازیهای خشن و پر سر و صدا برای پسران، کودک را با رفتارهای ناپسند اجتماعی مانند قتل، آدم ربایی، دزدی و جنایت آشنا می‌کند و به کودک چنین وانمود می کند که جنگ، تفریح و سرگرمی و بازی است.
دکتر خمارلو روانشناس کودک می‌گوید: «متاسفانه بسیاری از اسباب بازیهای وارداتی با فرهنگ و دین ما سازگار نیست. به طور مثال عروسکهای نیمه عریان مثل باربی و سندی این ذهنیت را در کودکان دختر ما ایجاد می‌کند که باید مثل آنها لباس بپوشند و معمولا باعث ذهنیت بد درباره حجاب در بزرگسالی می‌شود یا عروسکها و وسایل بازی پسرانه مثل عروسک و ابزار و کارتونهای مرد عنکبوتی یا سوپر من باعث ایجاد روحیه خشن در پسران و قهرمان پردازی غربی است در حالی که ما اسطوره ها و پهلوانهایی را داریم که به راحتی می توانند جای این قهرمانهای غربی را بگیرند و از نظر اخلاقی و فرهنگی نیز با معیارهای ما همخوانی دارند.»
آیا استاندارد سازی کافی است؟
بزرگترین دغدغه والدین این است که اسباب بازیهایی را برای کودکانشان تهیه کنند که سالم و بی خطر باشد و کودک را جذب کند. در واقع به شکل ظاهری اسباب بازی بیشتر توجه می شود تا به نقش آن در آموزش و رشد شخصیت کودک.
بسیاری از والدین تصور می کنند اسباب بازی هر چقدر رنگارنگ تر یا گرانقیمت تر باشد، کودکشان را بیشتر جذب می کند، در حالیکه اینطور نیست. بارها دیده شده که کودک با داشتن اسباب بازیهای رنگارنگ و گران قیمت به سراغ یک در پوش پلاستیکی می رود و ساعتها با آن سرگرم است.
دکتر فرزانه خمارلو روانشناس کودک در این زمینه می گوید: «بهترین اسباب بازی برای کودک آن است که کودک را مجذوب خود کند و تحرک و لذت بیشتر و بیشتری از آن کسب کند و این اصلا به گران بودن یا ارزان بودن اسباب بازی ارتباطی ندارد. نکته مهم این است که این اسباب بازی بتواند در یادگیری کودک نقش داشته باشد.
از دیدگاه روانشناسان اسباب بازیها باید به گونه ای باشند که بتوانند قوه تخیل کودکان را تحریک کنند پس اسباب بازیها هر چه غیر اختصاصی تر باشند و راه را برای پیشروی تخیل کودک باز بگذارند، بیشتر مفید خواهند بود. مثلاً شاید یک تکه چوب که می توان از آن به عنوان شمشیر یا عصا استفاده کرد بیشتر از یک عروسک با لباس های گران قیمت که فقط می تواند یک شخصیت داشته باشد به خلاقیت کودک کمک کند.»
خمارلو معتقد است که در انتخاب اسباب بازی برای کودکان، سن کودک بسیار حایز اهمیت است: «اگر اسباب بازی خیلی پیشرفته باشد کودک نمی داند چگونه با آن بازی کند و لذت زیادی از آن نمی برد، اگر هم بسیار ابتدایی باشد حوصله کودک زود سر می رود.»
وی ادامه می دهد: «البته باید به این که وسیله بازی کودک استاندارد باشد هم توجه کرد یعنی ایمن باشد و از مواد شیمیایی بیماری زا ساخته نشده باشد. اما این استانداردها برای کشور ما کافی نیست و باید به جنبه های فرهنگی-اسلامی و آموزشی اسباب بازیها هم توجه شود تا بتوانیم مناسب ترین اسباب بازیها را برای کودکانمان داشته باشیم.»
بر طبق اعلام کارشناسان در حال حاضر ماهانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار دلار اسباب بازی وارد کشور می شود که در واقع با توجه به این که غیر از واردات رسمی، واردات غیر رسمی و قاچاق اسباب بازی نیز بسیار رایج است، با حجم زیادی از واردات مواجه هستیم. امروزه استاندارد اسباب بازی ها توجه تمامی‌کشورها را به خود مشغول کرده است. این استانداردها دائماً به روز می شود و آزمایش ها و تست های زیادی روی آنها انجام می‌شود.
اما سوال اصلی اینجاست که آیا کنترل کیفی اسباب بازی های وارداتی کافی است؟ آیا نباید به تأثیر آنها در روحیه کودکان، نقش آموزشی و فرهنگ سازی برای کودکان توجه کرد؟
با وجود آن که بازی و اسباب بازی در پرورش روانی و تقویت روحیه اجتماعی کودک نقش مهمی دارد، در صورتی که با ارزش های فرهنگی و اصول روان شناسی سازگار نباشد، نتیجه مطلوب از آن به دست نمی آید.
در جامعه ما که زیر ساخت های فرهنگی آن را باورهای مذهبی تشکیل می دهد، انتظار می رود دختر و پسر (زنان و مردان آینده) نیز با تربیت و باورهای اعتقادی مناسب وارد اجتماع شود، که با وجود اسباب بازیهای مروج فرهنگ غرب، کار سخت می‌شود.
منبع: مستور
